Lập trường cứng rắn của Nga về tài sản bị đóng băng làm EU lo ngại

Tuần trước, EU đã nhất trí giữ nguyên trạng thái đóng băng 210 tỷ euro tài sản của Nga trong tương lai gần như một phần của kế hoạch chuyển số tiền này vào khoản vay 90 tỷ euro cho Ukraine trong hai năm tới.

Việc Nga tuyên bố sẽ có phản ứng gay gắt nhất nếu tài sản công của nước này được sử dụng để tài trợ cho Ukraine đã khiến các quốc gia như Bỉ, Ý và Áo lo ngại. Mặc dù Nga vẫn chưa tiết lộ những biện pháp có thể thực hiện tiếp theo, nhưng các quan chức EU đã xem xét đến việc Nga sẽ tịch thu bất kỳ tài sản nào còn lại của phương Tây tại nước này.

Các lãnh đạo EU sẽ họp tại Brussels ngày 18/12 để quyết định gói tài trợ giúp Ukraine duy trì khả năng thanh toán trong hai năm tới. Tuy nhiên, Bỉ tiếp tục phản đối việc thông qua khoản vay 90 tỷ euro được huy động từ tài sản Nga bị phong tỏa, với Thủ tướng Bart De Wever cảnh báo rủi ro trả đũa từ Nga là quá lớn và yêu cầu các nước EU khác chia sẻ trách nhiệm pháp lý và tài chính.

Trước đó, Ngân hàng trung ương Nga đã khởi kiện Euroclear - nơi nắm giữ 185 tỷ euro tài sản quốc gia bị đóng băng của Nga - tại một tòa án ở Moscow với tổng giá trị 18.000 tỷ rúp (229 tỷ USD). Phiên điều trần đầu tiên dự kiến diễn ra vào giữa tháng 1.

Theo nghiên cứu của Viện Kinh tế Kyiv (KSE), tính đến năm 2024, các công ty phương Tây có ít nhất 127 tỷ USD tài sản tại Nga. Nước này cũng đã tịch thu hoặc đóng băng tài sản của ít nhất 32 công ty phương Tây để đáp trả các tranh chấp trước đó, gây thiệt hại ít nhất 57 tỷ USD.

Nataliia Shapoval, Giám đốc KSE cho biết, tài sản, đầu tư và cổ tức của các công ty còn lại “về cơ bản nằm dưới sự kiểm soát của Nga”, đồng thời các công ty này buộc phải “từ bỏ quyền sở hữu đối với khoản đầu tư”.

Nga có thể tịch thu các công ty con tại địa phương của các công ty phương Tây theo sắc lệnh mà Tổng thống Nga Putin đã ký vào tháng 9, trong đó đưa ra thủ tục quốc hữu hóa nhanh chóng. Điện Kremlin giải thích quyết định này là một cách để nhanh chóng đáp trả những hành động không thân thiện như việc EU tịch thu tài sản của nước này.

Theo những người quen thuộc với vấn đề này, các quan chức Bỉ tin rằng Euroclear sẽ là nạn nhân đầu tiên của sự trả đũa tiềm tàng từ Nga, vì khoảng 17 tỷ euro tài sản của khách hàng vẫn đang bị phong tỏa ở đó và có nguy cơ bị mất.

“Việc sử dụng các tài sản bị phong tỏa tại Euroclear có thể gây ra những hậu quả có hại cho đất nước này và toàn châu Âu”, Thủ tướng Bỉ, Bart De Wever cho biết.

Mặc dù 1.903 công ty nước ngoài đã rút khỏi Nga hoặc cắt giảm hoạt động tại đây kể từ khi cuộc xung đột Nga-Ukraine bắt đầu cách đây gần bốn năm, nhưng theo Viện Nghiên cứu Chứng khoán và Giao dịch Nga (KSE Institute), vẫn còn 2.315 công ty đang hoạt động tại nước này.

Trong số đó có các chi nhánh tại Nga của các ngân hàng như Raiffeisen của Áo và UniCredit của Ý, những ngân hàng đã thu được lợi nhuận đáng kể trong giai đoạn cuộc xung đột diễn ra nhưng lại không thể chuyển về nước do lệnh cấm chi trả cổ tức. Theo KSE Institute, các công ty nước ngoài đã kiếm được 19,5 tỷ USD lợi nhuận tại Nga trong năm ngoái.

Việc tịch thu tài sản có thể ảnh hưởng đến các nhà đầu tư phương Tây nắm giữ chứng khoán Nga niêm yết, cũng như các công ty phương Tây có cổ phần trong các tập đoàn Nga hoặc hoạt động kinh doanh tại nước này.

Sau khi các nước phương Tây đóng băng khoảng 300 tỷ USD tài sản công của Nga trong những ngày đầu xung đột, Nga đã đáp trả bằng cách cấm nhà đầu tư phương Tây bán chứng khoán Nga và rút tiền. Cổ tức và lãi trái phiếu bị giữ trong các tài khoản “loại C” do Nga kiểm soát.

“Nga đã cho phép một số nhà đầu tư phương Tây rút một phần tiền, nhưng giá trị các tài khoản loại C nhiều khả năng đã tăng đáng kể kể từ tháng 3/2023 – thời điểm Nga công bố đang nắm giữ 6,3 tỷ USD tài sản phương Tây bị đóng băng”, Alexandra Prokopenk, cựu quan chức ngân hàng trung ương Nga cho biết.

Sberbank – ngân hàng lớn nhất của Nga – cho biết họ đã trả khoảng 25% trong số 787 tỷ rúp (9,8 tỷ USD) cổ tức năm 2024 cho các tài khoản loại C vào năm ngoái. Số tiền này tiếp tục tích lũy ngay cả khi nhiều công ty phương Tây đã xóa sổ các khoản đầu tư.

“Đây là một trong những con át chủ bài của Nga. Nếu châu Âu có động thái đối với dự trữ của Nga, Nga chỉ cần chuyển tiền từ các tài khoản loại C vào ngân sách”, bà cho biết thêm.

Mặt khác, khoảng 20 nhà tài phiệt và doanh nghiệp Nga đã khởi kiện các biện pháp đóng băng và tịch thu tài sản thông qua các hội đồng trọng tài hoạt động theo cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và nhà nước (ISDS) trong các hiệp ước quốc tế. Theo phân tích của chức vận động môi trường Friends of the Earth, tổng giá trị các yêu cầu bồi thường từ phía Nga lên tới ít nhất 62 tỷ USD.

“Mục tiêu không phải là thắng kiện, mà là tạo ra rủi ro, làm tăng chi phí, kéo dài thời gian và làm nản lòng các bên tham gia kế hoạch tài trợ cho Ukraine…Các vụ kiện càng kéo dài, EU càng khó có thể toàn quyền sử dụng số tài sản của Nga”, bà Alexandra Prokopenk cho biết.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài