Lực lượng 'không mang nhãn NATO' ở Ukraine: Châu Âu đang toan tính điều gì?

Lực lượng “không mang nhãn NATO” ở Ukraine

Sau nhiều tháng đứng ngoài các cuộc đàm phán hòa bình do Mỹ dẫn đầu, châu Âu đang nỗ lực vượt qua thách thức đảm bảo tương lai hậu chiến của Ukraine trong kịch bản ngừng bắn. Anh và Pháp hiện dẫn đầu sáng kiến thành lập một lực lượng hỗ trợ an ninh tại Ukraine, nhằm giúp tái huấn luyện quân đội nước này và duy trì thỏa thuận hòa bình nếu thỏa thuận này được ký kết.

Xung đột Nga-Ukraine vẫn leo thang bất chấp các cuộc đàm phán tìm kiếm giải pháp hòa bình. Ảnh: TASS

Anh thông báo nước này đang lên kế hoạch triển khai lực lượng đa quốc gia từ các đối tác châu Âu, bất chấp việc Nga phản đối sự hiện diện của các lực lượng quân sự nước ngoài trên lãnh thổ Ukraine, coi đây là điều “không thể chấp nhận được”.

Theo kế hoạch, hàng nghìn binh sỹ từ các nước đối tác có thể được triển khai tới các thành phố trên khắp Ukraine, hỗ trợ quân đội nước này khôi phục sức mạnh và trở thành lực lượng răn đe độc lập, với điều kiện cả Nga và Ukraine đạt được thỏa thuận về các điều khoản ngừng bắn.

Kế hoạch này đã được xây dựng trong nhiều tháng, dựa trên các cuộc thảo luận giữa Kiev và liên minh các quốc gia tự nguyện cung cấp sự đảm bảo an ninh cần thiết để chấm dứt xung đột

Ban đầu, ý tưởng về sự hiện diện của lực lượng châu Âu tại Ukraine bị loại trừ khi Mỹ công bố dự thảo kế hoạch hòa bình vào tuần trước, trong đó không nhắc đến việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế. Nhưng sau khi nhận thấy đề xuất của châu Âu tác động không nhỏ đến các cuộc đàm phán, Mỹ dường như đã cân nhắc mô hình an ninh do châu Âu đưa ra.

Quy mô của lực lượng hỗ trợ như thế nào?

Trong 9 tháng qua, liên minh các quốc gia tự nguyện hỗ trợ Ukraine đã cam kết sẽ giúp tăng cường năng lực phòng vệ của nước này thông qua việc củng cố quân đội, bảo vệ không phận và triển khai số lượng nhỏ binh sĩ đến hỗ trợ. Trong cuộc họp trực tuyến với các nước thành viên liên minh tuần trước, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết một lực lượng đặc nhiệm đã được thành lập nhằm hệ thống hóa các ý tưởng và chuyển chúng thành những cam kết quân sự cụ thể.

Trọng tâm của kế hoạch là khôi phục toàn diện sức mạnh của quân đội Ukraine, qua đó tạo ra một lực lượng răn đe độc lập để chống lại mọi cuộc tấn công trong tương lai. Cựu Đại tá Lục quân Anh Philip Ingram cho biết, các lực lượng huấn luyện châu Âu đang làm việc với binh sĩ Ukraine ở nước ngoài có thể sẽ được tái triển khai ngay tại Ukraine để hỗ trợ quân đội nước này một cách trực tiếp và thiết thực hơn.

Ông Philip Ingram nhận định: “Điều này có thể được thực hiện thông qua hàng loạt thỏa thuận song phương giữa Ukraine và các quốc gia đóng góp”.

Quy mô cụ thể của lực lượng hỗ trợ vẫn chưa được xác định. Đầu năm nay, các nhà phân tích đưa ra nhiều dự báo khác nhau, với quân số ước tính từ 20.000 đến 100.000 binh sỹ. Tuy nhiên, đến tháng 8, các chỉ huy quân sự Ukraine được cho là đã thu hẹp phương án và đưa ra những lựa chọn được cho là mang tính thực tế hơn.

Ai sẽ tham gia?

