Louvre và dấu hỏi lớn về an ninh khi 'lịch sử lặp lại'

Phòng trưng bày Apollo. Ảnh: Louvre

Vụ trộm thế kỷ giữa lòng Paris

Ngày 19/10, Bảo tàng Louvre (Paris – Pháp) trong một buổi sáng đầu tuần, như thường lệ, mở cửa từ 9h. Các khách tham quan, ngoài việc phải xuất trình tấm vé trị giá khoảng 22 euro, không tính những trường hợp được miễn, đều phải trải qua kiểm tra an ninh nghiêm ngặt tại lối vào.

Theo The Guardian, cơ chế an ninh tại Louvre được thiết kế như một mạng lưới đa tầng để đảm bảo an toàn các tác phẩm nghệ thuật cũng như khách tham quan. Thế nhưng, chẳng ai ngờ rằng chỉ khoảng 30-40 phút sau đó, Louvre phải đóng cửa khẩn cấp sau khi một nhóm tội phạm có tổ chức đánh cắp loạt báu vật từ phòng trưng bày Apollo - nơi lưu giữ các món trang sức hoàng gia và biểu tượng quyền lực của nước Pháp.

Giới truyền thông quốc tế gọi đây là vụ trộm thế kỷ giữa ban ngày. Cụ thể, khoảng 9h30, khi bảo tàng mới mở cửa được nửa tiếng, cảnh sát nhận được cuộc gọi báo cáo từ một nhân chứng trên đại lộ Quai François Mitterrand về những người khả nghi xuất hiện gần Louvre. Hai kẻ đội mũ bảo hiểm đi xe tay ga Yamaha T-Max, trong khi hai người khác mặc áo phản quang vàng và cam ngồi trong một xe tải có cần nâng. Nhóm này nhanh chóng dựng hàng rào, hạ thang nâng và leo lên ban công tầng hai.

Sử dụng máy cắt cầm tay, hai tên đột nhập qua cửa kính vào phòng trưng bày Apollo. Chỉ trong vòng bảy phút, chúng dùng máy cắt phá vỡ hai tủ trưng bày, lấy đi chín món trang sức từ thời Napoléon, gồm vương miện, vòng cổ và hoa cài áo kim cương, ngọc lục bảo và sapphire từng thuộc về các nữ hoàng Marie-Amélie, Hortense và Eugénie.

Xe tải chở thang nâng được nhóm cướp sử dụng để tiếp cận phong trưng bày Apollo trên mặt phố Quai Francois-Mitterrand. Ảnh: EPA

Một du khách ghi lại được hình ảnh một trong những tên trộm đang dùng máy cắt để phá tủ trưng bày. Ảnh chụp màn hình DNA

Khi hệ thống báo động vang lên, nhân viên an ninh đã kích hoạt quy trình khẩn cấp và hướng dẫn khoảng 2.000 khách tham quan sơ tán an toàn. Một nhân viên bảo vệ đã kịp ngăn nhóm trộm phóng hỏa đốt xe tải, nhưng bốn nghi phạm đã nhanh chóng tẩu thoát theo đường dọc bờ sông Seine trên hai xe máy.

Tại hiện trường, cảnh sát thu giữ hai máy cắt, một đèn khò, bộ đàm, chăn cùng chiếc vương miện của Hoàng hậu Eugénie bị rơi lại – món bảo vật gắn hơn 1.300 viên kim cương và 56 viên ngọc lục bảo.

Chiến dịch truy lùng đặc biệt

Tổng thống Emmanuel Macron gọi vụ trộm là “một cuộc tấn công vào di sản văn hóa của nước Pháp", đồng thời cam kết đưa những kẻ phạm tội ra trước công lý. Trong khi đó, Bộ trưởng Nội vụ Laurent Nunẽz tiết lộ, vụ trộm diễn ra trong đúng bảy phút và do một nhóm tội phạm có tổ chức tiến hành.

Cùng ngày, Thị trưởng Quận trung tâm Paris Ariel Weil mô tả đây là một vụ cướp được chuẩn bị tỉ mỉ bởi những kẻ được huấn luyện, đồng thời nhấn mạnh rằng Louvre chưa từng chứng kiến sự cố tương tự kể từ vụ mất cắp bức Mona Lisa vào năm 1911.

Những bảo vật bị đánh cắp tại phòng trưng bày Apollo thuộc bảo tàng Louvre. Ảnh chụp màn hình ABC7

Theo Công tố viên Paris Laure Beccuau, nhóm tội phạm không mang súng nhưng đã đe dọa nhân viên bảo vệ bằng chính máy cắt, khi bị phát hiện. Bà khẳng định các cơ quan điều tra đang xem xét khả năng có yếu tố nước ngoài can dự và vụ án được xếp vào diện trộm cắp có tổ chức, mang tính quốc tế. Sau vụ việc, Louvre phải đóng cửa trong ít nhất hai ngày liên tiếp để phục vụ điều tra.

