Lo ngại rủi ro, đại biểu đề nghị kiểm soát việc xã hội hóa đầu tư đường sắt

Chiều 18-6, thảo luận tại hội trường về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Minh Đức (TP.HCM) đề nghị cần cơ chế kiểm soát chặt chẽ khi huy động nguồn lực xã hội hóa, đặc biệt là với các dự án có liên quan đến an ninh, quốc phòng...

Kiểm soát chặt khi xã hội hóa đầu tư đường sắt

Đại biểu Nguyễn Minh Đức nhận định ngành đường sắt vẫn chỉ chiếm tỉ trọng rất nhỏ trong cơ cấu vận tải và phát triển chậm so với các loại hình giao thông khác. Do vậy, yêu cầu cấp bách hiện nay là hoàn thiện hành lang pháp lý để khơi thông nguồn lực xã hội hóa, đầu tư phát triển ngành đường sắt đồng bộ, gắn với quy hoạch kết nối các vùng kinh tế.

Đây cũng là nền tảng pháp lý để triển khai các dự án trọng điểm quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt đô thị hay tuyến Hà Nội - Lào Cai.

Đại biểu đánh giá dự thảo luật lần này đã cơ bản thể chế hóa kịp thời một số nội dung trong các nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó mở rộng đối tượng và hình thức đầu tư nhằm huy động nguồn lực từ khu vực này cho ngành đường sắt.

Tuy nhiên, ông lưu ý việc mở rộng cho tư nhân, nhất là nhà đầu tư nước ngoài, tham gia vào lĩnh vực đường sắt cần được kiểm soát rất chặt chẽ.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Đức (TP.HCM). Ảnh: QH

“Đầu tư vào đường sắt cần nguồn vốn rất lớn. Việc xã hội hóa là cần thiết nhưng phải có cơ chế, chính sách thận trọng, nhất là đối với các vấn đề liên quan đến an ninh, quốc phòng. Cần tránh tình trạng nhà đầu tư chuyển nhượng dự án, bán lại cho bên thứ ba, trong đó có nhà đầu tư nước ngoài" - ông Đức nói.

Ông cũng nhấn mạnh nếu không có tiêu chuẩn thống nhất và kiểm soát từ phía Nhà nước, việc sử dụng các công nghệ khác nhau trong các dự án có thể dẫn tới rủi ro mất an toàn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống đường sắt quốc gia. Do đó, cần thống nhất về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và có cơ chế kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước để bảo đảm an toàn, thống nhất trong toàn hệ thống.

Góp ý thêm về cơ chế, chính sách đặc thù trong dự thảo luật, ông Đức đồng tình với quan điểm chỉ nên áp dụng các cơ chế này cho các dự án quan trọng quốc gia, không nên áp dụng đại trà.

“Một số chính sách vẫn chưa phù hợp với phạm vi điều chỉnh của luật, chưa đủ phổ quát và cần có thời gian kiểm nghiệm. Có thể đưa các chính sách này vào nghị quyết chung của kỳ họp hoặc tích hợp vào quyết định chủ trương đầu tư do cấp có thẩm quyền phê duyệt - đại biểu đoàn TP.HCM đề xuất.

Băn khoăn với đề xuất Nhà nước bảo lãnh vốn cho tư nhân

Góp ý vào điều 5 của dự thảo luật liên quan đến chính sách ưu đãi, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho biết ông cơ bản thống nhất việc cần có những chính sách ưu đãi vượt trội để thu hút nhà đầu tư vào lĩnh vực đường sắt. “Đặc điểm của đường sắt là có số vốn đầu tư rất lớn, Nhà nước phải quan tâm đến nội dung này thì nhà đầu tư mới yên tâm đầu tư" - ông nói.

Tuy nhiên, ông Hòa bày tỏ băn khoăn với quy định cho phép Chính phủ bảo lãnh vốn tín dụng cho nhà đầu tư tư nhân. “Theo tôi, cần cân nhắc kỹ. Nếu nhà đầu tư là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thì có thể bảo lãnh. Nhưng nếu là tư nhân mà nhà nước bảo lãnh tín dụng thì khi nhà đầu tư ‘sập tiệm’, ai sẽ gánh khoản bảo lãnh đó?” - đại biểu đặt vấn đề.

Do đó, ông đề xuất có thể ưu đãi về vốn vay cho tư nhân làm đường sắt theo hướng lãi suất thấp, thậm chí nếu cần thì bơm vốn nhưng phải tính lãi và kèm điều kiện. Không thể bảo lãnh vốn tín dụng cho doanh nghiệp tư nhân vì "bảo lãnh cho doanh nghiệp nhà nước đã rủi ro, huống chi là cho doanh nghiệp tư nhân”.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Hà Nội). Ảnh: QH

Còn đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) lại đặc biệt quan tâm đến quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án đường sắt trong trường hợp trong nước chưa sản xuất được (khoản 9, điều 5 của dự thảo luật).

Theo ông Cường, hiện Việt Nam chưa có ngành công nghiệp đường sắt hoàn chỉnh nên gần như toàn bộ hàng hóa, thiết bị, kể cả các sản phẩm thuộc danh mục Nhà nước đặt hàng đều chưa được sản xuất trong nước.

“Nếu quy định như trên, rất có thể doanh nghiệp sẽ thuê bên ngoài sản xuất, sau đó nhập về lắp ráp. Như thế sẽ giết chết ngành công nghiệp đường sắt trong nước" - đại biểu Cường cảnh báo.

Từ đó, ông đề nghị bổ sung quy định "không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước giao nhiệm vụ, đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam".

NHÓM PHÓNG VIÊN