MB, ACB… sử dụng sai mục đích hàng nghìn tỉ đồng trái phiếu doanh nghiệp

Nhiều ngân hàng sử dụng tiền trái phiếu sai mục đích

Thanh tra Chính phủ vừa có kết luận thanh tra về việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) với 5 tổ chức phát hành (TCPH) là Ngân hàng TMCP Quân đội (MB); Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB); Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank); Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (VIB); Ngân hàng TMCP Phương Đông (OCB).

Trong giai đoạn từ 1.1.2015 đến 30.6.2023, 5 ngân hàng trên đã phát hành thành công 386 mã TPDN (trái phiếu không chuyển đổi, không kèm theo chứng quyền, không có tài sản bảo đảm); kỳ hạn từ 1-10 năm. Tổng giá trị phát hành 255.142 tỉ đồng.

Mục đích phát hành để tăng quy mô vốn, bổ sung vốn cấp 2 và vốn khác phục vụ khách hàng, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng của các ngân hàng. Đến thời điểm 30.6.2023, còn 173 mã TPDN đang lưu hành với tổng giá trị 97.828,6 tỉ đồng.

Theo Thanh tra Chính phủ, 4/5 ngân hàng thực hiện chưa đúng quy định về hồ sơ phát hành trái phiếu; có 1 ngân hàng không xây dựng kế hoạch nguồn vốn và sử dụng nguồn vốn của năm tài chính đối với việc phát hành TPDN; phát hành TPDN không đúng phương án phát hành trái phiếu đã được HĐQT phê duyệt.

Ví dụ, OCB, VIB, MB… khi công bố thông tin trước các đợt phát hành không nêu rõ thời gian giải ngân nguồn vốn từ phát hành TPDN theo mẫu là chưa đúng quy định.

Về sử dụng tiền trái phiếu, 3/5 ngân hàng sử dụng tiền thu được từ phát hành TPDN chưa đúng mục đích nêu tại phương án phát hành. Tất cả các tổ chức tín dụng không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

Trong đó, ACB và MB sử dụng tiền thu được từ phát hành một số mã TPDN không đúng mục đích nêu tại phương án phát hành và nội dung bản công bố thông tin.

Cụ thể, theo số liệu báo cáo, ACB sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu mã TPACB2018/10Y (ngày phát hành 19.12.2018, giá trị phát hành là 2.200 tỉ đồng) và trái phiếu mã ACB.2019.04 (ngày phát hành 6.12.2019, giá trị phát hành 1.500 tỉ đồng) để cho vay trung dài hạn và ngắn hạn, trong khi tại phương án phát hành được HĐQT ACB thông qua, mục đích phát hành các trái phiếu là để “phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn”.

Hay với MB, ngân hàng này sử dụng tiền thu được từ 11 mã trái phiếu phát hành năm 2022 với tổng giá trị phát hành 1.920 tỉ đồng để thực hiện cho vay mà không thực hiện đầu tư theo mục đích phát hành nêu tại các bản công bố thông tin trước phát hành.

MB sử dụng sai mục đích 11 mã trái phiếu phát hành năm 2022

Trước đó, mục đích phát hành của MB là để bổ sung vốn cấp 2 dài hạn theo quy định của NHNN, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng, đầu tư cũng như tăng quy mô vốn hoạt động của ngân hàng nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh doanh năm 2022 và các năm tiếp theo, phù hợp với quy định pháp luật tổ chức tín dụng”.

Cũng theo Thanh tra Chính phủ, 5/5 ngân hàng (ACB, OCB, VIB, VPB, MB) không thực hiện trách nhiệm quản lý vốn từ phát hành TPDN theo quy định.

5 ngân hàng này báo cáo không thể phân định chính xác số liệu về việc sử dụng số tiền thu được từ TPDN riêng lẻ cho từng khoản vay, từng khách hàng cụ thể.

Lý do là toàn bộ tiền thu được từ phát hành TPDN không theo dõi riêng mà hòa chung vào nguồn vốn kinh doanh chung của ngân hàng. Từ đó giải ngân cho cá nhân, tổ chức vay vốn trong khi các hoạt động kinh doanh của ngân hàng diễn ra liên tục và đan xen nên không theo dõi riêng, đích danh từng khách hàng vay vốn từ nguồn tiền thu được từ phát hành TPDN.

Về công bố thông tin, cả 5 ngân hàng cũng không đúng thời hạn theo quy định đối với thông tin/tài liệu.

Áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN không có căn cứ

Thanh tra Chính phủ cũng nêu, NHNN đã ban hành các quyết định quy định về các mức lãi suất tái cấp vốn, tái chiết khấu, (cho vay qua trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với các ngân hàng, với các mức khác nhau trong từng thời điểm khác nhau.

Thực tế, qua xem xét số liệu về lãi suất cố định TPDN (kỳ hạn 12 tháng, 36 tháng) của 5 TCTD báo cáo tại một số thời điểm đối với một số mã TPDN cho thấy có chênh lệch với các mức lãi suất của NHNN đã ban hành, chênh lệch giữa các TCTD với nhau, chênh lệch giữa các thời điểm trong cùng TCTD; việc áp dụng lãi suất cố định trong phát hành TPDN của các TCTD là chưa có căn cứ theo quy định tại điểm c khoản 6 Điều 6 Nghị định số 153/2020/NĐ-CP.

Thanh tra Chính phủ vừa thanh tra về việc chấp hành chính sách pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp

Trước thời điểm ngày 17.5.2021, đối tượng mua TPDN do các TCTD phát hành không gồm TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Sau khi Thông tư số 01/2021/TT-NHNN quy định về phát hành kỳ phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu trong nước của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được ban hành và có hiệu lực thì các TCTD được mua TPDN do các TCTD khác phát hành.

Với sự thay đổi này, dòng vốn luân chuyển giữa các TCTD nhiều hơn so với trước đây. Trong đó có vốn của các ngân hàng trong nhóm Big4 dịch chuyển qua các ngân hàng TMCP ngoài quốc doanh với lãi suất chưa có căn cứ và quy định cụ thể.

Thanh tra Chính phủ thấy cần rà soát nghiên cứu sửa đổi quy định hiện hành về lãi suất phát hành TPDN của các TCTD nhằm bảo đảm cụ thể, minh bạch, đúng quy định.

Ngoài ra, cơ quan thanh tra cũng đề nghị NHNN tăng cường chỉ đạo công tác giám sát, kiểm tra, việc chấp hành quy định pháp luật của các ngân hàng trong nhóm Big4 khi đầu tư TPDN tại các ngân hàng khác.

Lam Thanh