Luật Ngân sách nhà nước: Tăng tính chủ động của ngân sách địa phương

Luật Ngân sách nhà nước đã đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, tăng tính chủ động của ngân sách địa phương.

HĐND cấp tỉnh được phép ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục quy định của Luật

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận, Luật Ngân sách nhà nước lần này đã đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, tăng tính chủ động của ngân sách địa phương. Đồng thời, cắt giảm, đơn giản quy trình, thủ tục trong quy trình ngân sách nhà nước; thúc đẩy cơ cấu lại ngân sách nhà nước, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình.

Luật quy định mức dư nợ vay của chính quyền địa phương theo 2 nhóm: địa phương không nhận bổ sung cân đối và nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương. Trường hợp cần huy động vốn vay lớn hơn mức dư nợ vay được quy định, tỉnh, thành phố báo cáo Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận giới thiệu điểm mới của Luật. Ảnh: H.Ngọc

Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận giới thiệu điểm mới của Luật. Ảnh: H.Ngọc

Luật điều chỉnh tăng mức bố trí dự phòng tối đa lên 5% và bổ sung quy định phạm vi chi từ nguồn dự phòng đối với chi dự trữ quốc gia; nhiệm vụ đối ngoại đột xuất, cấp bách của Nhà nước…

Cùng với đó, quy định việc sử dụng, tạm ứng từ Quỹ dự trữ tài chính về thời gian phải hoàn trả trong vòng 12 tháng kể từ ngày tạm ứng. Được tạm ứng từ Quỹ dự trữ tài chính để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các chương trình, nhiệm vụ, dự án kết cấu hạ tầng quan trọng trên địa bàn và phải hoàn trả trong vòng 36 tháng kể từ ngày tạm ứng.

Theo luật, Quốc hội quyết định tổng thể và cơ cấu lớn dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương, chi tiết theo chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên; chi tiết cụ thể theo từng lĩnh vực thu, chi giao Thủ tướng Chính phủ quyết định, bao gồm cả lĩnh vực thực hiện theo Nghị quyết của Đảng (chi lĩnh vực giáo dục - đào tạo, dạy nghề, lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số); HĐND, UBND các cấp quyết định dự toán ngân sách dự phòng theo nguyên tắc nêu trên.

Chính phủ quyết định sử dụng tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của ngân sách trung ương; điều chỉnh dự toán thu, chi của bộ, cơ quan trung ương và địa phương; điều chỉnh mức vay, bội chi ngân sách giữa các địa phương trong tổng mức vay, bội chi ngân sách địa phương đã được Quốc hội quyết định; quy định tương ứng về thẩm quyền của UBND các cấp đối với ngân sách địa phương.

Luật bổ sung quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ về quyết định phân bổ chi tiết đối với các khoản chưa phân bổ chi tiết, quyết định sử dụng dự phòng ngân sách trung ương.

Cho phép HĐND cấp tỉnh được phép ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục quy định của Luật Phí và lệ phí; quyết định các chế độ chi ngân sách để thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an sinh xã hội, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn, phù hợp với tình hình thực tế và khả năng cân đối của ngân sách địa phương; quyết định giao HĐND cấp xã ban hành chế độ chi ngân sách phù hợp với khả năng quản lý và khả năng cân đối của ngân sách cấp xã.

UBND cấp tỉnh quyết định cụ thể đối với một số chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do HĐND cùng cấp giao; quyết định một số chế độ chi ngân sách cấp bách phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, dịch bệnh.

Bổ sung một số nhiệm vụ chi được chuyển nguồn sang năm sau

Luật phân định rõ các khoản thu ngân sách trung ương hưởng 100%, ngân sách địa phương hưởng 100% và các khoản thu phân chia.

Cụ thể, đối với các khoản thu phân chia giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương: quy định cụ thể tỷ lệ phân chia tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước, thu giá trị gia tăng, tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; tỷ lệ phân chia thu thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, tiêu thụ đặc biệt, thu giá trị gia tăng, thu bảo vệ môi trường do Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Quy định một số nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước được bố trí từ hai nguồn (chi đầu tư công và chi thường xuyên) như: bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất; chuẩn bị giải phóng mặt bằng, giải phóng mặt bằng; chi phí chuẩn bị, phê duyệt dự án đầu tư công sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; hoạt động quy hoạch...

