'Mặt trận' nghìn tỷ và cuộc đua mở rộng ngành dầu ăn Việt

Theo số liệu từ Statista, năm 2024, Việt Nam tiêu thụ khoảng 1,3 - 1,5 triệu tấn dầu ăn, tương đương doanh thu thị trường từ 30.000 - 35.000 tỷ đồng, đứng vào nhóm cao trong khu vực Đông Nam Á. Mức tiêu dùng bình quân đầu người vào khoảng 8–9 kg/năm, tuy không biến động nhiều nhưng vẫn duy trì ổn định qua các năm.

Trong bối cảnh đó, tổng quan về ngành dầu ăn trong nước ngày càng nhận được sự chú ý đáng kể từ sau vụ việc dầu ăn chăn nuôi "biến hóa" thành dầu ăn cho người.

Thực tế, theo Nielsen, quy mô thị trường dầu ăn Việt Nam từ năm 2023 đã đạt khoảng 30.000 tỷ đồng mỗi năm và tiếp tục mở rộng, thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia đầu tư.

Theo Nielsen, quy mô thị trường dầu ăn Việt Nam từ năm 2023 đã đạt khoảng 30.000 tỷ đồng mỗi năm và tiếp tục mở rộng, thu hút nhiều doanh nghiệp tham gia đầu tư.

Tuy nhiên, cùng với đà tăng trưởng, thị trường cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bên cạnh những doanh nghiệp tuân thủ quy định, vẫn xuất hiện không ít trường hợp vi phạm như sản xuất dầu ăn kém chất lượng, thậm chí làm giả, ảnh hưởng tiêu cực đến người tiêu dùng và môi trường cạnh tranh.

Trong một vụ việc liên quan đến dầu ăn giả, cơ quan chức năng cho biết các đối tượng đã trục lợi từ chênh lệch giá khi dầu ăn cho người cao hơn so với dầu dùng cho vật nuôi và lợi dụng chính sách thuế, do dầu ăn cho người phải chịu 8% thuế VAT, trong khi dầu dùng trong chăn nuôi được miễn thuế hoàn toàn.

Hệ sinh thái dầu ăn của ông chủ KIDO

Hiện nay, Công ty Cổ phần Tập đoàn KIDO (HoSE: KDC) được xem là "tay chơi" lớn nhất trong ngành dầu ăn nội địa, thông qua việc sở hữu hệ sinh thái gồm Tổng công ty Dầu thực vật Việt Nam (VOCARIMEX) và Công ty Dầu Tường An.

KIDO cho biết, năm 2024, doanh thu thuần của Dầu Tường An là 5.125 tỷ đồng.

Theo báo cáo thường niên năm 2024, KIDO cho biết công ty đang sở hữu 4 nhà máy dầu ăn tại Nghệ An, Bà Rịa - Vũng Tàu,... Tổng công suất cung cấp ra thị trường là 250.000 tấn dầu tinh luyện/năm và 450.000 tấn dầu hạt đậu nành/năm tại Nhà máy dầu Tường An tại Phú Mỹ, Bà Rịa - Vũng Tàu; 150.000 tấn dầu tinh luyện/năm tại Nhà máy Dầu Vinh, Nghệ An và Nhà máy dầu KIDO Nhà Bè (Golden Hope Nhà Bè trước kia); mỗi năm công suất tại Nhà máy dầu Vocarimex đạt 130.000 tấn dầu tinh luyện, 120.000 tấn dầu thành phẩm và 4.000 tấn dầu mè.

KIDO cho biết, năm 2024, doanh thu thuần của Dầu Tường An là 5.125 tỷ đồng và Vocarimex là 419 tỷ đồng. Tính riêng năm 2024, mảng dầu ăn đóng góp hơn 80,5% doanh thu của KIDO.

Đáng nói, cuối năm 2022, thông qua công ty con, Tập đoàn KIDO đã thoái toàn bộ vốn khỏi Calofic - chủ thương hiệu Neptune, Simply, Meizan, Cái lân, Kiddy… để tái cấu trúc mảng dầu ăn sau khi chuyển nhượng 24% cổ phần nắm giữ cho Siteki Investment với giá trị gần 2.158 tỷ đồng.

Theo báo cáo thường niên năm 2024, KIDO cho biết công ty đang sở hữu 4 nhà máy dầu ăn tại Nghệ An, Bà Rịa - Vũng Tàu,...

Calofic là công ty liên doanh giữa Vocarimex và Siteki Investment (thuộc Tập đoàn Wilmar International). Công ty được thành lập vào năm 1996 với số vốn ban đầu 22 triệu USD, tổng vốn đầu tư cho tới nay hơn 260 triệu USD.

Calofic là một trong những đơn vị đặt nền móng cho ngành công nghiệp sản xuất và chế biến dầu thực vật tại Việt Nam. Hiện công ty có 2 nhà máy sản xuất tại Quảng Ninh và TP HCM với tổng công suất lên đến 2.300 tấn/ ngày đêm.

Sau thương vụ, Calofic hoàn toàn thuộc về doanh nghiệp đến từ Singapore. Điều này đồng nghĩa, Tập đoàn Kido chỉ còn sở hữu một thương hiệu dầu ăn duy nhất có thị phần lớn là Dầu thực vật Tường An.

Cuộc đua mở rộng ngành dầu ăn

Bên cạnh đó, một số tên tuổi như CJ (Hàn Quốc), Musim Mas (Singapore) hay các tập đoàn đến từ Malaysia, Indonesia hiện cũng hiện diện tại Việt Nam, chủ yếu tập trung vào sản xuất dầu ăn công nghiệp cho các nhà máy chế biến thực phẩm, nhà hàng, khách sạn…

Ngoài ra, trong vài năm gần đây, nhiều doanh nghiệp nội địa cũng đang nỗ lực chen chân vào thị trường với với những cái tên như Ranee của Công ty Cổ phần Tập đoàn Sao Mai (HoSE: ASM) và Coba của Công ty Cổ phần Tập đoàn Dabaco Việt Nam (HoSE: DBC).

Theo báo cáo thường niên năm 2024, Nhà máy bột cá - dầu cá do Công ty Cổ phần Đầu tư Du lịch và Phát triển Thủy sản (Trisedco) vận hành là công ty con của Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Đa quốc gia I.D.I (IDI), với tỉ lệ sở hữu gần 80%. Trisedco cũng là đơn vị sở hữu thương hiệu dầu ăn Ranee và là thành viên của Tập đoàn Sao Mai (HoSE: ASM).

Nhà máy sử dụng phụ phẩm từ các nhà máy chế biến thủy sản của IDI để sản xuất hai sản phẩm chính: bột cá và mỡ cá. Mỡ cá sau đó được đưa vào tinh luyện thành dầu ăn tại nhà máy đặt tại Đồng Tháp, với tổng vốn đầu tư từ 32 đến 500 tỷ đồng. Công suất ban đầu của nhà máy đạt khoảng 72.000 tấn/năm (tương đương 200 tấn/ngày), và đã được nâng lên 400 tấn/ngày.

Còn tại Dabaco, doanh nghiệp vốn nổi tiếng trong lĩnh vực nông nghiệp, chăn nuôi, đang đầu tư hơn 1.200 tỷ đồng xây dựng Nhà máy Dầu thực vật Dabaco tại Bắc Ninh, công suất 100.000 tấn/năm. Sản phẩm dầu đậu nành và dầu hướng dương mang thương hiệu Coba hiện được phân phối tại một số tỉnh miền Bắc. Dabaco theo đuổi chiến lược tích hợp chuỗi giá trị từ nguyên liệu, ép tinh luyện, sang chiết đến tiêu thụ nhằm kiểm soát chi phí và tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Ban lãnh đạo Tập đoàn Dabaco cho biết, nhà máy ép dầu thực vật này là mắt xích quan trọng trong chuỗi sản xuất 3F (Feed - Farm - Food) của tập đoàn với các sản phẩm như khô đậu nành, lecithin,... được dùng làm nguyên liệu cho các nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi.

Theo Euromonitor, doanh thu ngành dầu ăn và bơ tại Việt Nam được dự báo tăng trưởng bình quân 7,1% trong giai đoạn 2023-2028. Cùng với đó, dữ liệu từ Innova Market Insights cho thấy người tiêu dùng đang ngày càng quan tâm đến yếu tố an toàn, tự nhiên và minh bạch thành phần, thay vì chỉ ưu tiên giá rẻ như trước.

Ngành dầu thực vật trong nước hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu, đặc biệt là dầu cọ, khiến chi phí sản xuất chịu ảnh hưởng lớn từ biến động giá dầu toàn cầu và logistics. Tuy nhiên, về dài hạn, đây vẫn là ngành hàng tiềm năng nhờ xu hướng chuyển dịch sang sản phẩm giá trị cao và tối ưu vận hành.

Nguyễn Phương Anh