Luật Phá sản sửa đổi: Không để những 'xác sống' gây hệ lụy

Giải quyết vụ việc phá sản hiệu quả hơn cũng là một giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp

Thủ tục pháp lý kéo dài, chi phí cao

Sau khi Nghị quyết 68 NQ/T.Ư về phát triển kinh tế tư nhân được ban hành, mỗi tháng bình quân có hơn 19.100 doanh nghiệp thành lập mới, tăng gần 48% so với mức bình quân những tháng trước đó. Tuy nhiên, số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường vẫn ở mức cao với gần 198.000 doanh nghiệp.

Song đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP. Hồ Chí Minh) nêu vấn đề, trong số doanh nghiệp rời thị trường thì số doanh nghiệp hoàn tất thủ tục phá sản lại rất ít. Tư duy về phá sản ở Việt Nam còn nặng nề, thủ tục phá sản vướng mắc nhiều khiến doanh nghiệp khi rút khỏi thị trường, phá sản rất khó hoàn tất thủ tục để khởi nghiệp trở lại. Ở Việt Nam, cứ đến nghe phá sản là nhiều người nghĩ rất xấu, là tiêu cực, nhưng đối với các nước hoặc thông lệ phát triển của doanh nghiệp, việc kinh doanh, thua lỗ, phá sản là chuyện bình thường và phải xem xét phá sản như một hành vi kinh tế, giống như vòng đời "sinh, lão, bệnh, tử”.

Thực trạng trên được Phó chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Lê Quang Mạnh dẫn ra tại phiên họp thẩm tra Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) mới đây. Thực tế, nhu cầu giải quyết thủ tục phá sản rất lớn, nhưng số vụ việc được giải quyết chưa nhiều, thời gian thủ tục kéo dài. Nhiều doanh nghiệp mất khả năng thanh toán đã lâu, nhưng không giải quyết được phá sản, giống như “chết nhưng không được chôn” và “doanh nghiệp chết không chôn được là thực tế rất nghiêm trọng”.

Những “xác sống” này gây ra nhiều hệ lụy cực kỳ nguy hại, làm méo mó thị trường. Các doanh nghiệp đã ngừng hoạt động, nhưng vì chưa được phá sản, nên vẫn chiếm dụng đất đai, lao động, vốn liếng, thậm chí chủ doanh nghiệp bỏ trốn, khiến nguồn lực xã hội bị ách tắc, lãng phí. Cùng với đó, công nợ không được giải quyết gây nên nợ xấu tăng cao không kiểm soát được, ảnh hưởng xấu đến thị trường tài chính. Hệ lụy nữa là luật pháp không được thực thi, đương nhiên làm suy yếu lòng tin trong nhân dân và nhà đầu tư, Phó chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận định

Do đó việc hoàn thiện Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) để được Quốc hội thông qua tới đây có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Trong đó, theo các chuyên gia, điểm mới quan trọng của Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) đã giúp rút ngắn thời gian phá sản là quy định tòa án đang thụ lý vụ việc phá sản có trách nhiệm giải quyết tất cả các tranh chấp phát sinh trong quá trình phá sản, cho phép xử lý tài sản doanh nghiệp trước khi mở hội nghị chủ nợ, thậm chí bán chỉ định không qua đấu giá nhằm tránh hư hỏng do thi hành án kéo dài. Ngân sách tạm ứng chi phí phá sản cũng là điểm sáng, bởi đa phần doanh nghiệp phá sản không còn khả năng tài chính. Ngoài ra, quản tài viên được quyền đề xuất biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn chặn việc tẩu tán tài sản.

Ưu tiên thủ tục phục hồi trước khi phá sản

ĐBQH Mai Thị Phương Hoa (Ninh Bình) đánh giá cao những sửa đổi, bổ sung mang tính đột phá tại dự thảo luật. Các quy định tại dự thảo luật sẽ giải quyết cơ bản tình trạng doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán sẽ được phá sản theo đúng quy định của pháp luật, đồng thời góp phần "tái sinh" những doanh nghiệp còn có khả năng phục hồi, thúc đẩy môi trường kinh doanh phát triển lành mạnh.

Tuy nhiên, góp ý dự thảo Luật, ĐBQH Bế Minh Đức (Cao Bằng) cho biết, ại Khoản 2 Điều 5 của dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) quy định doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán là doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ sau thời hạn 6 tháng kể từ ngày đến hạn thanh toán. Khoảng thời gian 6 tháng là đủ để giúp doanh nghiệp có thêm thời gian phục hồi hoặc bổ sung thêm nguồn tài chính để tránh phá sản khi chỉ là khó khăn tạm thời. Tuy nhiên, thời gian xác định mất khả năng thanh toán của doanh nghiệp, hợp tác xã như vậy là quá dài, làm chậm thực hiện các thủ tục phá sản, gây kéo dài nợ xấu.

