Liệu châu Âu có mạnh tay với các khách hàng lớn của Nga như ông Trump muốn?

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã kêu gọi các nước thành viên EU và NATO nhắm vào Trung Quốc và Ấn Độ với mức thuế quan lên tới 100% nhằm buộc Nga phải dừng chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Tổng thống Trump, người trước đó cam kết chấm dứt xung đột “trong ngày đầu tiên" ông trở thành tổng thống, đã đưa ra yêu cầu trên trong cuộc họp giữa Mỹ và các quan chức châu Âu ngày 9/9.

Ảnh minh họa: Reuters

Trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social ngày 13/9, ông Trump cho biết ông "sẵn sàng thực hiện các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ với Nga" nếu NATO "nhất trí làm điều tương tự".

Đằng sau yêu cầu của ông Trump

Trung Quốc và Ấn Độ mua dầu Nga và điều đó đang giúp Moscow duy trì nền kinh tế của mình. Là khách hàng năng lượng lớn nhất của Nga, Trung Quốc nhập khẩu 109 triệu tấn dầu thô vào năm ngoái, tương đương khoảng 20% tổng nhập khẩu năng lượng của nước này, dữ liệu Hải quan của Trung Quốc cho hay. Trong khi đó, Ấn Độ nhập khẩu 88 triệu tấn dầu Nga năm 2024, chiếm khoảng 35% nhập khẩu của nước này.

Mặc dù gần đây ông Trump áp thêm mức thuế 25% đối với Ấn Độ vì nhập khẩu dầu thô từ Nga nhưng đến nay ông vẫn chưa áp dụng biện pháp tương tự với Trung Quốc, trong bối cảnh chính quyền của ông đang tìm cách duy trì thỏa thuận đình chiến thương mại với Bắc Kinh.

Để gác vấn đề này sang một bên, hôm 13/9, ông Trump kêu gọi NATO áp mức thuế từ 50 - 100% đối với Trung Quốc nhằm làm suy yếu ảnh hưởng kinh tế của Bắc Kinh đối với Nga. Trong bức thư công bố cùng ngày, ông Trump cho rằng việc ngừng nhập khẩu năng lượng từ Nga, kết hợp với các mức thuế nặng nề áp lên Trung Quốc, sẽ là “sự hỗ trợ to lớn” trong việc chấm dứt xung đột.

Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, mức độ phụ thuộc của châu Âu vào năng lượng Nga đã giảm đáng kể. Thời điểm đó, Liên minh châu Âu nhập tới 45% khí đốt tự nhiên từ Nga song con số này dự kiến sẽ giảm chỉ còn 13% trong năm nay. Tuy nhiên, ông Trump cho rằng châu Âu cần phải hành động quyết liệt hơn nữa.

Những yêu cầu của Tổng thống Mỹ được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa NATO và Nga leo thang. Nhiều UAV bị cáo buộc là của Nga đã xâm nhập không phận Ba Lan ngày 10/9 và một UAV khác xâm nhập vào không phận Romania hôm 13/9. Cả Ba Lan và Romania đều là thành viên NATO.

Warsaw khẳng định vụ xâm nhập là hành động có chủ đích, trong khi Moscow tìm cách giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của sự việc và tuyên bố “không có kế hoạch tấn công” Ba Lan. Về phía Romania, chính quyền đã điều động tiêm kích đánh chặn UAV xâm nhập hôm 13/9. Đáng chú ý, Pháp và Đức đã tham gia một nhiệm vụ mới của NATO nhằm tăng cường phòng thủ sườn phía Đông, trong đó có việc điều chuyển một số khí tài quân sự.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn với Fox News hôm 12/9, ông Trump cho biết sự kiên nhẫn của ông với Tổng thống Putin đang dần cạn sau các cuộc gặp trực tiếp ở Alaska cũng như trước các cuộc không kích gia tăng của Nga vào Ukraine, bao gồm đợt không kích lớn nhất kể từ đầu chiến dịch trong tháng này.

Ông Trump cũng tuyên bố ông đang cân nhắc bổ sung các lệnh trừng phạt nhắm vào hệ thống ngân hàng cũng như các sản phẩm năng lượng của Nga.

“Chúng ta sẽ phải có động thái thật mạnh mẽ", nhà lãnh đạo Mỹ nhấn mạnh.

