Lợi ích gì khi tuần đường cao tốc bằng máy bay không người lái?

Công tác tuần tra, kiểm tra tuyến hiện chủ yếu dựa vào nhân lực và phương tiện truyền thống

Tại Hội thảo kinh nghiệm quốc tế trong quản lý, vận hành khai thác đường cao tốc do Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Xây dựng Hà Nội tổ chức mới đây, ông Lê Châu Thắng, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả đã đề cập việc ứng dụng máy bay không người lái (UAV) vào quản lý, vận hành và khai thác đường cao tốc tại Việt Nam.

UAV thực hiện bay tuần tra, cất cánh từ điểm định sẵn, bay dọc theo tim tuyến hoặc song song một bên lề, ghi hình liên tục toàn tuyến (video và ảnh chụp, định kỳ 2-5 giây/lần). Ảnh: Minh họa.

Theo ông Thắng, Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ của hạ tầng giao thông. Dự kiến, đến cuối năm 2025, cả nước đưa vào khai thác gần 3.200 km; phấn đấu đến năm 2030 đạt được 5.000km đường cao tốc. Tuy nhiên, phần lớn các tuyến cao tốc đang được đầu tư giai đoạn 1, phương thức quản lý vận hành hiện chưa tận dụng được sức mạnh của công nghệ số.

Cụ thể, công tác tuần tra, kiểm tra tuyến chủ yếu dựa vào nhân lực và phương tiện truyền thống, dẫn đến tốn thời gian, nhân lực và tiềm ẩn rủi ro an toàn, đặc biệt trong điều kiện mưa bão hoặc khu vực đồi núi.

Công tác giám sát hạ tầng như mặt đường, taluy, cầu, hầm, rãnh thoát nước chưa được số hóa. Các báo cáo hiện trường vẫn thực hiện thủ công, thiếu dữ liệu hình ảnh định lượng để theo dõi biến động.

Việc phát hiện và xử lý sự cố như tai nạn, sụt lún, sạt lở còn chậm do phụ thuộc vào thông tin báo từ người đi đường hoặc đội tuần tra. Các hệ thống giám sát và điều hành giao thông thông minh (ITS), camera, VMS mới dừng ở mức giám sát cơ bản, chưa hình thành mô hình quản lý thông minh, tích hợp dữ liệu toàn tuyến hoặc hỗ trợ ra quyết định tự động.

"Những hạn chế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi từ mô hình vận hành thủ công sang quản lý số hóa, tự động và chủ động giám sát rủi ro, hướng tới quản lý vận hành cao tốc thông minh", ông Thắng nhận định.

Ông Thắng đồng thời dẫn chứng về việc sử dụng UAV trong giám sát, kiểm tra và bảo trì hạ tầng giao thông đã trở thành xu hướng phổ biến, được sử dụng tại nhiều nước trên thế giới.

Tại Việt Nam, việc ứng dụng UAV cho công tác quản lý hạ tầng giao thông chủ yếu đang bay thủ công, chụp ảnh rời rạc, chưa hình thành hệ thống quản lý dữ liệu thống nhất hay khai thác phân tích tự động và nhất là chưa có hành lang pháp lý về hoạt động của UAV.

Ứng dụng UAV đem lại lợi ích như thế nào?

Xuất phát từ thực tế nói trên, Tập đoàn Đèo Cả đang hợp tác với Tập đoàn Hoa Thiết (Trung Quốc), đơn vị có kinh nghiệm quốc tế trong phát triển công nghệ quản lý hạ tầng giao thông để nghiên cứu, ứng dụng các giải pháp công nghệ hiện đại, đặc biệt là hệ thống UAV phục vụ công tác quản lý vận hành và khai thác các công trình hạ tầng giao thông, như đường cao tốc, hầm đường bộ, phù hợp với Việt Nam.

UAV tích hợp với hệ thống giám sát và điều hành giao thông thông minh (ITS) và mô hình Digital Twin để ra quyết định bảo trì theo thời gian thực. Ảnh: Minh họa.

Ông Lê Châu Thắng cho biết, việc ứng dụng công nghệ UAV kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống quản lý hạ tầng số hóa nhằm: Thay thế hoạt động tuần tra, kiểm tra thủ công bằng hệ thống UAV tự động; Xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa toàn tuyến về kết cấu công trình, tình trạng mặt đường, hệ thống thoát nước, cây xanh, an toàn giao thông; Giám sát chủ động, phát hiện sớm rủi ro, phục vụ công tác quản lý, vận hành, bảo trì, cứu hộ cứu nạn hiệu quả hơn.

"UAV có thể tự động thu thập dữ liệu hình ảnh, lập bản đồ số 3D, phát hiện hư hỏng kết cấu, sạt lở và nguy cơ mất an toàn, đồng thời tích hợp với hệ thống giám sát và điều hành giao thông thông minh (ITS) và mô hình Digital Twin để ra quyết định bảo trì theo thời gian thực", ông Thắng nhấn mạnh.

