Lãnh đạo trường nghề kiến nghị để thu hẹp khoảng cách giữa đào tạo và cơ hội việc làm

Tham gia thảo luận tại Tổ 7 (Đoàn Đại biểu Quốc hội các tỉnh Nghệ An, Lâm Đồng), Giáo sư, Tiến sĩ Thái Văn Thành - Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An, cho rằng luật cần phát huy mạnh hơn nữa vai trò của doanh nghiệp trong đào tạo... Doanh nghiệp phải tham gia thực chất vào quá trình xây dựng chương trình, tổ chức thực hành, đánh giá tay nghề, và Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích, ưu đãi để thúc đẩy gắn kết này.

Theo các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, việc tăng cường hợp tác với doanh nghiệp sẽ giúp người học được tiếp cận thực tiễn sản xuất, nâng cao kỹ năng nghề, hình thành tác phong nghề nghiệp và tăng cơ hội việc làm sau tốt nghiệp.

Tuy nhiên, trên thực tế, mối liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp vẫn còn tồn tại một số điểm nghẽn cần được tháo gỡ.

Hợp tác doanh nghiệp là bước đi quan trọng hướng đến mô hình đào tạo nghề “học đi đôi với hành”

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Quang Khải, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Tiền Giang (tỉnh Đồng Tháp) chia sẻ, việc tăng thời lượng thực hành tại doanh nghiệp trong các chương trình đào tạo nghề, đặc biệt ở bậc cao đẳng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả người học và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Đó là bước đi quan trọng hướng đến mô hình đào tạo nghề “học đi đôi với hành”, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa giáo dục và việc làm, đồng thời nâng cao hiệu quả của hệ thống giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh hội nhập hiện nay.

Đối với người học, đây là cơ hội quan trọng để gắn kết kiến thức lý thuyết với thực tiễn sản xuất, giúp họ hiểu sâu hơn về nghề, thành thạo kỹ năng chuyên môn và rèn luyện tác phong. Khi được trực tiếp tham gia vào môi trường làm việc thực tế, người học không chỉ nâng cao năng lực nghề nghiệp mà còn phát triển các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian và kỷ luật lao động, đât là những yếu tố quan trọng giúp họ dễ dàng hòa nhập và đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp sau khi tốt nghiệp.

Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, việc tổ chức thực hành tại doanh nghiệp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và uy tín của nhà trường. Thông qua hợp tác với doanh nghiệp, cơ sở giáo dục nghề nghiệp có điều kiện cập nhật công nghệ, trang thiết bị và xu hướng nghề nghiệp mới, từ đó điều chỉnh chương trình đào tạo sát với nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Ngoài ra, việc tổ chức thực hành tại doanh nghiệp cũng giúp các trường tiết kiệm chi phí đầu tư cơ sở vật chất, đồng thời xây dựng mối quan hệ hợp tác bền vững, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Trước đề xuất cần quy định rõ ràng về tỷ lệ học tập tại doanh nghiệp trong chương trình đào tạo, thầy Khải cho biết, dựa trên kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ mô hình đào tạo nghề kép của Đức và Thụy Sĩ, kết hợp với thực tế của Việt Nam về sự gắn kết giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp trong đào tạo nghề, cần quy định tỷ lệ 40 -50% trong tổng thời lượng của chương trình cao đẳng cho học tập tại doanh nghiệp.

Phần còn lại là 50-60% dành cho lý thuyết và thực hành tại xưởng trường. Tỷ lệ này giúp người học vừa nắm vững kiến thức chuyên môn, vừa rèn luyện kỹ năng nghề thực tế và tác phong công nghiệp. Đồng thời, cần có cơ chế đảm bảo chất lượng doanh nghiệp của tiếp nhận, cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường - doanh nghiệp trong thiết kế và đánh giá chương trình để hoạt động học tại doanh nghiệp đạt hiệu quả thực chất.

Thạc sĩ Nguyễn Quang Khải - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Tiền Giang (tỉnh Đồng Tháp). Ảnh: website nhà trường.

Còn theo Thạc sĩ Phan Tiềm – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng THACO (Thành phố Đà Nẵng), hiện nay, trong chương trình đào tạo của cơ sở giáo dục nghề nghiệp, hầu hết được phân bổ thời lượng khoảng 30% lý thuyết và 70% thực hành, đây được xem là tỷ lệ hợp lý, bảo đảm người học vừa nắm vững kiến thức nền tảng, vừa rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp. Nếu các cơ sở đào tạo có điều kiện hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp, thì tỷ lệ phân bổ này hoàn toàn phù hợp và phát huy hiệu quả cao trong việc gắn đào tạo với nhu cầu thực tiễn.

Việc thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp vào lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp mang lại nhiều cơ hội để nâng cao chất lượng đào tạo, giúp chương trình học gắn liền hơn với thực tế và nhu cầu tuyển dụng, đây được xem như là mắt xích bổ trợ và không thể tách rời.