Luật giao HĐND cấp tỉnh quyết định phân cấp cụ thể nguồn thu, tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu và thẩm quyền chi giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã phù hợp thực tế tại địa phương.

Quy định nguyên tắc, tiêu chí và phương pháp xác định số bổ sung cân đối ngân sách, số bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới, đồng thời bỏ quy định tổng mức hỗ trợ vốn đầu tư phát triển hàng năm của ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương tối đa không vượt qua 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản của ngân sách trung ương để linh hoạt trong tổ chức thực hiện.

Đồng thời, luật quy định căn cứ, yêu cầu lập dự toán ngân sách nhà nước để đảm bảo bao quát đầy đủ các nguồn thu ngân sách nhà nước và tăng cường trách nhiệm của đơn vị sử dụng ngân sách, đơn vị dự toán ngân sách; cùng với đó là trình tự, thủ tục lập, quyết định dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương, ngân sách địa phương.

Quy định trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, yêu cầu và thời hạn về phân bổ và giao dự toán ngân sách nhà nước, trong đó điều chỉnh nội dung kiểm tra phân bổ và giao dự toán ngân sách nhà nước của cơ quan tài chính, bao gồm phân bổ và giao dự toán bổ sung.

Luật cho phép tạm cấp ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ chi không thể trì hoãn như chi lương, chi bổ sung cân đối hoặc một số khoản chi cần thiết khác; ngân sách các cấp được ứng trước dự toán ngân sách năm sau, bao gồm cả ứng trước chi thường xuyên.

Quy định việc sử dụng tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của dự toán ngân sách, bao gồm bổ sung tăng dự phòng ngân sách nhà nước và thưởng vượt thu từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương từ các khoản thu phân chia hoặc có số thu thuế xuất khẩu, thu nhập khẩu qua biên giới đất liền.

HĐND cấp tỉnh quy định việc thưởng vượt thu so với dự toán từ các khoản thu phân chia giữa ngân sách cấp tỉnh và ngân sách cấp xã.

Đáng lưu ý, luật bổ sung một số nhiệm vụ chi được chuyển nguồn sang năm sau, bao gồm: các khoản chi mua sắm hàng hóa, dịch vụ, sửa chữa, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới hạng mục công trình trong các dự án đã đầu tư xây dựng, đặt hàng, giao nhiệm vụ đã đầy đủ hồ sơ, đã ký hợp đồng hoặc đã hoàn thành thủ tục theo quy định của pháp luật về đấu thầu trước ngày 31/12 năm thực hiện dự toán; các khoản phụ cấp, trợ cấp và các khoản tính theo tiền lương; nguồn thực hiện các chính sách an sinh xã hội; chi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; các chương trình mục tiêu quốc gia…

Quy định trách nhiệm, thời hạn và trình tự lập, xét duyệt, tổng hợp quyết toán ngân sách địa phương, ngân sách nhà nước theo hướng đơn giản hóa, rút ngắn thời gian quyết toán đối với từng cấp ngân sách.

Luật có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2026.

Riêng 3 nhóm nội dung được thực hiện từ ngày 1/7/2025 gồm: Việc phân cấp nhiệm vụ chi giữa ngân sách cấp tỉnh với ngân sách cấp xã đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Việc tổng hợp, lập dự toán ngân sách nhà nước, tổ chức chi ngân sách nhà nước đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Tạm cấp ngân sách.

Quy định về phân chia khoản thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất tại Luật này được thực hiện từ dự toán ngân sách năm 2026.

TP. Hà Nội thực hiện cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù theo quy định của Luật Thủ đô; đối với một số địa phương đang áp dụng cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù được tiếp tục thực hiện theo quy định tại các nghị quyết của Quốc hội và quy định của Chính phủ.

Anh Thảo

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân: https://daibieunhandan.vn/luat-ngan-sach-nha-nuoc-tang-tinh-chu-dong-cua-ngan-sach-dia-phuong-10382716.html
Zalo