Xác định ứng dụng công nghệ tự động hóa và UAV là hướng đi chiến lược trong tiến trình chuyển đổi số công tác quản lý, vận hành hạ tầng giao thông, đại diện Tập đoàn Đèo Cả kiến nghị: Cần hoàn thiện hành lang pháp lý về hoạt động UAV trong quản lý hạ tầng, bao gồm vùng bay, quy trình vận hành tự động và chia sẻ dữ liệu; Đầu tư thí điểm mô hình "Trung tâm điều hành UAV tự động" trên một đoạn tuyến cao tốc do nhà nước đầu tư để làm cơ sở nhân rộng toàn quốc…

Đồng thời đề xuất có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp thử nghiệm UAV, AI, Digital Twin trong thực tế, nhưng có kiểm soát; hỗ trợ kinh phí khi doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ phục vụ quản lý vận hành…

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tự động hóa trong quản lý, vận hành đường cao tốc

Việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ tự động hóa nói trên của Tập đoàn Đèo Cả nhận được sự quan tâm, đồng tình của các nhà khoa học, chuyên gia tại Hội thảo.

Theo các chuyên gia, cùng với sự phát triển nhanh chóng của mạng lưới đường cao tốc Việt Nam, yêu cầu đặt ra là phải hiện đại hóa mô hình quản lý và tổ chức giao thông để bảo đảm an toàn, thông suốt và hiệu quả khai thác.

Việc ứng dụng UAV nói riêng, ứng dụng công nghệ tự động hóa nói chung, thay thế mô hình quản lý thủ công trong công tác quản lý vận hành và khai thác, nhằm đáp ứng được yêu cầu an toàn, tốc độ và hiệu quả vận hành của mạng lưới cao tốc...

Đại diện Tập đoàn Đèo Cả kiến nghị, có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp thử nghiệm UAV trong quản lý, vận hành, khai thác và bảo trì cao tốc. Ảnh: Minh họa.

Ths Nguyễn Tiến Hồng, Phó Trưởng phòng Quản lý, Tổ chức giao thông (Cục Đường bộ Việt Nam) nhận định, công tác khai thác, vận hành và tổ chức giao thông trên hệ thống cao tốc Việt Nam hiện nay đang trong giai đoạn chuyển tiếp từ quản lý tuyến sang quản lý mạng lưới toàn hệ thống; từ giám sát thủ công sang điều hành dựa trên dữ liệu và công nghệ số; từ các giải pháp đơn lẻ sang cơ chế tích hợp đồng bộ ITS - KPI (khung chỉ số hiệu suất) - an toàn giao thông - năng lực vận hành.

Theo ông Hồng, Luật Đường bộ 2024; Luật Trật tự, An toàn giao thông đường bộ 2024; Nghị định số 165/2024/NĐ-CP; Thông tư số 41/2024/TT-BGTVT; các tiêu chuẩn và hướng dẫn kỹ thuật quốc tế hiện đang được Việt Nam tham khảo…là những cơ sở pháp lý và kỹ thuật, không chỉ bảo đảm quản lý vận hành thống nhất, mà còn là công cụ hội nhập quốc tế, hướng tới mô hình quản trị dựa trên dữ liệu và hiệu suất, phù hợp với định hướng phát triển hệ thống giao thông thông minh, an toàn và bền vững của Việt Nam.

Để bảo đảm hiệu quả vận hành, an toàn giao thông và phát triển bền vững trong thời gian tới, ông Hồng cho rằng, cần triển khai nghiên cứu đồng bộ giải pháp. Trong đó, có giải pháp xây dựng hệ thống điều hành giao thông thông minh và nền tảng dữ liệu lớn; tăng cường cơ chế phối hợp và tác nghiệp liên ngành…

Cùng chung quan điểm "điều hành thông minh từ dữ liệu đến hành động", ông Nguyễn Thanh Hoài, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng, trong thời đại chuyển đổi số, không thể điều hành một hệ thống giao thông quốc gia bằng bảng excel, giấy tờ phân tán hay báo cáo trễ hàng quý. Cần phải chuyển sang mô hình dashboard - dữ liệu thời gian thực - giám sát bằng trí tuệ nhân tạo. Cần xác lập cơ chế cảnh báo sớm, có các bản đồ rủi ro tiềm ẩn tai nạn giao thông trên tuyến để phân tích nguyên nhân.

"Thay vì kiểm điểm sau tai nạn, chúng ta phải cảnh báo trước tai nạn. Thay vì báo cáo cuối năm, chúng ta phải điều hành từng giờ, từng tuyến", ông Hoài bày tỏ.

Tâm Vũ