Máy đo huyết áp tại nhiều bệnh viện hiện nay có chính xác không?

Sai số của máy đo vòng bít có nhiều nguyên nhân

Vào giữa tháng 8.2025 vừa qua, một kết quả nghiên cứu từ Đại học Cambridge (Vương quốc Anh) đã chỉ ra rằng việc đo huyết áp bằng vòng bít thông thường hiện nay có thể dẫn đến sai số, đặc biệt là giá trị huyết áp tâm thu thường bị đánh giá thấp, khiến khoảng 30% trường hợp tăng huyết áp có thể bị bỏ sót.

Ảnh: minh họa

Nguyên nhân được các nhà nghiên cứu giải thích là do áp suất phía dưới vòng bít khi cản dòng máu giảm mạnh, làm mạch máu đóng lâu hơn khi vòng bít xì hơi, dẫn đến ghi nhận nhầm thời điểm sóng mạch quay lại - từ đó gây ra giảm đánh giá áp suất cao nhất. Nghiên cứu nhấn mạnh rằng có những biện pháp đơn giản, không cần thiết phải thay đổi thiết bị, để cải thiện độ chính xác như nâng cánh tay trước khi đo, nhằm điều chỉnh lại áp suất phía dưới và giảm sai số.

Chia sẻ về điều này, bác sĩ Phạm Thanh Bình - Khoa Nội tim mạch 1, Bệnh viện đa khoa Xuyên Á TP.HCM – cho biết hiện nay tại Việt Nam, các máy đo huyết áp dạng vòng bít thường có độ chính xác theo quy chuẩn tài liệu (±3 mmHg), nhưng vẫn có khả năng xảy ra sai số do yếu tố vật lý như nghiên cứu Cambridge đã chỉ ra.

Cụ thể, giá trị huyết áp tâm thu thường bị đánh giá thấp, có thể gây bỏ sót tăng huyết áp. Một số máy đo đã được kiểm định độc lập (validated) theo các tiêu chuẩn như: BHS, ESH, AAMI sử dụng trong các cơ sở y tế.

Tuy nhiên, nếu chưa chọn thiết bị đã kiểm định, rất có thể máy không đủ chính xác để đưa ra quyết định lâm sàng. Tư thế đo phải đúng (cánh tay được hỗ trợ ở mức tim), vòng bít phải vừa size, và phương pháp đo phải tuân thủ tiêu chuẩn, nếu không, sai số sẽ rất dễ xảy ra, thậm chí ở mức ảnh hưởng quyết định điều trị.

“Sai số khi đo huyết áp không chỉ do cấu tạo vòng bít (như nghiên cứu Cambridge nêu) mà còn do tư thế bệnh nhân, kích thước vòng bít, vị trí vòng bít, kỹ thuật thao tác, điều kiện môi trường và cả yếu tố bệnh nhân (lo lắng, hút thuốc, uống cà phê, bàng quang căng, lạnh)”, bác sĩ Bình cho biết thêm.

Theo bác sĩ Bình trong lâm sàng, không ít trường hợp số đo huyết áp bằng máy vòng bít không phản ánh đúng tình trạng thực sự của bệnh nhân. Điều này xảy ra cả ở bệnh viện lẫn khi bệnh nhân theo dõi tại nhà. Đây không chỉ đơn thần là do máy đo vòng bít mà còn do những yếu tố khác.

Có những trường hợp đến phòng khám, bệnh nhân lo lắng nên huyết áp cao rõ rệt (thậm chí 150-160/90), nhưng đo tại nhà hoặc đo liên tục 24giờ (ABPM) ghi nhận huyết áp bình thường. Tỷ lệ gặp: 15–30% bệnh nhân được chẩn đoán tăng huyết áp lần đầu. Đây được gọi là hội Hội chứng “áo choàng trắng”.

Ngược lại có những trường hợp ở phòng khám số đo bình thường, nhưng khi đo ở nhà hoặc đo liên tục 24 giờ ghi nhận huyết áp cao. Trường hợp nay thường gặp ở bệnh nhân trẻ, người hút thuốc, stress nghề nghiệp. Đây là điều rất nguy hiểm vì dễ bị bỏ sót.

Trường hợp sai số do kỹ thuật hoặc vòng bít là những bệnh nhân tay to nhưng dùng vòng bít nhỏ nên số đo cao giả; hoặc ngồi không đúng tư thế (chân không chạm sàn, tay thấp hơn tim) khiến số đo sai. Trong bệnh viện, nếu điều dưỡng bận, đôi khi thao tác nhanh cũng dễ dẫn đến kết quả lệch.