Việc này có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của chủ nợ vì tài sản giảm giá, mất cơ hội thu hồi tài sản cao hơn, cũng như gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động như là thu nhập hay cơ hội tìm được việc làm mới trong thời gian doanh nghiệp, hợp tác xã hoạt động không hiệu quả. Bên cạnh đó, kéo dài thời gian xác định doanh nghiệp mất khả năng thanh toán cũng tiềm ẩn nguy cơ doanh nghiệp, hợp tác xã lợi dụng khoảng thời gian này để trục lợi, trì hoãn nghĩa vụ trả nợ hay thực hiện thủ tục phá sản để né tránh trách nhiệm với chủ nợ.

Do đó, ĐBQH Bế Minh Đức đề nghị xem xét lại thời gian để xác định doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán để cho phù hợp hơn. Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng cần nghiên cứu bổ sung quy định chuyển vụ việc phá sản đã được Tòa án thụ lý cho Tòa án cấp có thẩm quyền giải quyết. Hiện nay, dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) chưa quy định rõ việc xử lý các vụ việc phá sản đang được Tòa án thụ lý trong giai đoạn chuyển tiếp khi thay đổi thẩm quyền từ Tòa án cấp tỉnh sang Tòa án cấp khu vực. Do đó, đề nghị bổ sung điều khoản chuyển tiếp, quy định cụ thể việc chuyển giao hồ sơ tài liệu, kết quả tố tụng và các quyết định tố tụng đã ban hành cho Tòa án có thẩm quyền mới để tiếp tục giải quyết. Quy định này sẽ bảo đảm tính liên tục của hoạt động tố tụng, tránh việc thụ lý lại từ đầu, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.

Bên cạnh đó, ĐBQH Phan Đức Hiếu (Hưng Yên) cho rằng, quy định về đối tượng nộp đơn phá sản còn chưa chặt chẽ, dễ bị lạm dụng. Ví dụ, chủ nợ hoặc đối thủ cạnh tranh có thể lợi dụng quyền nộp đơn để ảnh hưởng đến hình ảnh doanh nghiệp dù khoản nợ nhỏ; ngược lại, doanh nghiệp thực sự mất khả năng thanh toán lại không tự nộp đơn, cố tình trì hoãn để tẩu tán tài sản, gây thiệt hại cho chủ nợ. Do đó, cần ràng buộc nghĩa vụ chặt chẽ và quy định rõ thời gian, điều kiện nộp đơn.

Liên quan đến quy trình, thủ tục phá sản, Điều 34 của dự thảo luật quy định "Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ được thông qua khi có số chủ nợ đại diện cho từ 65% tổng số nợ của chủ nợ tham gia biểu quyết tán thành". Theo ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), việc chủ nợ vắng mặt nhiều có thể khiến hội nghị không đạt tỷ lệ cần thiết. Do đó, đại biểu đề nghị, cần cho phép biểu quyết bằng văn bản hoặc trực tuyến, đồng thời công nhận ý kiến gửi trước; xem xét giảm tỷ lệ xuống còn khoảng 50 đến 60% hoặc quy định các ngưỡng khác nhau (60% cho phương án phục hồi, 50% cho rút gọn) để phù hợp thực tiễn.

Đặc biệt, Dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) đã mở rộng phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc cơ bản được quy định tại các Điều 1, 2 và 3, nhấn mạnh ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi trước khi tuyên bố phá sản. ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp nộp ngay phương án phục hồi cùng đơn, cũng như cơ chế khoanh nợ thuế và tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội là một trong những điểm tiến bộ của dự thảo luật. Tuy nhiên, các quy định này vẫn còn thiên về hình thức.

Vì vậy, ĐBQH Thạch Phước Bình đề xuất, cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu bổ sung cơ chế phục hồi sớm cho doanh nghiệp thỏa thuận trước với chủ nợ để Tòa án phê chuẩn nhanh chóng hơn. Đồng thời, quy định rõ ràng về cơ chế ưu tiên đối với các khoản tài trợ mới nhằm khuyến khích chủ nợ và nhà đầu tư tham gia hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình phục hồi; bổ sung điều khoản quy định rõ trách nhiệm của cá nhân, người đứng đầu cơ quan nếu như không nộp đơn đúng hạn gây thiệt hại cho chủ nợ hoặc là cho người lao động.

Hương Giang