Lập Tòa án chuyên biệt để Trung tâm tài chính quốc tế hoạt động hiệu quả, đảm bảo niềm tin của nhà đầu tư

Chiều 4/12, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe Tờ trình, báo cáo thẩm tra dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Việc lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế là một cấu thành và là một điều kiện quan trọng để Trung tâm tài chính quốc tế hoạt động hiệu quả, đảm bảo niềm tin của nhà đầu tư.

9 nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng trình bày tờ trình cho biết, việc xây dựng Luật nhằm xây dựng Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế theo mô hình đặc thù thuộc hệ thống TAND tương thích với chuẩn mực và thông lệ quốc tế, có chức năng giải quyết tranh chấp, yêu cầu về đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Đồng thời, tạo cơ chế giải quyết tranh chấp vượt trội, công bằng, hiệu lực, hiệu quả theo thông lệ quốc tế nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, lợi ích của quốc gia, thu hút tranh chấp được giải quyết tại Tòa án chuyên biệt; góp phần thu hút đầu tư nước ngoài vào Trung tâm tài chính quốc tế; xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Dự thảo luật quy định về nhiệm vụ, quyền hạn; tổ chức bộ máy; thẩm quyền, trình tự, thủ tục tố tụng; thi hành bản án, quyết định; Thẩm phán, Thư ký Tòa án, người đại diện của các bên; bảo đảm hoạt động của Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế (Tòa án chuyên biệt). Luật tuân theo 9 nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt, gồm: Độc lập theo thẩm quyền xét xử; Thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; Bảo đảm quyền bình đẳng trước pháp luật và Tòa án; Giải quyết vụ việc công bằng, minh bạch, vô tư, khách quan, nhanh chóng, hiệu quả; Chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm được bảo đảm; Thực hiện tranh tụng trong xét xử; Thủ tục tố tụng linh hoạt, đặc thù theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; Tòa án xét xử công khai, trừ trường hợp xét xử kín theo quy định của pháp luật; Bảo đảm quyền tự định đoạt của các bên.

Chánh án TAND tối cao trình bày tờ trình dự án Luật Tòa án chuyên biệt.

Về áp dụng pháp luật tại Tòa án chuyên biệt, dự thảo quy định thủ tục tố tụng cơ bản để giải quyết vụ việc tại Tòa án; trình tự, thủ tục tố tụng cụ thể sẽ được quy định chi tiết trong Bộ Quy tắc tố tụng của Tòa án chuyên biệt. Quy định các bên được thỏa thuận lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên để giải quyết tranh chấp khi có ít nhất một bên là cá nhân, tổ chức nước ngoài.

Cơ cấu tổ chức của Tòa án chuyên biệt gồm: Tòa Sơ thẩm; Tòa Phúc thẩm; Bộ máy giúp việc. Tòa án chuyên biệt có Chánh án, Phó Chánh án, Chánh tòa, Phó Chánh tòa, Thẩm phán, Thư ký Tòa án, công chức khác và người lao động.

Các đại biểu dự phiên họp.

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm từ những nguồn gồm: Người nước ngoài; Công dân Việt Nam là công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia; Thẩm phán TAND. Đối với Thẩm phán là người nước ngoài, Thẩm phán Việt Nam từ nguồn chuyên gia, luật sư sẽ làm việc tại Tòa án chuyên biệt theo chế độ hợp đồng và được trả thù lao theo vụ việc tham gia xét xử, giải quyết.

Tòa án chuyên biệt có thẩm quyền giải quyết các vụ việc phát sinh giữa thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với nhau hoặc giữa thành viên Trung tâm tài chính quốc tế với cơ quan, tổ chức, cá nhân khác không phải là thành viên Trung tâm tài chính quốc tế tại Điều 12 dự thảo Luật.

Đối với tranh chấp có liên quan đến lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước, nếu nhà đầu tư khởi kiện sẽ được giải quyết tại TAND có thẩm quyền theo quy định của pháp luật tố tụng hiện hành. Dự thảo luật không quy định Viện kiểm sát tham gia kiểm sát hoạt động tư pháp tại Tòa án chuyên biệt.

Tòa án chuyên biệt đặt tại TP Hồ Chí Minh

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban nhất trí với quy định của dự thảo luật về thành lập Tòa án chuyên biệt đặt tại TP Hồ Chí Minh. Cùng với đó là các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Tòa án; cơ cấu tổ chức của Tòa án có Tòa sơ thẩm, Tòa phúc thẩm và bộ máy giúp việc; các quy định về Thẩm phán và Thư ký Tòa án chuyên biệt; về thẩm quyền của Tòa án và tiếng nói, chữ viết dùng trước Tòa án chuyên biệt; chi phí hợp lý cho luật sư và các quy định khác có liên quan.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp và Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra.

Ủy ban cũng cơ bản nhất trí với quy định tại khoản 3 Điều 5 về loại trừ áp dụng pháp luật nước ngoài, tập quán thương mại quốc tế trong trường hợp hậu quả của việc áp dụng trái với trật tự công của Việt Nam. Việc sử dụng khái niệm “trật tự công” thay cho “nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam” trong trường hợp này là cần thiết để phù hợp với thông lệ quốc tế.

Tuy nhiên, do đây là khái niệm mới, Ủy ban đề nghị TAND bổ sung quy định giải thích thuật ngữ này; đồng thời, cân nhắc quy định mặc định tại cuối khoản 3 “trường hợp này thì pháp luật Việt Nam được áp dụng” vì không thực sự phù hợp với quy tắc xung đột pháp luật đang được quy định tại khoản 2 Điều 5.

Phương Thủy