Lực lượng đặc nhiệm do Tổng thống Emmanuel Macron công bố sẽ do Pháp và Anh giữ vai trò dẫn dắt, với sự tham gia của Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ. Ông Macron cho biết khoảng 20 quốc gia khác, chưa được nêu tên, cũng cam kết đóng góp theo các hình thức hỗ trợ trên không, trên bộ hoặc trên biển.

Trước khi Mỹ công bố dự thảo kế hoạch hòa bình ban đầu, Bộ trưởng Quốc phòng Anh John Healey cho biết, quốc gia này đã chuẩn bị hơn 100 triệu bảng Anh để trang trải chi phí đưa quân tới Ukraine trong trường hợp hai bên đạt được lệnh ngừng bắn, và một số đơn vị quân sự đã được lựa chọn sẵn. Pháp cũng đang nỗ lực đảm nhận vai trò dẫn đầu, dù Tổng thống Macron tỏ ra khá thận trọng nhằm tránh gây lo ngại trong nước. Trả lời phỏng vấn đài phát thanh Pháp, ông Macron cho biết, Paris sẽ không vội vàng triển khai quân tới Ukraine và nếu tham gia, lực lượng Pháp sẽ được bố trí tại "các vị trí dự phòng ở Kiev hoặc Odessa". "Chúng ta không nên gây hoang mang cho dư luận. Có nhiều ý kiến đồn thổi rằng chúng ta sẽ lập tức gửi quân tới Ukraine. Điều đó không đúng sự thật", ông Macron nói.

Thổ Nhĩ Kỳ là bên do dự nhất trong việc đưa ra cam kết cụ thể. Bộ Quốc phòng nước này gần đây khẳng định quân đội sẵn sàng “đóng góp vào bất kỳ sáng kiến nào nhằm đảm bảo an ninh và ổn định khu vực”, nhưng nhấn mạnh cần có lệnh ngừng bắn trước khi đưa ra các cam kết chắc chắn. Theo ông Macron, Thổ Nhĩ Kỳ có thể đảm nhiệm vai trò hải quân, xét đến vị trí và vai trò của Ankara tại Biển Đen.

Washington ban đầu chủ động đứng ngoài các cuộc thảo luận, nhưng dường như đã tham gia tích cực hơn trong những tuần gần đây. Sau khi hoan nghênh những tiến triển đáng kể tại vòng đàm phán ở Geneva, với sự hỗ trợ của châu Âu, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tham gia cuộc họp trực tuyến của liên minh. Đây được xem như tín hiệu ủng hộ rõ rệt.

Dù vậy, khả năng Mỹ hỗ trợ cam kết của châu Âu bằng cách hiện diện quân sự trực tiếp tại Ukraine vẫn được đánh giá là rất thấp. Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần bác bỏ phương án triển khai bộ binh tới quốc gia này.

Các chuyên gia nói gì?

Theo giới phân tích, một lực lượng quy mô nhỏ nhưng hoạt động hiệu quả tại Ukraine vẫn có thể đóng vai trò quan trọng trong quá trình tái thiết đất nước sau bốn năm chiến sự ác liệt. Leo Litra, nghiên cứu viên thuộc Chương trình An ninh châu Âu của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, cho rằng việc triển khai một lực lượng nhỏ hơn “không làm suy yếu mục tiêu của sứ mệnh mà châu Âu cam kết”. Tuy vậy, ông lưu ý, Mỹ vẫn cần cung cấp các đảm bảo then chốt như năng lực phòng không, thông tin tình báo và giám sát để ngăn chặn nguy cơ xảy ra cuộc xung đột mới sau khi các bên đạt thỏa thuận hòa bình.

Sophia Besch, nghiên cứu viên cao cấp thuộc Chương trình châu Âu của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế cảnh báo rằng châu Âu chớ nên đưa ra những cam kết quân sự vượt quá khả năng thực thi, đồng thời tập trung vào các hình thức hỗ trợ thiết thực hơn. "Châu Âu không thể khẳng định rằng một phương án dự phòng đáng tin cậy từ Mỹ sẽ luôn tồn tại", bà Besch nói. Theo bà, điều châu Âu có thể làm và nên làm là hỗ trợ Ukraine phục hồi sức mạnh thông qua huấn luyện và tái tổ chức lực lượng.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo Independent