Liên kết chuỗi và thương mại điện tử: 'Con đường kép' xây dựng chuỗi cung ứng hiện đại

Thị trường nội địa với hơn 100 triệu dân đang được đánh giá là động lực quan trọng cho tăng trưởng, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn, từ xung đột địa chính trị, căng thẳng thế giới đến áp lực chuyển đổi xanh - số, doanh nghiệp Việt Nam muốn duy trì chỗ đứng và mở rộng thị phần xuất khẩu buộc phải nhanh chóng thích ứng.

Tuy nhiên, trong nước, sự liên kết giữa sản xuất - phân phối - tiêu dùng còn rời rạc, dẫn đến nhiều bất cập.

Phân mảnh - điểm yếu cố hữu của doanh nghiệp Việt

Liên kết chuỗi giá trị, cùng với thương mại điện tử là mũi nhọn nâng sức cạnh tranh cho hàng Việt.

“Việc khai thác tiềm năng thị trường nội địa chưa tương xứng với quy mô. Đặc biệt, sức chống chịu của hệ thống cung ứng nội địa trước các biến động toàn cầu còn hạn chế”, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương nhận định tại một hội nghị gần đây.

Theo PGS.TS Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội khoa học kinh tế Việt Nam, thực trạng chuỗi giá trị bền vững tại Việt Nam nhìn từ góc độ liên kết còn nhiều hạn chế, đặc biệt liên kết giữa các doanh nghiệp nội địa còn yếu.

“Một nền kinh tế bị phân mảnh, thiếu sự phối hợp thì khó tạo sức mạnh tổng hợp để cạnh tranh toàn cầu”, chuyên gia lo ngại.

Thực tế, các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) chiếm đa số nhưng không có đủ nguồn lực để đầu tư vào công nghệ, nhân lực chất lượng cao. Những doanh nghiệp như vậy cũng hoạt động đơn lẻ, phân mảnh chuỗi sản xuất, cạnh tranh với nhau bằng giá thay vì hợp tác cùng phát triển.

Điều này khiến năng suất thấp, chi phí sản xuất và phân phối tăng cao, trong khi chuỗi cung ứng dễ tổn thương trước biến động quốc tế. Chưa kể, vấn nạn hàng giả, hàng nhái tràn lan đang làm suy yếu niềm tin của người tiêu dùng.

“Trong bối cảnh quốc tế, Việt Nam đang phải đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế. Điều này đặt ra yêu cầu của sự tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu và xây dựng chuỗi giá trị bền vững ở Việt Nam”, PGS.TS Bùi Quang Tuấn chỉ ra.

Liên kết chuỗi giá trị, nếu được tổ chức hiệu quả, sẽ giúp khắc phục những hạn chế này. Khi các khâu từ nghiên cứu, thiết kế, sản xuất, logistics, marketing, phân phối và dịch vụ hậu mãi được kết nối thông suốt, không chỉ giúp hàng hóa không chỉ lưu thông nhanh hơn mà còn mang lại giá trị gia tăng cao hơn. Đây cũng là điều kiện để doanh nghiệp đáp ứng các yêu cầu mới về giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và trách nhiệm xã hội.

Từ kênh bán hàng thành động lực kết nối

Trong chuỗi giá trị, thương mại điện tử đang nổi lên như một cấu thành quan trọng của hệ thống phân phối hiện đại.

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục quản lý và phát triển thị trường trong nước nhận định, hệ thống phân phối đóng vai trò quan trọng, là cầu nối đưa sản phẩm từ nhà sản xuất đến tay người tiêu dùng. Với bối cảnh thị trường đang phát triển nhanh chóng, hệ thống phân phối vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là về vấn đề minh bạch nguồn gốc xuất xứ hàng hóa.

Thương mại điện tử Việt Nam phát triển với tốc độ tăng trưởng 18 - 25%/năm trong nhiều năm qua, thuộc nhóm thị trường phát triển nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.

Nhiều doanh nghiệp đã coi thương mại điện tử là kênh phân phối quan trọng trong chiến lược kinh doanh của mình. Nhờ đó, hàng hóa có thể tiếp cận nhanh hơn tới người tiêu dùng, doanh nghiệp có thể mở rộng tệp khách hàng với chi phí hợp lý.

