'Luồng điện Tháng Tám' trên quê hương cách mạng (bài 4): Thái Nguyên thực hiện Quân lệnh số 1

Đồng chí Võ Nguyên Giáp đọc lời tuyên thệ trong ngày thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Ảnh T.L

Vùng lên giành chính quyền

Trong bài viết của tác giả Cecil Curren nói về Đại đội Việt - Mỹ có đoạn: “Qua điện đài, Thomas nói với Tổng hành dinh chuyển gấp vũ khí. Máy bay L5 chuyển đến cả thảy 1 súng máy đại liên, 2 súng cối 60, 4 bazooka, 8 trung liên Bren, 20 tiểu liên Thompson, 60 carbine M-1, 4 súng trường M-1, 20 súng lục colt và nhiều ống nhòm.

Số vũ khí đó, cùng với vũ khí tự chế có sẵn, việc tập luyện của quân đội ông Võ Nguyên Giáp rất tốt”. Trong 6 ngày, trung sĩ huấn luyện viên Vogt cùng các thành viên khác của Con Nai dạy cho các học viên cách bắn súng carbine M-1, cối bazooka, ném lựu đạn…

Ngày 15-8, nhân viên điện đài Zielski thông báo Nhật đã đầu hàng Đồng Minh. Thomas phân phát vũ khí cho các đội viên rồi cùng ông Giáp đi gặp Bác Hồ… Quốc dân Đại hội Tân Trào, Quân lệnh số 1 của Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, phong trào vùng lên cướp chính quyền như luồng điện.

2 rưỡi chiều 16/8/1945, đơn vị Giải phóng quân, trong đó có thành viên Đại đội Việt - Mỹ tập hợp dưới gốc đa Tân Trào làm lễ xuất quân. Đây là đoàn quân của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc do đồng chí Võ Nguyên Giáp dẫn đầu, ngoài đồng chí Võ Nguyên Giáp còn có đồng chí Đàm Quang Trung, Thiếu tá Thomas, Đại úy Archimede L.A Patty… Đoàn đi tắt, vượt núi Hồng đến xóm Đồng Măng rồi ra xã Văn Lãng, chân đèo Khế phía Đại Từ.

Lãnh đạo đoàn hội ý và quyết định không đánh đồn Nhật tại trung tâm huyện mà luồn rừng đi tắt sang Thịnh Đán của Đồng Hỷ, địa điểm chỉ cách trung tâm thị xã Thái Nguyên 7km. Kế hoạch là thế nhưng đường rừng khó đi, trời tối mới tới một xóm nhỏ giữa rừng, nhịn bữa tối, đành nghỉ lại đêm 18-8 tại đó. Sáng 19-8, mặc dù hành quân sớm nhưng quá trưa mới tới Thịnh Đán.

10 giờ đêm tại căn cứ chùa Đán, Bộ chỉ huy mới làm xong kế hoạch tác chiến, có sự tham gia của các sĩ quan và nhân viên Con Nai. Sở chỉ huy đặt tại đình Hàng Phố giữa trung tâm thị xã Thái Nguyên. Lúc 4 giờ 30 phút sáng 20-8, đồng chí Võ Nguyên Giáp, Đàm Quang Trung, Thomas, L.A Patty có mặt; 5 giờ các mũi báo về: Ở hầu hết các điểm, Nhật đã chấp nhận đầu hàng, còn lại trại Nhật, Giải phóng quân đang siết chặt vòng vây.

Lúc này ở phía Nam tỉnh, lực lượng Giải phóng quân Phạm Hồng Thái; ở phía Đông các đội Cứu quốc quân đã cơ bản làm chủ, Nhật ở thế bị cô lập…

Nhật ký của nhân viên trong Đại đội Việt - Mỹ còn mô tả: Giữa trưa, 2 chỉ huy Nhật đến sở chỉ huy xin thương thảo về điều kiện. Đồng chí Giáp hẹn 14 giờ phải trở lại nếu không lực lượng giải phóng sẽ tấn công. Với bản chất ngoan cố, 14 giờ Nhật không tới, 15 giờ, đồng chí Đàm Quang Trung và Thomas huy động mọi hỏa lực tấn công trại Nhật buộc Nhật đầu hàng vô điều kiện.

