Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Động lực cho phát triển xanh

Ngày 17/10, tại TP HCM, dưới sự chỉ đạo của Bộ Công Thương, báo Công Thương cùng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công phối hợp tổ chức Diễn đàn “Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: Thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình”.

Sự kiện nhằm phổ biến các điểm mới của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV, đồng thời lan tỏa tinh thần tiết kiệm năng lượng trong bối cảnh Việt Nam hướng tới phát triển xanh và cam kết Net Zero vào năm 2050.

Bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) phát biểu tại diễn đàn. Nguồn: Bộ Công Thương.

Phát biểu khai mạc, bà Đỗ Thị Minh Trâm, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: “Năng lượng là huyết mạch của nền kinh tế quốc dân. Trong bối cảnh thế giới và Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển dịch sang mô hình tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, đặc biệt là hiện thực hóa cam kết tại COP 26, việc phát triển năng lượng sạch, tái tạo và sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả là trụ cột quan trọng và cấp bách”.

Theo bà Trâm, Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đã đặt ra yêu cầu đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 150.000 MW công suất nguồn điện, gần gấp đôi hiện nay, để đáp ứng tốc độ tăng trưởng GDP 8%/năm. Tuy nhiên, giai đoạn 2021 - 2024, cung ứng năng lượng gặp nhiều khó khăn do thiên tai, biến đổi khí hậu, đứt gãy chuỗi cung ứng, giá năng lượng tăng cao và chậm tiến độ đầu tư hạ tầng.

"Nhu cầu sử dụng điện tại Việt Nam tăng trung bình 8 - 10%/năm, trong khi nhiều nhà máy vẫn vận hành bằng công nghệ cũ, tiêu tốn năng lượng. Ý thức tiết kiệm năng lượng tuy đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đồng bộ, gây áp lực cho hệ thống điện quốc gia.

Do đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả chính là giải pháp trọng yếu để ứng phó tình trạng thiếu điện, bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phát thải, hạ chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế,” bà Trâm nói.

Toàn cảnh diễn đàn. Nguồn: Bộ Công Thương.

Động lực mới cho chuyển đổi xanh

Việt Nam đã có gần 15 năm thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng cũng bộc lộ những hạn chế nhất định. Việc sửa đổi Luật lần này không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà là động lực mới cho giai đoạn phát triển xanh, gắn với mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng, lấy ý kiến từ doanh nghiệp, chuyên gia và các Bộ ngành, dự thảo Luật sửa đổi đã được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2025, với nhiều điểm mới về cả về kỹ thuật pháp lý và nội dung chính sách.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả gồm 3 điều, 21 khoản, điều chỉnh 19 điều và bổ sung 1 điều mới, tập trung vào 5 nhóm chính sách trọng tâm:

Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước: đưa chỉ tiêu sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, cải cách thủ tục hành chính, tăng tính thực thi. Các địa phương phải lập kế hoạch và báo cáo định kỳ kết quả thực hiện gửi Bộ Công Thương tổng hợp, trình Chính phủ.

Phát triển tổ chức dịch vụ năng lượng (ESCO): xác định rõ mô hình, điều kiện và hoạt động của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ năng lượng – mở ra thị trường mới cho khu vực tư nhân.

Thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Một điểm đột phá chính sách là việc thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả - quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì lợi nhuận, có chức năng huy động, cho vay, đầu tư, nhận ủy thác để hỗ trợ các dự án tiết kiệm năng lượng. Quỹ được xã hội hóa, độc lập tài chính, không làm tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Ưu đãi tín dụng và công cụ tài chính xanh: Chính phủ khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, phát hành trái phiếu xanh, nhận tín dụng xanh để chuyển đổi công nghệ, giảm phát thải khí nhà kính và đổi mới sáng tạo.

Dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng: bổ sung quy định dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng, bước tiến trong kiểm soát tiêu hao năng lượng của ngành xây dựng, giúp tiết kiệm điện từ khâu thiết kế, sản xuất đến sử dụng công trình.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Đình Hiệp, Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam khẳng định, tiết kiệm năng lượng không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là văn hóa phát triển - văn hóa của trách nhiệm, của đổi mới và của tư duy xanh.

Ông Nguyễn Đình Hiệp, Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam phát biểu tại diễn đàn. Nguồn: Bộ Công Thương.

"Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết phát thải ròng bằng '0' vào năm 2050, thì mỗi doanh nghiệp, mỗi công trình, mỗi hộ dân đều là một mắt xích của hệ sinh thái năng lượng bền vững," ông Hiệp nói.

Theo đó, theo ông Hiệp, để biến mục tiêu thành hiện thực, luật hóa là cần thiết, nhưng thực thi mới là quyết định. Thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở nhận thức, mà ở năng lực thực thi, ở việc kết nối chính sách với doanh nghiệp, ở cách xã hội hóa nguồn lực đầu tư cho đổi mới công nghệ.

Bộ Công Thương đã xác định giai đoạn 2026 - 2030 là thời kỳ tăng tốc, với mục tiêu tiết kiệm 7 - 8% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế, thu hút nguồn lực đầu tư cho các dự án chuyển đổi năng lượng.

"Trong bức tranh đó, Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đang đóng vai trò cầu nối giữa chính sách - khoa học - doanh nghiệp - người dân, tạo động lực lan tỏa mạnh mẽ cho nền kinh tế xanh. Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sửa đổi không chỉ là một văn bản pháp luật, mà là lời khẳng định cho tầm nhìn phát triển mới, nơi 'hiệu quả' thay thế 'số lượng', nơi năng lượng trở thành biểu tượng của văn minh, chứ không phải gánh nặng tăng trưởng," ông Nguyễn Đình Hiệp phân tích.

Thu Thảo