Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi): rượu, bia có thể chịu thuế tiêu thụ đặc biệt

Ảnh minh họa: TVPL

Hai phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt

Bộ Tài chính cho biết, xu thế chung ở nhiều quốc gia trên thế giới hiện nay là mở rộng cơ sở tính thuế nhằm hạn chế việc tiêu dùng một số loại hàng hóa có hại cho sức khỏe cộng đồng, trẻ em, môi trường hoặc Nhà nước cần có sự điều tiết về tiêu dùng. Do đó, với mặt hàng rượu, bia, bộ này dự kiến quy định thuế suất TTĐB theo tỷ lệ phần trăm tăng theo lộ trình từng năm trong giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2030 để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của Tổ chức Y tế thế giới (WHO).

Cụ thể, đối với mặt hàng rượu trên 20 độ, Bộ Tài chính đưa ra 2 phương án. Phương án 1, giá bán năm 2026 sẽ tăng khoảng 10% so với năm 2025 và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2 - 3% so với năm trước. Phương án 2, giá bán năm 2026 sẽ tăng 20% so với năm 2025 và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2 - 3% so với năm trước để bảo đảm giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo. Bộ Tài chính nghiêng về phương án 2, tức là mức thuế TTĐB cho mặt hàng rượu trên 20 độ sẽ lên đến 100% vào năm 2030 (ở phương án còn lại mức thuế cao nhất là 90%).

Với mặt hàng rượu dưới 20 độ, Bộ Tài chính cũng đưa ra 2 phương án và Bộ này lựa chọn phương án thuế TTĐB sẽ tăng lên 70% vào năm 2030. Các phương án tăng thuế tương tự cũng được áp dụng với mặt hàng bia với mốc thời gian tăng từ năm 2026. Và Bộ Tài chính cũng lựa chọn phương án tăng thuế TTĐB cho mặt hàng bia lên đến 100% vào năm 2030 (ở phương án còn lại, thuế suất là 90%).

Giúp giảm tiêu thụ, lạm dụng sản phẩm

Bộ Tài chính cho biết, trước ngày 1/1/2010, thuế TTĐB đối với bia được phân biệt theo loại bia: Bia chai, bia lon áp dụng các mức thuế suất 75% đối với bia chai; bia tươi, bia hơi áp dụng 30% trong năm 2006, 2007 và 40% từ năm 2008. Để thực hiện yêu cầu gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Quốc hội đã thông qua Luật thuế TTĐB số 27/2008/QH12 quy định áp dụng thống nhất một mức thuế suất đối với tất cả loại bia là 45% từ ngày 1/1/2010 đến 31/12/2012 và 50% từ ngày 1/1/2013 và đến năm 2014 tiếp tục tăng theo lộ trình lên mức hiện hành là 35% đối với rượu dưới 20 độ và 65% với bia, rượu trên 20 độ.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính đánh giá thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng rượu, bia, còn thấp chưa đủ tác dụng để hạn chế tiêu dùng hoặc điều tiết thu nhập của người sử dụng có thu nhập cao trong xã hội. Đồng thời, chưa thực hiện được một số mục tiêu đề ra của chính sách thuế TTĐB nêu tại Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011-2020 là nghiên cứu áp dụng phương pháp thuế hỗn hợp đối với mặt hàng có hại cho sức khỏe và môi trường.

Bộ Tài chính cho rằng, áp dụng thuế suất cao là cần thiết nhằm nâng nhận thức và hành động về tác hại do dùng nhiều rượu, bia, giúp giảm tiêu thụ, hạn chế lạm dụng sản phẩm này. Còn theo Bộ Y tế, rượu, bia là yếu tố xếp thứ 2 trong 10 yếu tố nguy cơ gây bệnh tật và tử vong hàng đầu tại Việt Nam. Bộ Y tế cũng chỉ ra rượu, bia là một trong 3 nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới độ tuổi 15-49; gây ra 30% các vụ gây rối trật tự xã hội và 33,7% các vụ bạo lực gia đình ở Việt Nam…

Đưa ra quan điểm về lộ trình tăng thuế TTĐB với rượu bia, chuyên gia chính sách, Ngô Dương nêu: “Thực ra việc đánh thuế TTĐB với đồ uống có cồn, chúng ta đã đặt ra nhiều năm, các nước trên thế giới cũng đã áp dụng. Việc tận dụng kinh nghiệm các nước đi trước để thực hiện là cần thiết.

Thực tế, chúng ta đặt thêm các rào cản về tiếp thị, quảng cáo, cùng với đó là làm cho nó trở nên đắt đỏ hơn để có thêm trách nhiệm về túi tiền của người tiêu dùng, sau đó còn điều chỉnh hành vi chi tiêu cho hợp lý. Về lộ trình, thế giới đã ổn định và xong từ lâu rồi, nhưng chúng ta cứ từng bước một, gặp những phản ứng trái chiều, rồi nâng dần lên 100%. Trong 4-5 năm tới là phù hợp”.

Trước đó, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) và một số DN đã bày tỏ kiến nghị Chính phủ chưa tăng thuế TTĐB theo đề xuất của Bộ Tài chính. Theo các DN, dịch Covid-19 và việc áp dụng Nghị định 100 đã khiến doanh thu ngành bia, rượu sụt giảm nặng nề. Năm 2023, doanh thu ngành bia giảm 11%, lợi nhuận sụt 23%. Do đó, VBA đề xuất nên lùi thời điểm áp dụng tăng thuế TTĐB với ngành bia rượu để DN có nguồn lực vượt qua khó khăn, qua đó đóng góp vào ngân sách Nhà nước.

Nguyễn Đăng