Lục bình - từ vấn nạn đến cơ hội

Có ai đi dọc sông Tiền, sông Hậu mà không bắt gặp những vạt lục bình trôi dày đặc, tưởng chừng xanh mướt mà lại ngột ngạt cả dòng chảy. Lục bình vốn là loài thực vật ngoại lai, sinh trưởng mạnh trong môi trường nước giàu dinh dưỡng. Nhưng cái “mạnh” ấy khi quá đà lại trở thành gánh nặng cho môi trường, giao thông thủy và sinh kế người dân.

Vấn nạn hiện tại

Môi trường: Lục bình phát triển nhanh, che phủ mặt nước, làm giảm ánh sáng, giảm oxy hòa tan, gây chết cá, tôm, và ảnh hưởng đến hệ sinh thái thủy sinh.

Giao thông: Những “tấm thảm xanh” chặn ghe xuồng, làm chậm vận tải đường thủy, gây tốn nhiên liệu, mất an toàn.

Kinh tế - xã hội: Ngư dân khó khai thác nguồn lợi thủy sản; du lịch đường sông mất mỹ quan; chi phí vớt, xử lý tốn kém, nhưng nếu bỏ mặc thì lại bùng phát dữ dội.

Thực tế, lục bình có rất nhiều công dụng khác nhau. Ảnh: Báo QĐND

Kinh nghiệm thế giới

Ấn Độ biến rác thành năng lượng: Một số bang ở Ấn Độ đã tận dụng lục bình làm nguyên liệu sản xuất biogas và phân hữu cơ, vừa giảm ô nhiễm vừa tạo sinh kế cho nông dân.

Thái Lan thủ công mỹ nghệ xuất khẩu: Người dân ven sông Chao Phraya biến thân lục bình phơi khô, dệt thành bàn ghế, giỏ xách, thảm trải. Sản phẩm này không chỉ phục vụ trong nước mà còn đi nhiều thị trường quốc tế.

Trung Quốc kiểm soát bằng sinh học: Một số địa phương sử dụng côn trùng và vi sinh để hạn chế tốc độ sinh trưởng của lục bình, giảm áp lực cho việc dọn cơ học.

Châu Phi ứng dụng nông nghiệp: Nhiều quốc gia ở châu Phi dùng lục bình xử lý nước thải sinh hoạt vì khả năng hấp thụ kim loại nặng, đồng thời làm nguyên liệu phối trộn thức ăn chăn nuôi.

Gợi ý cho Việt Nam

Đổi cách nhìn từ “giặc xanh” sang “tài nguyên xanh”: Không chỉ vớt bỏ, mà phải gắn với mục tiêu tái chế, tái tạo.

Ứng dụng công nghệ: Đầu tư máy thu gom cơ giới để giảm chi phí và nhân lực. Phát triển mô hình biogas từ lục bình ở các vùng nông thôn nhiều kênh rạch.

Thủ công mỹ nghệ, du lịch: Khuyến khích hợp tác xã, làng nghề khai thác thân lục bình làm sản phẩm OCOP. Kết hợp không gian du lịch sinh thái, trải nghiệm “thu hoạch - đan dệt” để vừa xử lý môi trường, vừa tạo sinh kế.

Cây lục bình giúp nông dân miền Tây có thêm thu nhập. Nguồn: ITN

Nông nghiệp tuần hoàn: Lục bình có thể phơi khô, nghiền nhỏ phối trộn làm phân hữu cơ, thức ăn thủy sản, phù hợp định hướng giảm phân bón hóa học, thức ăn công nghiệp.

Chính sách và liên kết: Cần có chiến lược quản lý tổng thể, từ kiểm soát nguồn dinh dưỡng thải ra sông, đến hỗ trợ nghiên cứu sản phẩm mới từ lục bình.

Khởi nghiệp xanh từ lục bình

Lục bình ở Đồng bằng sông Cửu Long và nhiều nơi khác, cũng giống như nhiều vấn đề khác: khi chỉ nhìn nó như gánh nặng, ta sẽ mãi loay hoay với chi phí dọn dẹp. Nhưng nếu nhìn nó như nguồn lực, ta sẽ thấy cơ hội trong chính thách thức. Thế giới đã làm được: từ năng lượng, thủ công mỹ nghệ, xử lý nước thải, đến nông nghiệp tuần hoàn. Việt Nam hoàn toàn có thể đi theo con đường đó, miễn là có tư duy mới, sự chung tay của cộng đồng và chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Cây lục bình được dùng để sản xuất ra những sản phẩm thời trang, decor, gia dụng,… với đặc tính phân hủy sinh học, thân thiện môi trường. Ảnh: Báo Lao động

Thế giới ngày nay đã tư duy “rác không hẳn là rác”. “Rác” hay “tài nguyên”, “gánh nặng” hay “nguồn lực” chỉ là thay đổi một góc nhìn. Thế giới cũng đã biến những điều tưởng chừng “không thể” thành điều “có thể”.

Khởi nghiệp xanh từ lục bình sẽ là gợi ý cho mọi người, nhất là các bạn trẻ. Có một chuyên gia từng chia sẻ rằng, khởi nghiệp không chỉ tìm kiếm lợi nhuận mà còn giải quyết nỗi đau của xã hội. Lục bình đang là vấn nạn, là nỗi đau trên những dòng sông, xứng đáng cho những đề tài nghiên cứu nghiêm túc, cho những ý tưởng khởi nghiệp xanh ở các địa phương.

Lê Minh Hoan