Lương tối thiểu vùng và mức sống tối thiểu

Ông Huỳnh Văn Dũng là một lao động nhập cư hiện thuê trọ tại đường Đào Trí, Quận 7. Hằng ngày ông mua từ đại lý 108 tờ vé số với mức chiết khấu 12% trên mệnh giá. Bán hết, ông lời gần 130 ngàn đồng, tương đương mức thu nhập 3.888.000 đồng/tháng. Ông Dũng sinh năm 1959, quê Mỹ Tho, lên thành phố mưu sinh từ khi còn trai trẻ. Ông từng làm thợ hồ, qua bảo vệ và bắt đầu đi bán dạo vé số chừng hai năm nay. Việc làm thay đổi khi sức khỏe giảm sút theo thời gian. Ông Dũng không mua bảo hiểm tự nguyện. Đơn giản vì không có tiền. Bệnh, tự chịu.

Thế nên lượng vé số ông cũng không dám lấy nhiều hơn. Phần đi không nổi, cố qua sanh bệnh. Phần khác là lỡ bán không hết, tự chịu. Đại lý vé số không nhận đổi trả.

Mức thu nhập của ông Dũng hiện thấp hơn lương tối thiểu vùng I dự kiến áp dụng từ 1.7.2022 là 4.680.000 đồng/tháng, thậm chí còn thấp hơn mức bình quân của khu vực không chính thức năm 2021 đạt 4,4 triệu đồng/tháng, và thấp hơn đáng kể so với thu nhập của lao động chính thức (8,2 triệu đồng/tháng) năm 2021, theo ấn phẩm Tổng quan về lao động có việc làm phi chính thức ở Việt Nam của Tổng cục Thống kê (GSO).

Vất vả bán vé số hằng ngày nhưng thu nhập của người bán vé số dạo vẫn còn thấp. Ảnh: Hoàng Triều/Báo Người Lao Động

Trong khi những người bán vé số dạo như ông Dũng đang sống dưới mức tối thiểu thì ngành kinh doanh có điều kiện này lại đang đóng góp đáng kể vào ngân sách của nhiều địa phương ở khu vực phía Nam, nhất là những địa phương vùng Tây Nam bộ. Ủy ban Nhân dân tỉnh Bến Tre giao Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Bến Tre chỉ tiêu nộp ngân sách năm 2024 đạt 1.950 tỉ đồng, tương ứng với 33,5% tổng thu ngân sách của tỉnh.

Bất chấp kinh tế khó khăn, nhiều công ty xổ số lãi đậm nhưng mức hoa hồng đối với xổ số truyền thống nhiều năm qua vẫn bị Bộ Tài chính khống chế ở mức “không vượt quá 15% giá trị vé số đã bán”. Năm 2022, Bộ Tài chính trình Chính phủ dự thảo Nghị định về kinh doanh xổ số. Quyền và nghĩa vụ của lực lượng bán vé số dạo không xuất hiện trong văn bản này.

Trên Diễn đàn Quốc hội sáng 29.5.2024, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) dẫn số liệu từ GSO cho hay so với năm 2020, giá lương thực tăng 27%, giá dịch vụ giáo dục tăng 17%, đặc biệt giá xăng tăng 105%...

Ông Dũng là một gương mặt trong 33,6 triệu lao động có việc làm ở khu vực phi chính thức, theo báo cáo của GSO năm 2021. Cũng theo cơ quan thống kê quốc gia, 97,8% lao động phi chính thức không tham gia bất kỳ loại bảo hiểm nào. Lọt ra ngoài tấm lưới an sinh xã hội khiến lực lượng này rất dễ bị tổn thương bởi những cú sốc kinh tế. Chẳng hạn như trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 (2020-2021), GSO ghi nhận mức thu nhập bình quân của lao động phi chính thức liên tục giảm xuống từ mức 4,53 triệu đồng/tháng năm 2019.

Thực tiễn đòi hỏi “chính thức hóa” lực lượng bán vé số dạo. Lãi đậm mở rộng dư địa để Nhà nước mua bảo hiểm y tế tự nguyện cho lực lượng lao động phi chính thức này. Kinh phí trích từ lợi nhuận của doanh nghiệp xổ số được khấu trừ chi phí hợp lý khi tính thuế thu nhập.

Thượng Tùng