Lo ngại phá vỡ cấu trúc lương, Bộ Nội vụ bác đề xuất hệ số lương đặc thù với giáo viên

Không có cơ sở pháp lý để bổ sung hệ số lương đặc thù

Trong văn bản góp ý gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo về dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương và phụ cấp với nhà giáo, Bộ Nội vụ nhấn mạnh việc thiết kế thêm hệ số lương đặc thù cho giáo viên “không có cơ sở chính trị, pháp lý” và có thể tạo ra sự bất hợp lý mới trong tương quan thu nhập giữa các nhóm công chức, viên chức.

Dự thảo đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến từ đầu tháng 11, với đề xuất áp dụng hệ số 1,25 cho giáo viên mầm non công lập và 1,15 cho giáo viên phổ thông. Nếu được thông qua, mức lương của giáo viên sẽ tăng thêm 0,8 - 3,7 triệu đồng mỗi tháng, với phần lớn tăng 1 - 2 triệu đồng; ngân sách tăng thêm ước tính 1.652 tỷ đồng hằng tháng.

Trong khối sự nghiệp công lập, giáo viên đang là nhóm có tổng tiền lương và phụ cấp cao nhất.

Công thức tính lương đề xuất từ 1/1/2026 = Lương cơ sở x Hệ số lương hiện hưởng x Hệ số lương đặc thù. Như vậy, lương giáo viên sẽ tăng 1,15 - 1,3 lần so với hiện nay.

Cách tính này khiến thu nhập giáo viên tăng 1,15 - 1,3 lần và vượt lên so với mức lương của nhiều nhóm viên chức khác, vốn vẫn áp dụng công thức: Lương = Hệ số lương x Lương cơ sở.

Đây là điểm khiến Bộ Nội vụ cho rằng việc bổ sung hệ số mới có nguy cơ phá vỡ thiết kế chung mà cải cách tiền lương theo tinh thần Nghị quyết 27 của Trung ương đang hướng tới: thống nhất tiền lương - phụ cấp - thu nhập cho các khối công chức, viên chức và bãi bỏ các cơ chế đặc thù rời rạc.

Bộ Nội vụ dẫn lại Kết luận 83-KL/TW của Bộ Chính trị (ngày 21/6/2024), trong đó yêu cầu Chính phủ rà soát, sửa đổi hoặc bãi bỏ các cơ chế tài chính, thu nhập đặc thù tại các cơ quan hành chính nhà nước. Việc thiết kế hệ số đặc thù riêng cho giáo viên vì vậy không phù hợp với định hướng chung về cải cách.

Theo Bộ Nội vụ, cơ chế tiền lương hiện hành đã quy định viên chức sự nghiệp áp dụng một bảng lương chung để bảo đảm thống nhất khi xếp lương, điều động, luân chuyển. Các yếu tố đặc thù ngành nghề nếu có được thực hiện thông qua phụ cấp, thay vì chèn thêm hệ số mới.

Trong khối sự nghiệp công lập, giáo viên đang là nhóm có tổng tiền lương và phụ cấp cao nhất. Ngoài lương theo hệ số, thầy cô được hưởng phụ cấp thâm niên (1% mỗi năm), phụ cấp ưu đãi nghề 25 - 70% cùng nhiều chính sách đặc thù khác theo Nghị định 204/2004. Với lương cơ sở 2,34 triệu đồng/tháng, tổng thu nhập của giáo viên hiện dao động 6,6 - 30 triệu đồng tùy bậc học và thâm niên, trong đó mức lương cứng từ 4,9 - 15,87 triệu đồng.

Bài toán giữ chân giáo viên và khoảng cách thu nhập liên ngành

Theo Nghị quyết 71-NQ/TW về phát triển giáo dục, phụ cấp ưu đãi với giáo viên sẽ tiếp tục được điều chỉnh tăng theo lộ trình, nghĩa là tổng tiền lương nhà giáo vẫn còn dư địa cải thiện trong thời gian tới mà không cần tạo thêm hệ số mới.

Ngược lại, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng hệ số đặc thù là cần thiết để bảo đảm thu nhập, đặc biệt với giáo viên trẻ là nhóm chịu áp lực lớn nhất. Hiện 88% giáo viên phổ thông và mầm non được xếp lương từ A0 đến A2 (tương đương 4,9 - 15,9 triệu đồng/tháng), thấp hơn nhiều ngành nghề có yêu cầu trình độ tương đương như y tế, giao thông vận tải, tư pháp, văn hóa - thể thao hay khoa học công nghệ.

Thu nhập trung bình của người lao động năm 2024 là 7,7 triệu đồng/tháng, trong khi nhiều giáo viên mới vào nghề chưa đạt mức này. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến khoảng 40.000 giáo viên nghỉ việc trong giai đoạn 2020 - 2023.

Để giữ chân và thu hút nhân lực, Bộ Giáo dục và Đào tạo kiến nghị hệ số đặc thù không chỉ áp dụng cho giáo viên mầm non và phổ thông mà còn mở rộng thêm 0,05 hệ số với đội ngũ làm việc tại các trường, lớp dành cho người khuyết tật, trung tâm giáo dục hòa nhập, hoặc các trường phổ thông nội trú vùng biên giới.

Ngoài hệ số đặc thù, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất phụ cấp trách nhiệm công việc từ 0,1 - 0,3 lần lương cho giáo viên làm công tác tư vấn học đường, tổ trưởng - tổ phó chuyên môn, hoặc đảm nhiệm nhiệm vụ cốt cán từ 5 ngày/tháng trở lên; phụ cấp lưu động 0,2 lần lương cho giáo viên biệt phái, dạy liên trường hoặc di chuyển đến các điểm trường. Tổng chi phí phát sinh khoảng 5,5 tỷ đồng mỗi tháng.

Bộ Nội vụ cho biết những loại phụ cấp này đã có quy định trong hệ thống pháp luật hiện hành và có thể tiếp tục thực hiện mà không ảnh hưởng tới thiết kế tiền lương mới.

Ở góc độ xây dựng chính sách, Bộ Nội vụ nhấn mạnh cải cách tiền lương đang hướng tới một hệ thống thống nhất, thay thế các cơ chế thu nhập đặc thù của hơn 36 cơ quan, đơn vị hành chính nhà nước với khoảng 134.284 công chức được hưởng mức thu nhập tăng thêm 0,66 - 2,43 lần hiện nay.

Trong khi nhiều ý kiến còn khác biệt, Luật Nhà giáo vừa được Quốc hội thông qua hồi tháng 6 xác định nhà giáo được ưu tiên xếp lương cao nhất trong hệ thống thang bảng sự nghiệp công lập.

Đây là cơ sở chính trị để Bộ Giáo dục và Đào tạo kỳ vọng những thay đổi về lương và phụ cấp trong thời gian tới sẽ giúp ngành giáo dục cải thiện thu nhập đội ngũ, giữ người tài và thu hút tuyển dụng mới để nâng cao chất lượng giáo dục.

Bảng lương với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông nếu có thêm hệ số đặc thù như đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bảng biểu: Linh Nguyễn

Linh Nguyễn