Đặc biệt, thương mại điện tử mang đến cơ hội lớn cho khối doanh nghiệp SME vốn khó chen chân vào siêu thị hay hệ thống bán lẻ truyền thống. Chỉ với gian hàng trực tuyến, doanh nghiệp nhỏ vẫn có thể phủ sóng sản phẩm toàn quốc.

Tuy nhiên, quá trình phát triển của thương mại điện tử thời gian qua đã cho thấy vấn đề về sự phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài, chi phí logistics cao, đặc biệt là sự thiếu tính liên kết giữa nhà sản xuất - hệ thống phân phối - người tiêu dùng. Thương mại điện tử giúp hàng hóa lưu thông nhanh hơn cũng kéo theo thách thức về minh bạch nguồn gốc, chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Việc ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi số được xác định là chìa khóa để xây dựng một hệ thống phân phối văn minh, hiện đại và tạo dựng niềm tin vững chắc với người tiêu dùng. Theo các chuyên gia, công nghệ truy xuất nguồn gốc, blockchain, dữ liệu lớn... sẽ là “lá chắn” để bảo vệ thị trường và người tiêu dùng.

Đặc biệt, doanh nghiệp Việt cũng đang nỗ lực xây dựng hệ sinh thái thương mại điện tử thuần Việt, nơi người tiêu dùng có thể tiếp cận sản phẩm trực tiếp từ các nhà sản xuất và nhập khẩu chính hãng, đã qua kiểm duyệt.

Nếu các giải pháp được triển khai đồng bộ, thương mại điện tử không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí trung gian, mà còn tạo ra “dòng chảy số” của hàng hóa - nơi mỗi lần quét mã là một lần khẳng định niềm tin. Đây là yếu tố củng cố liên kết giữa sản xuất, phân phối và tiêu dùng trong kỷ nguyên số.

Có thể thấy, liên kết chuỗi giá trị và thương mại điện tử không tách rời mà bổ trợ cho nhau. Liên kết giúp khắc phục sự phân mảnh, tạo sức mạnh tổng hợp; thương mại điện tử mang lại công cụ số hóa để kết nối trực tiếp và minh bạch hóa thị trường.

Khi cả hai yếu tố này cùng được thúc đẩy, Việt Nam có thể vừa khai thác hiệu quả tiềm năng thị trường trong nước, vừa nâng cao sức cạnh tranh trên trường quốc tế. Đây chính là “con đường kép” để xây dựng chuỗi cung ứng hiện đại, bền vững và tự tin hội nhập.

Ông Lê Hoàng Tài, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại

Việc xây dựng một hệ sinh thái thương mại điện tử thuần Việt không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt, tạo ra kênh phân phối bền vững và giúp doanh nghiệp chủ động dữ liệu, chủ động thị trường. Đây là nền tảng quan trọng để hàng Việt không chỉ chinh phục thị trường trong nước mà còn vươn ra thế giới với vị thế ngày càng cao.

Ông Đỗ Hồng Trung, Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả

Một hệ thống phân phối văn minh không chỉ là cửa hàng sạch – đẹp, mà là hệ sinh thái dữ liệu minh bạch từ “nông trại/nhà máy đến bàn ăn”, nơi mỗi lần quét là một lần khẳng định niềm tin. Với hành lang pháp lý mới, nền tảng số quốc gia về truy xuất, thực thi dựa trên rủi ro và phối hợp liên thông, chúng ta có đầy đủ điều kiện để giảm gian lận – giảm chi phí tuân thủ – tăng năng lực cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng và thúc đẩy phát triển bền vững thị trường nội địa.

Ông Bùi Huy Hoàng, Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển thương mại điện tử và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số

TMĐT đang và sẽ trở thành một phương thức quan trọng để thúc đẩy phân phối hàng hóa tại thị trường nội địa. Nhiều doanh nghiệp sản xuất coi TMĐT là một kênh phân phối quan trọng trong chiến lược kinh doanh của mình thông qua các mô hình vận hành khác nhau. Các doanh nghiệp vận hành TMĐT có nghiệp vụ kinh doanh ngày càng chuyên nghiệp hơn và góp phần không nhỏ trong việc thúc đẩy doanh thu bán hàng. Đây cũng là phương thức hiệu quả để quảng bá sản phẩm tới đối tác, cộng động, xã hội, là cầu nối hữu hiệu để tiếp cận với tệp khách hàng rộng hơn, đa dạng hơn.

Đỗ Kiều