Lối đi dài hơi cho nghề cá, hỗ trợ ngư dân chuyển đổi sinh kế

Bảo vệ nguồn lợi thủy sản, giảm áp lực khai thác ven bờ

Ninh Bình đang giải bài toán kép: kiểm soát khai thác IUU để bảo vệ thị trường xuất khẩu và đồng thời phục hồi nguồn lợi thủy sản đang suy giảm tại vùng ven bờ. Tỉnh đã ban hành Kế hoạch phát triển thủy sản đến năm 2030, trong đó nhiệm vụ trọng tâm là điều tra nguồn lợi, bảo vệ sinh cảnh thủy sinh, giảm dần các nghề khai thác xâm hại và mở rộng đồng quản lý để cộng đồng tham gia giám sát IUU.

Theo kế hoạch, tỉnh Ninh Bình sẽ tiến hành điều tra định kỳ 5 năm đối với nguồn lợi vùng ven bờ, vùng lộng và các hệ sinh thái nước ngọt như sông Hoàng Long, sông Đáy, sông Hồng. Kết quả điều tra được cập nhật vào cơ sở dữ liệu quốc gia, làm căn cứ xây dựng hạn ngạch khai thác và cơ cấu lại nghề cá. Song song với đó, tỉnh quản lý chặt các khu bảo vệ nguồn lợi, khu vực cấm khai thác theo mùa; đồng thời thường xuyên thả giống tái tạo các loài bản địa như cá trầu tiến vua, cá rô tổng trường, cá bò vàng… để phục hồi đa dạng sinh học và tăng khả năng tái tạo tự nhiên.

Ninh Bình chú trọng mở rộng nuôi trồng thủy sản.

Một điểm đáng chú ý là mô hình đồng quản lý tại cửa sông Đáy, nơi ngư dân được giao quyền tham gia giám sát, phát hiện vi phạm và bảo vệ bãi đẻ, bãi giống. Cách làm này giúp giảm áp lực kiểm tra cho lực lượng chức năng và tạo sự đồng thuận trong cộng đồng. Tỉnh cũng triển khai Quỹ Bảo vệ và Phát triển nguồn lợi thủy sản nhằm huy động nguồn lực xã hội cho công tác tái tạo và giám sát.

Về khai thác, Ninh Bình đặt mục tiêu giảm và tiến tới chấm dứt các nghề mang tính hủy diệt, đặc biệt là ngư cụ xâm hại tại vùng ven bờ. Đội tàu sẽ được cơ cấu lại dựa trên khả năng phục hồi của nguồn lợi và hạn ngạch khai thác. Tỉnh đồng thời ứng dụng các tiến bộ khoa học, công nghệ trong điều tra, bảo quản sau thu hoạch, quản lý nuôi trồng và đầu tư hạ tầng như cảng cá, khu neo đậu nhằm giảm rủi ro và tổn thất.

Cùng với giảm khai thác, Ninh Bình chú trọng mở rộng nuôi trồng thủy sản. Các đối tượng nuôi chủ lực gồm tôm sú, tôm thẻ chân trắng, nhuyễn thể hai mảnh vỏ, cá song, cá vược… được phát triển theo hướng tập trung, công nghệ cao, an toàn dịch bệnh. Một số vùng nuôi ngao đạt chứng nhận ASC sẽ được mở rộng để tăng khả năng tiếp cận thị trường. Tỉnh đầu tư vùng sản xuất giống chất lượng cao, bảo tồn giống bản địa và yêu cầu cơ sở nuôi bảo đảm truy xuất nguồn gốc, đáp ứng chuẩn an toàn thực phẩm.

Ông Trần Anh Dũng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình

Ninh Bình cũng khuyến khích phát triển hợp tác xã, liên kết chuỗi giữa người nuôi và doanh nghiệp, đặt mục tiêu 25% sản phẩm được tiêu thụ qua liên kết vào năm 2030. Công tác quan trắc môi trường, giám sát dịch bệnh và đào tạo ngư dân về công nghệ số được thực hiện hằng năm nhằm giảm rủi ro và nâng cao năng suất.

