Lý do tàu sân bay duy nhất của Nga sắp bị khai tử

Theo báo Izvestia, cơ quan truyền thông nhà nước Nga, công việc nâng cấp tàu đã chính thức bị đình chỉ. Giới lãnh đạo hải quân Nga đang thảo luận với Tập đoàn đóng tàu thống nhất (USC) về việc có nên chính thức loại biên và đưa tàu đi tháo dỡ hay không.

Admiral Kuznetsov từng được coi là biểu tượng sức mạnh hải quân Nga thời hậu Liên Xô. Tuy nhiên, kể từ khi được đưa vào sửa chữa năm 2018, con tàu này chưa từng quay lại hoạt động, và tương lai tái biên chế ngày càng mờ mịt.

Tàu sân bay Admiral Kuznetsov của Nga - Ảnh: Reuters

Nhiều chuyên gia quân sự Nga hiện cũng công khai bày tỏ quan điểm rằng việc loại biên Kuznetsov là lựa chọn đúng đắn.

“Kuznetsov thuộc về một thời đại khác. Đây là vũ khí đắt đỏ nhưng hiệu quả thấp. Tương lai thuộc về các hệ thống không người lái và thiết bị robot. Việc loại biên là hoàn toàn hợp lý”, Đô đốc Sergei Avakyants, cựu Tư lệnh hạm đội Thái Bình Dương Nga, phát biểu.

Tàu sân bay Admiral Kuznetsov được hạ thủy vào năm 1990 và chính thức hoạt động từ giữa thập niên 1990, là tàu sân bay duy nhất còn lại sau khi Liên Xô tan rã. Tuy nhiên, ngay từ đầu, con tàu đã cho thấy nhiều điểm yếu cả về công nghệ lẫn hiệu năng.

Kuznetsov sử dụng nhiên liệu dầu mazut, loại dầu nặng gây ô nhiễm và tạo ra cột khói đen đặc dễ bị phát hiện từ xa. Hệ thống động cơ tiêu hao nhiên liệu nhanh và đòi hỏi bảo trì liên tục, khiến tàu chỉ có khả năng hoạt động liên tục khoảng 45 ngày.

Không chỉ thế, do thiếu các cảng nước ấm, tàu thường chỉ có thể hoạt động trong khoảng thời gian hạn chế trong năm. Trong các đợt triển khai, Kuznetsov thường phải đi kèm với tàu kéo đề phòng trục trặc kỹ thuật giữa biển.

Một điểm yếu của tàu là thiết kế boong phóng dạng "ski-jump" - boong tàu cong lên như dốc trượt tuyết, thay vì dùng hệ thống máy phóng như các tàu sân bay phương Tây. Cách thiết kế này khiến máy bay chiến đấu khó cất cánh với tải trọng lớn, hạn chế khả năng mang theo vũ khí và nhiên liệu, từ đó làm giảm hiệu quả tác chiến.

Đáng chú ý, kể từ năm 2009, tàu Kuznetsov liên tục gặp hàng loạt sự cố nghiêm trọng như trục trặc kỹ thuật khi hoạt động tại Địa Trung Hải năm 2011, tai nạn sập cần cẩu đè lên boong trong quá trình sửa chữa năm 2018, và vụ cháy lớn năm 2019 kéo dài gần một ngày, gây nhiều thương vong. Chuỗi tai nạn này khiến cả dư luận lẫn giới quân sự nghi ngờ về khả năng con tàu có thể trở lại hoạt động. Dù ban đầu dự kiến hoàn tất nâng cấp vào cuối năm 2022, kế hoạch đã nhiều lần trì hoãn và hiện không còn thời hạn rõ ràng.

Mặc dù tương lai của Kuznetsov gần như đã đóng lại, vẫn còn nhiều tiếng nói trong giới chiến lược Nga cho rằng nước này cần tàu sân bay mới, đặc biệt để tăng cường năng lực cho các hạm đội trên biển.

Một số đề xuất nhấn mạnh cần thiết kế tàu sân bay có thể vận hành máy bay không người lái lẫn chiến đấu cơ có người lái. Nhà nghiên cứu Ilya Kramnik (Viện Kinh tế và quan hệ quốc tế Nga) cho rằng Nga hoàn toàn có thể đóng một tàu mới nhờ kinh nghiệm tích lũy từ Kuznetsov.

“Với kinh nghiệm đã có, Nga có thể đóng một tàu sân bay mới có kích thước tương đương”, ông nói trên truyền thông Nga.

Tuy nhiên, một số chuyên gia quốc tế cũng đặt ra thắc mắc rằng nếu việc hoàn tất nâng cấp một tàu sân bay cũ như Kuznetsov gặp nhiều khó khăn, thì việc xây dựng một tàu sân bay hoàn toàn mới sẽ là một thách thức không nhỏ.

Việc phát triển một tàu sân bay hiện đại đòi hỏi ngân sách lớn và công nghệ tiên tiến, những yếu tố mà Nga đang cần cân đối kỹ lưỡng trong bối cảnh kinh tế chịu ảnh hưởng từ các lệnh trừng phạt và chi phí quốc phòng gia tăng.

Ngoài phần thân tàu và động cơ, một tàu sân bay thế hệ mới còn cần tích hợp nhiều hệ thống phức tạp như máy phóng máy bay, boong phóng chuyên dụng, radar hiện đại, vũ khí phòng thủ tích hợp và cả máy bay có thể hoạt động trên tàu. Tất cả những thành phần này đều đòi hỏi thời gian, tài chính và năng lực công nghiệp ổn định, những yếu tố mà Nga cần tính toán kỹ lưỡng nếu muốn theo đuổi một dự án đầy tham vọng như vậy.

Hoàng Vũ