Cuối chiều, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức, thay mặt Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc, đồng chí Võ Nguyên Giáp tuyên bố phế bỏ chính quyền Nhật, Pháp, phong kiến, thành lập chính quyền Cách mạng tỉnh Thái Nguyên.

Lịch sử luôn được nhắc nhớ

Trước tháng 5-1945, Bắc Kạn vinh dự được nuôi dưỡng, bảo vệ cho Đoàn Nam tiến của Bác Hồ và các chiến sĩ. Tại các điểm dừng chân ở Ngân Sơn, Chợ Rã, Chợ Đồn, Người đã có những chỉ thị quý báu đối với Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc Bắc Kạn.

Những tháng sau đó, quân và dân tỉnh Bắc Kạn liên tục nổi dậy đánh phát-xít Nhật ở nhiều nơi, như: Đồn Cao Kỳ, Chợ Mới (Chợ Mới); phục kích chặn đánh địch ở Dương Phong (Bạch Thông) và trên dọc Quốc lộ 3 đoạn từ Nà Phặc đến Lãng Ngâm, Hương Nê, Ðèo Giàng. Những thắng lợi này góp phần mở rộng, giữ vững vùng giải phóng, lập ra Ủy ban lâm thời châu Chợ Rã, Chợ Ðồn, Bạch Thông, Na Rì.

Thực hiện Lệnh tổng khởi nghĩa của Quốc dân đại hội Tân Trào và chủ trương của Tỉnh ủy, sáng 19/8/1945, theo đề nghị của quân Nhật, đại diện Quân giải phóng đã gặp và yêu cầu bàn giao bộ máy tay sai cấp tỉnh, kho tàng, vũ khí, công sở.

Ngày 21/8/1945, các đơn vị quân giải phóng, lực lượng tự vệ và nhân dân vùng giải phóng tiến vào thị xã, xóa bỏ chính quyền tay sai của Nhật. Cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi, ngày 23/8/1945 được ghi vào lịch sử là ngày thắng lợi của nhân dân các dân tộc Bắc Kạn trong cuộc Cách mạng Tháng Tám vĩ đại.

Đồng chí Nông Văn Lạc (1914-1998) là người đầu tiên giữ chức vụ Chủ tịch Ủy ban nhân dân lâm thời tỉnh Bắc Kạn, và cũng là một trong hai đại biểu đầu tiên của tỉnh Bắc Kạn tham gia Quốc hội khóa I.

Ký ức được ghi lại từ cố lão thành cách mạng Nông Văn Lạc đậm chất sử thi. Tên hoạt động cách mạng của cụ là Tán Thuật, người dân tộc Tày, quê xóm Phai Khắt, xã Tam Kim, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng.

Cụ Nông Văn Lạc tham gia cách mạng năm 1941, được đồng chí Võ Nguyên Giáp trực tiếp dìu dắt, huấn luyện. Tài liệu Viện Lịch sử Quân sự ghi: “Nông Văn Lạc- người được coi là cánh tay phải của đồng chí Văn trong việc tổ chức, thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân; đồng chí Văn chính là người giới thiệu, kết nạp Nông Văn Lạc vào Đảng.”

Trên con đường Nam Tiến, tháng 1-1943, Ban Chỉ đạo “Nam tiến” thành lập Ban Cán sự Đảng tỉnh Bắc Kạn gồm ba đồng chí: Nông Văn Lạc, Dương Mạc Nghĩa và Tùng Vân. Tháng 3 năm 1945, đồng chí Nông Văn Lạc là một trong những người tham gia đón lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trên hành trình từ Pác Bó đến Tân Trào.

Tháng 8-1945, được tin Nhật Hoàng đầu hàng Đồng Minh, quân Nhật ở Bắc Kạn vô cùng hoang mang. Nhận rõ thời cơ thuận lợi, thực hiện sự chỉ đạo của Trung ương Đảng, Tổng bộ Việt Minh và Đảng bộ tỉnh Bắc Kạn, các lực lượng cách mạng trong phạm vi toàn tỉnh nhanh chóng nổi dậy.

Đất nước đang chuyển mình đi lên hiện đại, phồn vinh. Bắc Kạn - Thái Nguyên hòa chung một địa phương. Những trang sử hào hùng của mỗi vùng đất, là tài sản chung, luôn được nhắc nhớ trong suốt chặng đường đi tới.

(Hết)