Liên minh châu Âu và châu Phi thúc đẩy hợp tác: Đôi bên cùng có lợi

Quang cảnh bên ngoài trụ sở Liên minh châu Phi (AU) tại Addis Ababa, Ethiopia. (Ảnh: THX)

Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đầy biến động và phân hóa sâu sắc, các nhà lãnh đạo hai châu lục nhấn mạnh yêu cầu cấp bách về một mối quan hệ bình đẳng, thực chất, mang tính xây dựng và đôi bên cùng có lợi.

Hội nghị thượng đỉnh AU-EU lần này tập trung thảo luận về hợp tác trong các lĩnh vực công nghiệp, chuyển đổi năng lượng, công nghệ và khai thác hiệu quả nguồn khoáng sản chiến lược, yếu tố được coi là nền tảng cho phát triển dài hạn của cả hai châu lục. Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen nhận định, sự thịnh vượng của hai châu lục gắn bó chặt chẽ với nhau hơn bao giờ hết. Châu Âu có kinh nghiệm, công nghệ và nguồn lực, còn châu Phi sở hữu những tài nguyên then chốt để thúc đẩy tăng trưởng tương lai. Tuy nhiên, người phát ngôn AU Nuur Mohamud Sheekh cũng nêu rõ, châu Phi không tìm kiếm những tuyên bố mới, mà là các cam kết cụ thể có thể triển khai trên thực tế.

Trục hợp tác giữa châu Âu và châu Phi được Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đánh giá là cần trở thành một trong những điểm tựa trung tâm của cộng đồng quốc tế. Một trong những vấn đề được nhắc đến nhiều nhất là lời kêu gọi cải tổ toàn diện hệ thống tài chính toàn cầu do Tổng thống Angola Joao Lourenco, Chủ tịch luân phiên AU nêu ra. Ông cảnh báo nhiều quốc gia châu Phi đang đối mặt nguy cơ rơi vào vòng xoáy nợ kéo dài, kìm hãm sự phát triển và làm giảm khả năng tiếp cận các khoản đầu tư chiến lược. Vì vậy, AU cho rằng cần một mô hình mới trong quan hệ tài chính giữa châu Phi và các định chế cho vay quốc tế để tạo điều kiện cho tăng trưởng bền vững. Trong bối cảnh đó, nhiều nước chủ nợ, bao gồm các quốc gia EU, buộc phải cân nhắc các phương án như xóa nợ một phần, giãn thời hạn thanh toán hoặc hoán đổi nợ thành đầu tư phát triển.

Khác với cách tiếp cận truyền thống là đòi nợ hoặc hỗ trợ bằng tiền mặt, châu Âu cần một cách tiếp cận thực tế và tầm nhìn dài hạn với châu Phi để cùng nhau phát triển vì sự ổn định và thịnh vượng bền vững. EU mong muốn mở rộng hợp tác với châu Phi không chỉ trong các lĩnh vực truyền thống, mà còn ở những lĩnh vực có tính chiến lược như nguyên liệu thô quan trọng, trí tuệ nhân tạo, cơ sở hạ tầng giao thông và chuyển đổi xanh.

Bên cạnh việc tập trung hỗ trợ các lĩnh vực trọng yếu như năng lượng, hạ tầng, y tế và nông nghiệp, các nước châu Âu đang chủ động mở rộng mạng lưới các hiệp định thương mại tự do với các đối tác châu Phi. EU tiếp tục ủng hộ việc thiết lập Khu vực Thương mại tự do lục địa châu Phi (AfCFTA) nhằm thúc đẩy thương mại nội khối và liên lục địa, tuy nhiên nhiều quốc gia châu Phi cũng kêu gọi bảo đảm sự tái cân bằng trong quan hệ song phương. EU cũng cam kết tiếp tục là đối tác đầu tư lớn với gần 150 tỷ euro đã được huy động thông qua chiến lược Cổng Toàn cầu (Global Gateway), hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng, năng lượng và chuyển đổi số tại châu Phi.

An ninh của châu Phi cũng được coi là một phần quan trọng của an ninh châu Âu và toàn cầu. Bất ổn ở châu Phi là nguyên nhân làm gia tăng chủ nghĩa khủng bố, thúc đẩy làn sóng người tị nạn chạy sang châu Âu, là mối đe dọa trực tiếp tới an ninh ở bên kia bờ Địa Trung Hải. Trong bối cảnh trật tự đa phương toàn cầu đang bị thách thức, việc tăng cường hợp tác chính trị và an ninh giữa châu Âu và châu Phi là rất cần thiết.

EU hiện là đối tác hàng đầu hỗ trợ hòa bình và an ninh tại châu Phi. Với hơn 1 tỷ euro hỗ trợ thông qua Quỹ Hòa bình châu Âu, EU triển khai hơn một nửa số nhiệm vụ của Chính sách An ninh và Quốc phòng chung (CSDP) tại khu vực này. EU đã cung cấp thiết bị bay không người lái, thiết bị giám sát và các phương tiện hàng hải cho đối tác châu Phi, đồng thời ủng hộ việc Liên hợp quốc cấp kinh phí ổn định cho các hoạt động gìn giữ hòa bình do AU dẫn đầu.

Với quyết tâm chính trị cao, cùng lợi ích chiến lược chung và kỳ vọng về một giai đoạn hợp tác mới sâu sắc và hiệu quả hơn, EU và AU mong muốn thúc đẩy quan hệ đối tác bền vững, hướng tới một tương lai thịnh vượng và hợp tác “cùng thắng” cho cả châu Âu và châu Phi.

ANH THƯ