Ma trận thực phẩm 'bẩn': siết chặt chế tài quản lý

Liên tục phát hiện thực phẩm “bẩn”

Ngày 4/6/2025, Đội QLTT số 8 (Chi cục QLTT Hà Nội) kiểm tra hộ kinh doanh Hải sản Hiệu Linh (ngõ 82 phố Thành Trung, thị trấn Trâu Quỳ, huyện Gia Lâm) đã phát hiện 200 kg thịt trâu đông lạnh; 50 kg râu bạch tuộc, 40 kg mực ống cắt khoanh đông lạnh. Tổng trị giá số hàng vi phạm là 27, 1 triệu đồng. Trước đó, Đội QLTT số 18 (Chi cục QLTT Hà Nội) qua kiểm tra hộ kinh doanh Lục Hồng (thôn Thuận An, xã Thái Hòa, huyện Ba Vì) phát hiện gần 1 tần chân gà, thịt trâu “bẩn”, tổng giá trị hàng hóa lên đến hơn 40 triệu đồng.

Đây chỉ là hai trong hàng chục vụ buôn bán, tàng trữ thực phẩm không đảm bảo an toàn, không rõ nguồn gốc mà lực lượng chức năng Hà Nội đã phát hiện trong thời gian qua. Qua kiểm tra hơn 11.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh nông, lâm, thủy sản và thực phẩm, lực lượng chức năng đã xử lý lượng lớn hàng nhập lậu, không rõ xuất xứ, với tổng trị giá khoảng 3,16 tỷ đồng. Riêng số hàng buộc tiêu hủy vì không đảm bảo chất lượng có giá trị hơn 137 triệu đồng.

QLTT Hà Nội phát hiện một lượng lớn thịt gà đông lạnh không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ tại Công ty TNHH Xuất nhập khẩu và thương mại thực phẩm Xuân Thắng (thôn Hà Vỹ, xã Lê Lợi, huyện Thường Tín). Ảnh: Hoài Nam

Thông tin về những thủ đoạn tàng trữ, vận chuyển tiêu thụ thực phẩm “bẩn”, Phó Chi cục trưởng Chi cục QLTT Hà Nội Dương Mạnh Hùng cho hay, hầu hết các đối tượng cất giữ hàng hóa vi phạm trong các kho lạnh nằm ở khu vực thưa dân cư. Đáng chú ý, quy trình thu mua - sơ chế - bảo quản - vận chuyển của cơ sở diễn ra khép kín và rất nhanh, hàng hóa sau đó được tiêu thụ tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước.

Đặc biệt hoạt động lưu trữ, vận chuyển tiêu thụ chủ yếu vào thời điểm rạng sáng, khiến việc giám sát, phát hiện gặp nhiều khó khăn. Một trong những đặc điểm chung của các vụ việc này đó là số thực phẩm khi bị thu giữ đều đã được thu mua từ các nguồn trôi nổi trên thị trường, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ cũng như kiểm định chất lượng ATTP.Nếu không bị phát hiện kịp thời, số thực phẩm này rất có thể đã được đưa vào tiêu thụ tại các chợ, nhà hàng, quán ăn trên địa bàn Hà Nội, thậm chí thông qua các kênh bán hàng trực tuyến đến tận tay người tiêu dùng.

Ý thức yếu, quản lý chồng chéo, xử lý khó khăn

Tình trạng vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (ATTP) vẫn diễn ra phổ biến. Nhiều chuyên gia cho biết, nguyên nhân chủ yếu đến từ ý thức kém trong chấp hành pháp luật và đạo đức kinh doanh của một bộ phận cá nhân, tổ chức tham gia chuỗi sản xuất – vận chuyển – chế biến thực phẩm. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chậm được sửa đổi; công tác xử lý vi phạm cũng gặp không ít khó khăn về nhân lực, phương tiện kỹ thuật, cơ chế phối hợp và đặc biệt là xác định hậu quả làm căn cứ xử lý hình sự.

Chân gà đông lạnh không rõ nguồn gốc xuất xứ được hộ kinh doanh Lục Hồng tại thôn Thuận An, xã Thái Hòa, huyện Ba Vì tàng trữ. Ảnh: Hoài Nam

Luật sư Đặng Văn Cường (Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp – Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận định, để ngăn chặn hành vi vi phạm ATTP cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: từ hoàn thiện chính sách pháp luật, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao đạo đức công vụ và đạo đức kinh doanh, cho đến tăng cường phương tiện kỹ thuật và cơ chế giám sát – phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng chức năng.

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng (Trưởng Văn phòng Luật sư Kết Nối) chỉ rõ, hiện nay việc xử lý hình sự các vi phạm về ATTP là rất khó, do quy định tại Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 yêu cầu hậu quả nghiêm trọng như gây chết người hoặc tổn hại sức khỏe trên 61% mới có thể truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong khi đó, nhiều chất cấm trong thực phẩm không gây hại tức thời mà tích tụ dần, dẫn đến khó xác định hậu quả. Do đó, phần lớn các vụ việc chỉ có thể xử lý hành chính, dù mức phạt có thể lên tới 500 triệu đồng – con số không đáng kể so với lợi nhuận từ kinh doanh thực phẩm bẩn.

Về phía cơ quan quản lý, ông Trịnh Quang Đức – Chi Cục trưởng QLTT Hà Nội cho biết, dù Luật ATTP đã được ban hành từ năm 2020, nhưng việc phân công trách nhiệm giữa 3 bộ: Nông nghiệp & Môi trường, Công Thương và Y tế vẫn còn chồng chéo. Ví dụ trong quản lý chất lượng bún: nguyên liệu (bột gạo) do Bộ Nông nghiệp & Môi trường quản lý, sản phẩm tinh bột do Bộ Công Thương, còn kiểm tra chất độc hại như tinopal lại thuộc Bộ Y tế. Cách quản lý phân tán này khiến việc kiểm tra, xử lý vi phạm gặp nhiều trở ngại.

Ông Trần Hữu Linh – Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cũng nhấn mạnh: để từng bước đẩy lùi tình trạng mất ATTP, cần có sự vào cuộc đồng bộ và có trách nhiệm của các cấp, ngành, chính quyền địa phương, cơ quan truyền thông, và đặc biệt là sự lên tiếng, tố giác mạnh mẽ từ người tiêu dùng.

Đội QLTT số 18 (Chị cục QLTT Hà Nội) tiến hành kiểm tra hộ kinh doanh Lục Hồng tại thôn Thuận An, xã Thái Hòa, huyện Ba Vì. Ảnh: Hoài Nam

Tổng hợp các ý kiến cho thấy, muốn ngăn chặn thực phẩm bẩn hiệu quả, không chỉ cần hoàn thiện pháp luật, siết chặt quản lý mà còn cần một cơ quan đóng vai trò “nhạc trưởng” điều phối thống nhất và chịu trách nhiệm chính trong toàn bộ chuỗi quản lý ATTP.

Lê Nam