Động thái thúc đẩy đồng minh áp thuế với Trung Quốc và Nga của ông Trump diễn ra trong bối cảnh thẩm quyền pháp lý của ông đối với việc áp thuế theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) đang bị thách thức tại Mỹ. Tháng 5 vừa qua, một tòa thương mại Mỹ phán quyết các mức thuế này “vượt quá thẩm quyền được trao cho tổng thống”. Phán quyết được tòa phúc thẩm giữ nguyên vào tháng 8 và vụ việc hiện đã được đưa lên Tòa án Tối cao. Một quyết định về tính hợp pháp của các mức thuế mà ông Trump dự kiến đưa ra cũng sẽ được công bố vào tháng 11.

Liệu EU có dễ dàng áp thuế Trung Quốc và Ấn Độ?

Kim ngạch thương mại hàng hóa song phương giữa Brussels và Bắc Kinh đạt khoảng 732 tỷ euro (860 tỷ USD) trong năm 2024. EU thâm hụt thương mại hàng hóa với Trung Quốc khoảng 305,8 tỷ euro (359 tỷ USD), tăng so với mức 297 tỷ euro (349 tỷ USD) năm 2023, khiến Trung Quốc trở thành đối tác nhập khẩu lớn nhất của khối.

Để so sánh, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của châu Âu. Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa EU và Mỹ đạt 1,68 nghìn tỷ euro (1,98 nghìn tỷ USD). Trong đó, EU ghi nhận thặng dư thương mại hàng hóa 198 tỷ euro (233 tỷ USD) và thặng dư tổng thể 50 tỷ euro (59 tỷ USD).

Khoảng 40% hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào châu Âu là điện tử tiêu dùng, tiếp đến là thiết bị sản xuất hạng nặng, quần áo và phụ kiện. Ngược lại, nhập khẩu từ Ấn Độ còn khá khiêm tốn: Năm 2024, EU chỉ thâm hụt 22,5 tỷ euro (26 tỷ USD), chủ yếu ở lĩnh vực thiết bị điện tử, dược phẩm và kim loại cơ bản như sắt, thép. Điều này cho thấy EU phụ thuộc lớn vào nhập khẩu từ Trung Quốc, vốn đã gắn chặt trong chuỗi cung ứng của châu Âu.

Việc đột ngột áp thuế, đặc biệt ở mức 50 - 100%, sẽ gây xáo trộn sản xuất, làm tăng chi phí và đẩy giá tiêu dùng lên cao, khiến EU khó sẵn sàng đơn phương áp dụng các biện pháp trừng phạt thương mại. Dẫu vậy, một số quốc gia thành viên đã công khai ủng hộ biện pháp nhắm vào Trung Quốc. Ngày 12/9, các bộ trưởng tài chính G7 (trong đó có Pháp, Đức và Italy) đã họp trực tuyến bàn về lệnh trừng phạt bổ sung với Nga và khả năng áp thuế với các nước bị coi là “tiếp tay” cho xung đột ở Ukraine.

Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ - một thành viên NATO hiện là khách hàng mua dầu mỏ Nga lớn thứ ba, sau Trung Quốc và Ấn Độ. Một số thành viên NATO khác như Hungary và Slovakia cũng tiếp tục nhập khẩu dầu từ Nga.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Ngay sau khi ông Trump kêu gọi NATO áp thuế hôm 13/9, Bắc Kinh lập tức phản hồi, khẳng định Trung Quốc “không tham gia xung đột, cũng như không âm mưu gây chiến”. Ngoại trưởng Vương Nghị nhấn mạnh xung đột không giải quyết được vấn đề, còn trừng phạt chỉ khiến tình hình phức tạp hơn.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent dự kiến gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Madrid vào thứ Hai tới (22/9) nhằm tìm cách hạ nhiệt căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Về quan hệ Mỹ - Ấn, ngày 9/9 ông Trump cho biết hai nước đang “tiếp tục đàm phán nhằm tháo gỡ rào cản thương mại”. Ông dự định điện đàm với Thủ tướng Narendra Modi trong vài tuần tới và bày tỏ kỳ vọng các cuộc thương lượng sẽ “kết thúc thành công”. Đáp lại, ông Modi cũng bày tỏ lạc quan, gọi Mỹ là “người bạn thân thiết và đối tác tự nhiên” của Ấn Độ, đồng thời cho biết hai bên đang nỗ lực hoàn tất đàm phán trong thời gian sớm nhất.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Al Jazeera