Tuy vậy, các chuyên gia nghệ thuật lo ngại những báu vật này có thể không bao giờ được tìm lại. Từ góc nhìn văn hóa, vụ trộm tại Louvre không chỉ là tổn thất vật chất. Le Figaro bình luận, đó là cú đánh trực diện vào biểu tượng quyền lực mềm của nước Pháp, bởi Louvre không đơn thuần là một bảo tàng, mà là trái tim của Paris, nơi lưu giữ hơn 35.000 hiện vật – kết tinh của nghệ thuật và trí tuệ nhân loại trong nhiều thế kỉ.

Lực lượng pháp y thu thập chứng cứ ở khu vực cửa sổ nơi bốn tên trộm đột nhập. Ảnh: Reuters

Theo ông Christopher Marinello, sáng lập Art Recovery International, nếu bọn tội phạm muốn có được tiền mặt nhanh chóng, chúng có thể nấu chảy vàng, cắt lại đá quý hoặc bán ra thị trường chợ đen quốc tế. “Chúng ta cần một cách tiếp cận mới để phá vỡ những mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia này, nếu không, chúng ta sẽ tiếp tục mất đi những di sản không thể thay thế,” ông chia sẻ với CNN.

Lỗ hổng an ninh thời công nghệ số

The Guardian cho hay, hệ thống an ninh của Louvre vốn được xem là một trong những mạng lưới bảo vệ di sản nghiêm ngặt nhất thế giới, với hơn 2.000 camera giám sát, 400 cảm biến chuyển động và rung chấn cùng đội bảo vệ nội bộ khoảng 450 người túc trực 24/7. Các hiện vật trưng bày, đặc biệt là trong phòng Apollo, đều được gắn chip định danh RFID và kết nối trực tiếp với trung tâm điều phối an ninh, nơi mọi tín hiệu được giám sát liên tục.

Về lý thuyết, Louvre được coi là pháo đài bất khả xâm phạm. Tuy nhiên, Bộ trưởng Tư pháp Gérald Darmanin hôm 19/10 thừa nhận: "Rõ ràng vụ trộm đã phơi bày các lỗ hổng trong hệ thống an ninh. Toàn thể người dân Pháp đều cảm thấy như chính mình bị cướp”.

Khu vực nhóm tội phạm đột nhập và tẩu thoát trong vụ trộm tại Louvre. Ảnh: Google Earth

Hơn một thế kỷ trước, năm 1911, Louvre từng rúng động khi bức Mona Lisa bị đánh cắp bởi một nhân viên bảo dưỡng người Italia tên Vincenzo Peruggia. Khi đó, bảo tàng phải mất hơn hai năm để tìm lại kiệt tác và vụ việc đã khiến cả thế giới nhận ra tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản. Cựu giám đốc Pierre Rosenberg cũng từng cảnh báo an ninh bảo tàng Louvre "mỏng manh" sau khi một bức tranh của danh họa Camille Corot bị lấy trộm giữa ban ngày vào năm 1998.

Khi nhận nhiệm vụ năm 2021, Giám đốc Louvre Laurence des Cars cũng yêu cầu cảnh sát Paris đánh giá lại về hệ thống an ninh của bảo tàng. Nhưng các tổ chức công đoàn cho rằng mức độ an ninh tại Louvre suy giảm nhiều do cắt giảm biên chế, trong khi lượng khách tham quan tăng mạnh. Một nguồn tin công đoàn nói khoảng 200/2000 vị trí việc làm toàn thời gian đã bị tinh giản trong 15 năm qua. Hồi giữa tháng 6, nhân viên bảo tàng còn tổ chức đình công để phản đối tình trạng thiếu người khiến họ không thể hoàn thành nhiệm vụ.

Louvre bị đóng cửa ít nhất hai ngày để phục vụ quá trình điều tra. Ảnh: Reuters

Giới chuyên gia nhận định, chính sự phụ thuộc thái quá vào công nghệ đã khiến Louvre dễ bị tấn công. Các camera giám sát chỉ có thể ghi lại chứ không thể phản ứng, trong khi đội ngũ bảo vệ mỏng, thiếu nhân sự và đôi khi phải phụ trách cùng lúc nhiều khu vực.

Một nguồn tin điều tra tiết lộ với Le Monde rằng chỉ cần vài phút trễ trong việc xác thực tín hiệu báo động cũng đủ để nhóm trộm hoàn tất hành vi. Họ cũng cảnh báo về nguy cơ nội gián và rò rỉ thông tin kỹ thuật, nhất là trong bối cảnh tội phạm nghệ thuật đang gia tăng, có sự phối hợp xuyên quốc gia và sử dụng công nghệ cao.

Giới chức Pháp đã cam kết cải tổ quy trình kiểm soát nội bộ, rà soát hàng loạt bảo tàng, đồng thời phối hợp với Interpol để truy vết các nhóm tội phạm xuyên biên giới. Nhưng từ vụ trộm thế kỉ tại Louvre, câu hỏi đặt ra không chỉ dành cho nước Pháp, mà với cả thế giới, làm thế nào để bảo vệ di sản trong kỷ nguyên số, khi ranh giới giữa an ninh vật lý và an ninh mạng ngày càng mong manh và bảo vệ di sản không chỉ là giữ gìn vật thể, mà là bảo vệ ký ức và niềm tin.

Kim Khánh