Luật Thanh tra (sửa đổi): Thanh tra Ngân hàng được trao nhiệm vụ, quyền hạn đến đâu?

Trình bày trước Quốc hội Báo cáo tóm tắt về việc tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) trước khi thông qua, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ cho biết, sau các phiên thảo luận tại tổ và hội trường, dự thảo nhận được sự đồng thuận cao từ các đại biểu Quốc hội về sự cần thiết ban hành và các nội dung cơ bản. Dự thảo Luật được xây dựng nhằm thể chế hóa Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, hướng tới một hệ thống thanh tra tinh gọn, mạnh mẽ, hiệu lực, hiệu quả, với trọng tâm là quản lý nhà nước, phòng chống tham nhũng và bảo vệ lợi ích Nhà nước, trong đó có lĩnh vực ngân hàng.

Khung pháp lý chặt chẽ cho hoạt động thanh tra

Luật Thanh tra (sửa đổi) xác định rõ phạm vi điều chỉnh, bao gồm tổ chức và hoạt động thanh tra, nhằm phát hiện hạn chế trong cơ chế, chính sách, pháp luật; phòng ngừa, xử lý vi phạm; và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Các nguyên tắc hoạt động thanh tra được quy định cụ thể, bao gồm tuân thủ pháp luật, công khai, khách quan, không cản trở hoạt động của đối tượng thanh tra và tránh trùng lặp với kiểm toán nhà nước. Luật nghiêm cấm các hành vi như nhận hối lộ, bao che vi phạm, tiết lộ thông tin chưa công khai, can thiệp trái pháp luật vào hoạt động thanh tra, hoặc gây khó khăn cho đối tượng thanh tra.

Hệ thống cơ quan thanh tra được tổ chức chặt chẽ, gồm Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, và các cơ quan thanh tra chuyên ngành như Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an và Thanh tra Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Thanh tra viên phải đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe, là công chức hoặc sĩ quan, có trình độ đại học trở lên, am hiểu pháp luật, và tuân thủ đạo đức nghề nghiệp. Những quy định này đảm bảo tính chuyên nghiệp, đặc biệt khi giám sát các tổ chức tín dụng và hệ thống ngân hàng.

Thanh tra Ngân hàng Nhà nước được xác định là cơ quan thanh tra chuyên ngành quan trọng, trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, chịu sự chỉ đạo của Thống đốc và hướng dẫn nghiệp vụ từ Thanh tra Chính phủ. Cơ quan này có nhiệm vụ hỗ trợ Thống đốc quản lý nhà nước về công tác thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực ngân hàng. Thanh tra Ngân hàng Nhà nước thực hiện thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của Ngân hàng Nhà nước, đồng thời giám sát các hoạt động liên quan đến quản lý vốn, tài sản và giao dịch tài chính.

Chánh Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, được bổ nhiệm sau khi có ý kiến bằng văn bản của Tổng Thanh tra Chính phủ, có quyền lãnh đạo, chỉ đạo, giám sát công tác thanh tra trong phạm vi quản lý của Ngân hàng Nhà nước. Chánh Thanh tra có thẩm quyền quyết định thanh tra khi phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính và kiến nghị Thống đốc đình chỉ hoặc hủy bỏ các quy định trái pháp luật.

Quy trình thanh tra minh bạch, nghiêm minh

Luật quy định rõ trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra, từ chuẩn bị, thực hiện trực tiếp, đến kết thúc và công khai kết luận. Thời hạn thanh tra được xác định cụ thể: các cuộc thanh tra do Thanh tra Chính phủ thực hiện không quá 60 ngày, trong khi các cuộc thanh tra của Thanh tra Ngân hàng Nhà nước không quá 45 ngày, có thể gia hạn trong trường hợp phức tạp. Các biện pháp như kiểm kê tài sản, niêm phong tài liệu, trưng cầu giám định, và đình chỉ hành vi vi phạm được quy định chi tiết để đảm bảo tính nghiêm minh.

Đáng chú ý, Luật trao quyền cho người ra quyết định thanh tra và Trưởng đoàn thanh tra yêu cầu tổ chức tín dụng phong tỏa tài khoản, một biện pháp quan trọng để ngăn chặn tẩu tán tài sản trong lĩnh vực ngân hàng. Quyết định thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, sử dụng trái pháp luật, hoặc thất thoát được thực hiện ngay khi phát hiện, không cần chờ kết luận thanh tra, thể hiện sự quyết liệt trong xử lý vi phạm tài chính.

Luật nhấn mạnh trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan thanh tra, kiểm toán nhà nước, điều tra, và kiểm sát để tránh chồng chéo và nâng cao hiệu quả. Tổng Thanh tra Chính phủ và Tổng Kiểm toán Nhà nước chịu trách nhiệm chỉ đạo phối hợp trong xây dựng kế hoạch, trao đổi thông tin, và sử dụng kết quả thanh tra, kiểm toán. Đối với Thanh tra Ngân hàng Nhà nước, việc phối hợp với các cơ quan kiểm toán và điều tra đảm bảo tính chính xác, minh bạch khi xử lý các vụ việc liên quan đến tài chính và tín dụng.

Về trách nhiệm thực hiện kết luận thanh tra, Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước, bao gồm Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, chịu trách nhiệm chỉ đạo thực hiện kết luận thanh tra trong vòng 15 ngày kể từ khi nhận được kết luận. Đối tượng thanh tra, bao gồm các tổ chức tín dụng, phải xây dựng kế hoạch khắc phục sai phạm và báo cáo kết quả thực hiện. Luật cũng quy định các cuộc thanh tra bắt đầu trước ngày 1/7/2025 sẽ tiếp tục thực hiện theo Luật Thanh tra 2022, đảm bảo tính liên tục.

Trần Hương