Lời giải cho nông nghiệp manh mún: HTX và drone hợp sức vượt thách thức

Chỉ trong ba năm trở lại đây, thị trường drone nông nghiệp tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển bùng nổ, cả về số lượng thiết bị lẫn quy mô dịch vụ.

Ngành nghề mới "cất cánh" cùng nông nghiệp 4.0

Ông Phan Thanh Trung, Giám đốc Kinh doanh Công ty CP thiết bị bay AgriDrone Việt Nam, chia sẻ rằng có những tỉnh ở Tây Nam Bộ đã đạt tỷ lệ ứng dụng máy bay không người lái lên tới 50% trong sản xuất, cho thấy sự cởi mở và đón nhận của người nông dân và các HTX.

Sự tăng trưởng này không chỉ đến từ các vùng sản xuất lớn mà còn từ chính những hộ nông dân nhỏ lẻ. Ông Trung cho biết, ngay cả những nông dân chỉ sở hữu 1-2 ha đất cũng có nhu cầu sử dụng drone, trong khi nhu cầu của các nông trại lớn và HTX với diện tích từ 50 đến 1.000 ha là rất lớn.

Đáp ứng nhu cầu này, hàng nghìn thiết bị bay đã được đưa vào phục vụ sản xuất. Theo ước tính, cuối năm 2024 đã có khoảng 6.000 thiết bị bay xuất hiện trên các cánh đồng Việt Nam, với tần suất hoạt động dày đặc: 10 lần/vụ cho lúa trong đó có 5-6 lần phun thuốc và 2-3 lần rải phân. Với hiệu suất vượt trội, mỗi thiết bị bay không người lái có thể phục vụ 2.000-3.000 ha lúa hoặc 500-600 ha cây ăn trái mỗi năm.

Sự ra đời của drone đã làm nảy sinh một mô hình kinh tế mới: các đội bay, tổ đội dịch vụ drone. Đây là một ngành nghề mới đầy hứa hẹn, giải quyết được bài toán nhân công ngày càng thiếu hụt.

Cần những loại thuốc bảo vệ thực vật dễ hoàn tan trong nước để dùng cho drone.

Bởi một gia đình nông dân hiện đại có thể có 5-7 ha đất nhưng chỉ có 1-2 người lao động. Trong khi đó, lực lượng lao động nông thôn đang ngày càng già hóa và khan hiếm. Các đội bay dịch vụ đã lấp đầy khoảng trống đó một cách hiệu quả. Một chiếc drone có thể thay thế ít nhất 3-5 nhân công, giúp công việc phun thuốc, bón phân được thực hiện nhanh chóng và đồng loạt trên diện tích lớn, đặc biệt quan trọng trong thời điểm mùa vụ cấp bách.

Mô hình này không chỉ tiết kiệm chi phí nhân công từ 20-30%, nhất là ở các khu vực đồi núi phức tạp, mà còn tạo ra công ăn việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động.

Ngay như AgriDrone đã phát triển 1.000 đội dịch vụ, sử dụng 2.000-3.000 nhân công, minh chứng cho tiềm năng to lớn của ngành nghề này. Ngoài ra, còn có nhiều HTX đã phát triển dịch vụ này như HTX Vân Trà (Ninh Bình), HTX Khiết Tâm (Cần Thơ)… . Các HTX không chỉ bỏ hàng trăm triệu đồng mua drone để phục vụ diện tích lúa của thành viên mà còn mở rộng ra bên ngoài, giúp tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho thành viên, người lao động.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, cho biết chi phí đầu tư một chiếc drone không hề nhỏ, trong khi diện tích sản xuất của người dân còn manh mún. Việc đầu tư thiết bị bay cho từng hộ nông dân sẽ không hiệu quả về mặt kinh tế. Chính vì vậy, mô hình tổ đội dịch vụ drone mà các HTX, doanh nghiệp đang thực hiện là giải pháp tối ưu trong điều kiện hiện nay.

"Chướng ngại vật" trên đường bay công nghệ

Mặc dù mang lại những lợi ích to lớn, con đường phát triển của drone nông nghiệp vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản. Những khó khăn này không nằm ở bản thân công nghệ mà ở chính hệ sinh thái xung quanh nó.

Theo các chuyên gia, rào cản tâm lý và kiến thức của người nông dân, thành viên HTX là một vấn đề bởi công nghệ mới thường gây ra sự nghi ngại. Bà con nông dân, thành viên HTX dù có nhu cầu nhưng vẫn còn băn khoăn về hiệu quả thực tế. Câu hỏi thường trực mà các thành viên HTX đặt ra không phải là "drone bay như thế nào?" mà là "phun bao nhiêu lít nước?", "hàm lượng thuốc là bao nhiêu?" và "phun như thế nào để hiệu quả?". Đây là những câu hỏi thực tế cho thấy sự thiếu hụt kiến thức ứng dụng công nghệ, đòi hỏi một quy trình hướng dẫn, đào tạo bài bản và chuyên nghiệp cho nông dân, thành viên HTX.

Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Ngọc Huấn, Giám đốc HTX Khiết Tâm, khi sử dụng drone thì không phải loại thuốc bảo vệ thực vật nào cũng có thể sử dụng được. Trong khi nhiều nông dân và thành viên HTX không biết những loại thuốc nào đã được đăng ký và khuyến cáo sử dụng riêng cho drone, gây khó khăn trong việc lựa chọn và ứng dụng đúng cách.

Nhiều đại diện HTX cũng cho rằng hiện nay chưa có công thức chuẩn, tiêu chuẩn từ cơ quan chức năng trong việc pha thuốc bảo vệ thực vật cho drone. Việc pha thuốc quá đậm đặc có thể dẫn đến hiện tượng cháy lá, gây thiệt hại nặng nề cho cây trồng.

Bà Bùi Thanh Hương, Trưởng phòng Quản lý thuốc bảo vệ thực vật, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết có những loại thuốc được đăng ký sử dụng trên drone và có hướng dẫn, khuyến cáo của nhà sản xuất trên nhãn thuốc bảo vệ thực vật. Người dân, HTX có thể áp dụng để nâng hiệu quả cây trồng và đảm bảo an toàn cho máy bay không người lái.

Một khó khăn nữa đó chính là những thách thức về mặt kỹ thuật và nghiên cứu. Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, nhấn mạnh rằng lượng nước dùng cho drone rất nhỏ. Điều này đòi hỏi các nhà chuyên môn cần nghiên cứu ra những loại thuốc bảo vệ thực vật có khả năng hòa tan tốt trong nước. Đồng thời, mỗi loại cây trồng có diện tích lá, điều kiện sinh trưởng và độ cao khác nhau… nên các nhà sản xuất drone cần nghiên cứu ra những thiết bị có khả năng rải đều cho tất cả các loại cây trồng, đảm bảo hiệu quả tối ưu và nhân rộng trong sản xuất nông nghiệp, thay vì phần lớn chỉ tập trung vào lúa và cây ăn quả như hiện nay.

Huyền Trang