Ông Trần Anh Dũng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình cho biết, mục tiêu của Ninh Bình là quản lý nguồn lợi dựa trên khoa học, gắn kiểm soát IUU với phục hồi sinh cảnh. Việc điều tra và cập nhật dữ liệu phải nghiêm túc để làm cơ sở phân bổ hạn ngạch và tổ chức lại nghề cá, đồng thời mở rộng đồng quản lý để cộng đồng tham gia trực tiếp vào giám sát IUU.

Hỗ trợ chuyển đổi nghề và hiện đại hóa nghề cá

Một điểm quan trọng trong giai đoạn 2025 -2030 là Ninh Bình xây dựng phương án chuyển đổi nghề cho nhóm ngư dân khai thác kém hiệu quả hoặc sử dụng nghề gây tác động lớn đến nguồn lợi. Việc chuyển đổi hướng tới các nghề thân thiện hơn hoặc chuyển hẳn sang lĩnh vực nuôi trồng, dịch vụ nghề cá, du lịch sinh thái và các mô hình kinh tế ven biển.

Theo ông Nguyễn Sinh Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Ninh Bình, hỗ trợ sinh kế là bước không thể tách rời trong quản lý thủy sản hiện nay. Phương án chuyển đổi nghề đã được trình UBND tỉnh, trong đó nhấn mạnh yêu cầu đào tạo, hỗ trợ tín dụng và xây dựng mô hình kinh tế phù hợp cho từng nhóm ngư dân.

Ông Nguyễn Sinh Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Ninh Bình

Từ nhu cầu thực tiễn, HĐND tỉnh Ninh Bình đã ban hành Nghị quyết về hỗ trợ kinh phí hủy, phá dỡ tàu cá; chuyển đổi nghề khai thác; và thay thế, nâng cấp thiết bị giám sát hành trình. Nghị quyết áp dụng cho chủ tàu cá có đăng ký thường trú tại Ninh Bình và các đơn vị liên quan.

Theo Nghị quyết, chủ tàu chiều dài từ 6 mét trở lên, có đầy đủ giấy tờ và tự nguyện giải bản để chuyển sang nghề khác sẽ nhận hỗ trợ một lần: 50 triệu đồng với tàu từ 6 đến dưới 12m; 100 triệu đồng với tàu từ 12 đến dưới 15m; và 200 triệu đồng với tàu từ 15m trở lên.

Ngoài ra, tàu dài từ 12m trở lên đang hoạt động nghề lưới kéo, lưới rê khi chuyển sang nghề khai thác chọn lọc như câu, vây, chụp hoặc câu cá giải trí sẽ được hỗ trợ mua sắm ngư cụ, máy móc và thiết bị. Mức hỗ trợ là 100 triệu đồng cho tàu 12 -15m và 200 triệu đồng cho tàu từ 15m trở lên, kèm yêu cầu cấp lại đăng ký, giấy phép và hóa đơn hợp lệ.

Ninh Bình hỗ trợ 200 triệu đồng cho tàu 15 m trở lên khi chuyển sang nghề khai thác chọn lọc.

Về thiết bị giám sát hành trình, chủ tàu dài từ 15m trở lên sẽ được hỗ trợ 50% kinh phí thay thế, nâng cấp, tối đa 10 triệu đồng/thiết bị. Thiết bị phải đạt chuẩn kỹ thuật và được nghiệm thu, lắp đặt đúng quy định.

Các chính sách hỗ trợ giải bản và chuyển đổi nghề thực hiện đến 31/12/2030; hỗ trợ giám sát hành trình áp dụng đến 31/12/2026. Kinh phí do ngân sách tỉnh bảo đảm. UBND tỉnh tổ chức thực hiện, HĐND tỉnh giám sát triển khai.

Song song chuyển đổi nghề, Ninh Bình rà soát quy hoạch cảng cá và khu neo đậu nhằm thu hút tàu cá đến bốc dỡ, hình thành dịch vụ hậu cần nghề cá, qua đó tạo thêm việc làm và giảm phụ thuộc vào khai thác.

Vân Hồng - CTV Trần Hồng/VOV.VN