Luật Công nghiệp Công nghệ số: bước ngoặt thể chế trong chuyển đổi số quốc gia

Với định hướng rõ ràng về trí tuệ nhân tạo AI, làm chủ công nghệ lõi và phát triển hệ sinh thái công nghệ số, Luật Công nghiệp Công nghệ số được kỳ vọng sẽ là bệ phóng cho Việt Nam khẳng định vị thế trong cuộc đua toàn cầu.

Luật Công nghiệp Công nghệ số thúc đẩy sự lớn mạnh của doanh nghiệp công nghệ. Ảnh: Phạm Hùng.

Bệ phóng cho đổi mới sáng tạo và tự chủ công nghệ

Luật Công nghiệp Công nghệ số vừa được Quốc hội thông qua với tỷ lệ 92,26% đại biểu tán thành không chỉ là một đạo luật chuyên ngành mà còn là bước đi chiến lược thể chế hóa định hướng của Đảng tại Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW. Luật quy định rõ các cơ chế đặc thù để phát triển hạ tầng số, thúc đẩy sản phẩm "Make in Vietnam", đào tạo nhân tài và hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ, trong đó nổi bật là trí tuệ nhân tạo (AI) và chip bán dẫn.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam xây dựng khung pháp lý riêng cho ngành công nghiệp công nghệ số - lĩnh vực cốt lõi của nền kinh tế số. Việc sớm ban hành Luật này thể hiện tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong việc chủ động nắm bắt và chiếm lĩnh các công nghệ chiến lược, thay vì chỉ nhập khẩu và ứng dụng công nghệ như trước.

Một trong những nội dung đáng chú ý là việc ưu tiên phát triển các công nghệ lõi như AI, dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và điện toán đám mây (Cloud). Các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D) trong lĩnh vực này được hưởng ưu đãi cao nhất về thuế, tài chính và hỗ trợ hạ tầng. Nhà nước sẽ đặt hàng doanh nghiệp phát triển công nghệ chiến lược, đồng thời đầu tư vào trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo và phòng thí nghiệm chuyên sâu.

Luật cũng xác lập nguyên tắc phát triển AI có trách nhiệm, lấy con người làm trung tâm. Các hệ thống AI được phân loại theo mức độ rủi ro, với nhóm rủi ro cao phải tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt và có cơ chế giám sát chặt chẽ. Có thể thấy, bước đi này rất quan trọng, giúp đảm bảo an toàn công nghệ, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo một cách bền vững.

Tăng tốc chuyển đổi số, thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ nội địa

Luật Công nghiệp Công nghệ số xác định rõ vai trò trung tâm của doanh nghiệp công nghệ số trong quá trình chuyển đổi số quốc gia. Theo đó, sản xuất phần mềm, trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn và trung tâm dữ liệu là các lĩnh vực được ưu đãi đầu tư, miễn giảm thuế, hỗ trợ đất đai và tiếp cận tín dụng ưu đãi. Đây là điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp nội địa nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu.

Đặc biệt, doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ số được hỗ trợ đến 50% chi phí mua công nghệ tiên tiến và phát triển mẫu thử. Những sản phẩm đạt chuẩn "Make in Vietnam" sẽ được ưu tiên trong các dự án đầu tư công, tạo ra thị trường đầu ra bền vững. Với định hướng này, Việt Nam đang xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo khép kín, từ nghiên cứu, sản xuất đến tiêu dùng.

Một điểm nhấn quan trọng khác là chính sách thu hút và phát triển nhân lực công nghệ số. Theo Luật, địa phương được phép hỗ trợ chi phí thuê nhân lực chất lượng cao cho các dự án trọng điểm; các tổ chức được khuyến khích đào tạo và cấp chứng chỉ công nghệ số theo chuẩn quốc tế. Các chuyên gia nước ngoài được miễn giấy phép lao động, cấp visa dài hạn, trong khi nhân lực trong nước có thể luân chuyển linh hoạt giữa khu vực công và tư.

Đáng chú ý, Luật cũng thiết lập cơ chế sandbox - thử nghiệm công nghệ có kiểm soát cho các mô hình công nghệ mới. Đây là bước tiến thể chế quan trọng, vừa khuyến khích sáng tạo, vừa hạn chế rủi ro trong quá trình ứng dụng công nghệ tiên phong.

Trong lĩnh vực bán dẫn, Luật đặt mục tiêu phát triển toàn diện ngành công nghiệp chip - từ nghiên cứu, thiết kế, sản xuất đến kiểm thử và đóng gói. Việt Nam định hướng tận dụng thế mạnh hiện có ở khâu kiểm thử để thu hút đầu tư nước ngoài, đồng thời dần làm chủ thiết kế chip trong trung và dài hạn. Các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng bán dẫn được hưởng chính sách ưu đãi vượt trội, góp phần đưa Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong ngành công nghiệp này.

Không dừng ở đó, Luật Công nghiệp Công nghệ số còn đặt nền móng pháp lý cho tài sản số và tài sản mã hóa. Trong bối cảnh Việt Nam đang nằm trong "Danh sách xám" của FATF về chống rửa tiền, việc xây dựng cơ chế quản lý tài sản số bao gồm cả tài sản ảo, là bước đi cấp thiết nhằm bảo đảm an toàn tài chính và nâng cao uy tín quốc gia.

Việc Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ban hành Luật Công nghiệp Công nghệ số không chỉ là hành động mang tính pháp lý, mà còn là tuyên ngôn chiến lược về việc sẵn sàng tham gia dẫn dắt cuộc đua công nghệ toàn cầu. Đây là nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và cải thiện đời sống người dân thông qua công nghệ.

Luật này không chỉ thúc đẩy sự lớn mạnh của doanh nghiệp công nghệ Việt, mà còn tạo hành lang pháp lý để các tập đoàn quốc tế yên tâm đầu tư lâu dài. Từ nay đến năm 2035, Việt Nam đặt mục tiêu có 150.000 doanh nghiệp công nghệ số, được xem là một con số đầy tham vọng, nhưng không viển vông nếu luật được triển khai hiệu quả.

Trong bối cảnh kinh tế số toàn cầu ngày càng cạnh tranh, việc sở hữu một luật chuyên biệt, định hướng rõ ràng như Luật Công nghiệp Công nghệ số chính là "chìa khóa vàng" để Việt Nam mở rộng cánh cửa ra thế giới công nghệ tương lai.

Quỳnh Anh