Ngoài ra, cũng có trường hợp sai số do kỹ thuật hoặc vòng bít; bệnh nhân có rối loạn nhịp tim; tổn thương động mạch ngoại biên (xơ vữa nặng, hẹp động mạch dưới đòn, bệnh mạch máu ngoại biên)…

“Tóm lại trong thực hành lâm sàng, bác sĩ thường xuyên gặp trường hợp kết quả đo huyết áp bằng máy vòng bít không phản ánh đúng thực tế. Nguyên nhân có thể do hiệu ứng “áo choàng trắng”, tăng huyết áp ẩn giấu, sai số do vòng bít hoặc tư thế, rối loạn nhịp tim, hay bệnh lý mạch máu ngoại biên. Do đó, để chẩn đoán chính xác, cần phối hợp nhiều lần đo, nhiều phương pháp và trong nhiều bối cảnh khác nhau”, bác sĩ Bình nhấn mạnh.

Bác sĩ khuyến cáo cách đo huyết áp chuẩn

Thực tế cho thấy sai số trong đo huyết áp có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chẩn đoán và quản lý bệnh nhân. Nó vừa có thể làm bỏ sót trường hợp tăng huyết áp thật sự, vừa có thể dẫn đến chẩn đoán sai và điều trị không cần thiết.

Theo bác sĩ Bình một sai số nhỏ (chỉ 5 mmHg) khi đo huyết áp có thể có thể đẩy bệnh nhân không tăng huyết áp thành tăng huyết áp thật sự, dẫn đến chỉ định thuốc sớm, không cần thiết. Hoặc ngược lại, bỏ sót bệnh nhân tăng huyết áp, trì hoãn điều trị, làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch. Vì vậy, đo huyết áp chính xác cực kỳ quan trọng, nhất là ở nhóm “ngưỡng tiền tăng huyết áp” – nơi ranh giới điều trị và không điều trị rất mong manh.

Bác sĩ Bình khuyến cáo cần chọn máy đo huyết áp đã được kiểm định; đào tạo kỹ thuật đo chuẩn cho nhân viên y tế; khuyến khích đo nhiều lần, nhiều thời điểm, hoặc đo huyết áp liên tục trong thời gian dài (Holter huyết áp) khi nghi ngờ để đảm bảo chẩn đoán chính xác.

Ngoài ra, bác sĩ Bình cũng lưu ý người đo huyết áp cần nghỉ ngơi yên tĩnh ít nhất 5 phút trước khi đo; không hút thuốc, uống cà phê, rượu, tập thể dục trong 30 phút trước đo; đi tiểu trước (bàng quang căng sẽ làm huyết áp tăng giả khoảng 10mmHg); ngồi ở nơi yên tĩnh, nhiệt độ phòng dễ chịu.

Người đo phải có tư thế chuẩn như: Ngồi trên ghế, lưng tựa thoải mái, không nói chuyện; 2 chân đặt song song, phẳng trên sàn, không vắt chéo chân; cánh tay đặt trên bàn, ngang mức tim, bàn tay ngửa, khuỷu tay được đỡ; thư giãn, hít thở bình thường.

Vòng bít phải chọn đúng kích thước, trong đó chiều rộng khoảng 40% và chiều dài khoảng 80% chu vi cánh tay; quấn vòng bít vừa khít, không lỏng, không siết quá chặt; mép dưới vòng bít cách nếp gấp khuỷu tay 2–3 cm; ống dẫn khí đặt ở mặt trong cánh tay, trùng vị trí động mạch cánh tay.

Khi đo huyết áp người đo phải ngồi yên, bấm nút đo; không nói chuyện, không cử động. Sau khi đo xong ghi lại kết quả (huyết áp tâm thu, tâm trương, nhịp tim). Theo gợi ý mới (Cambridge study) có thể nâng cánh tay nhẹ lên một chút trước khi bấm đo để giảm sai số huyết áp tâm thu.

Mỗi lần nên đo 2 lần liên tiếp, cách nhau 1–2 phút, lấy trung bình, nếu chênh lệch trên 10 mmHg thì đo thêm lần 3. Thời gian đo vào buổi sáng (sau khi ngủ dậy, trước ăn sáng, uống thuốc), hoặc buổi tối (trước khi đi ngủ) và duy trì đo 5–7 ngày liên tục khi bác sĩ cần đánh giá.

Hồ Quang