Khi sinh viên được học lý thuyết tại nhà trường, đồng thời được thực hành ngay trong nhà máy, dây chuyền sản xuất, xưởng kỹ thuật hay dự án thực tế của doanh nghiệp, quá trình đào tạo sẽ sát với yêu cầu của thị trường lao động. Nhờ đó, sau khi tốt nghiệp, các em có thể hòa nhập ngay với công việc mà không phải đào tạo lại.

Còn nhiều rào cản trong việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp

Theo thầy Khải, nhiều năm qua, Trường Cao đẳng Tiền Giang đã đưa hoạt động thực hành, thực tập tại doanh nghiệp vào chương trình đào chính khóa trình độ cao đẳng, chiếm tỷ lệ từ 30–40% thời lượng toàn khóa. Hình thức triển khai khá đa dạng, bao gồm thực tập tốt nghiệp, thực hành luân phiên và các chương trình tham quan, trải nghiệm nghề nghiệp.

Bên cạnh đó, trường đã ký kết hợp tác với các doanh nghiệp trong việc tiếp nhận sinh viên thực tập, xây dựng nội dung đào tạo và đánh giá kết quả, bước đầu hình thành mối liên kết bền chặt giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Việc tổ chức cho sinh viên thực hành, thực tập tại doanh nghiệp có nhiều thuận lợi, hiện nay, các chính sách của Nhà nước về gắn kết giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp ngày càng được hoàn thiện.

Ngoài ra, về phía doanh nghiệp, việc tiếp nhận sinh viên thực tập giúp bổ sung và phát hiện sớm nguồn nhân lực tiềm năng. Đồng thời, người học có cơ hội tiếp cận môi trường làm việc thực tế, rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp. Hoạt động này phần nâng cao uy tín, chất lượng đào tạo của nhà trường, giúp giáo dục nghề nghiệp gắn kết chặt chẽ hơn với nhu cầu của thị trường lao động.

Tuy nhiên, quá trình triển khai mô hình phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp trong hoạt động giáo dục nghề nghiệp vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Việc tìm kiếm các doanh nghiệp có đủ điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, cũng như có tinh thần sẵn sàng tiếp nhận sinh viên đến thực hành, thực tập vẫn chưa được triển khai rộng rãi.

Bên cạnh đó, trong quá trình thực tập, nhiều sinh viên chỉ được giao những công việc đơn giản, mang tính quan sát hoặc hỗ trợ, chưa có cơ hội trực tiếp tham gia vào các quy trình sản xuất, vận hành công nghệ hiện đại, dẫn đến việc tích lũy kinh nghiệm thực tế còn hạn chế.

Ngoài ra, còn một số khó khăn về kinh phí, phương tiện đi lại, chỗ ở của sinh viên, cùng với công tác giám sát từ phía nhà trường trong thời gian thực tập còn hạn chế đã phần nào làm giảm hiệu quả và ý nghĩa của hoạt động này.

Vì vậy, để việc hợp tác giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp được phát triển sâu hơn, thầy Khải đề xuất, cần xây dựng cơ chế phối hợp lâu dài và ổn định thông qua các thỏa thuận hợp tác chiến lược, biên bản ghi nhớ hoặc việc thành lập hội đồng tư vấn nghề nghiệp chung.

Đồng thời, doanh nghiệp cần được tạo điều kiện và khuyến khích tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo, từ việc xây dựng chương trình học, xác định chuẩn đầu ra đến trực tiếp hướng dẫn sinh viên trong các hoạt động thực hành, thực tập. Việc doanh nghiệp cử kỹ sư, chuyên gia giàu kinh nghiệm tham gia giảng dạy các chuyên đề nghề nghiệp thực tế không chỉ giúp sinh viên tiếp cận công nghệ mới mà còn tạo ra sự gắn kết giữa lý thuyết và thực tiễn.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, hỗ trợ tài chính, và cơ chế ghi nhận, tôn vinh những doanh nghiệp tích cực tham gia đào tạo nghề. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng nên chủ động đẩy mạnh mô hình đào tạo kép linh hoạt, kết hợp học tập tại trường và rèn luyện tay nghề tại doanh nghiệp nhằm giúp sinh viên sớm làm quen với môi trường lao động thực tế.

Cuối cùng, cần duy trì cơ chế đánh giá định kỳ ba bên (nhà trường – doanh nghiệp – sinh viên) để thường xuyên rà soát, điều chỉnh nội dung và phương pháp đào tạo, đảm bảo chương trình luôn phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế và giúp người học nâng cao năng lực nghề nghiệp, đáp ứng hiệu quả nhu cầu của thị trường lao động hiện nay.

Ảnh minh họa. Website Trường Cao đẳng THACO..

Còn theo Nguyễn Xuân Thụ - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Nghi Sơn (tỉnh Thanh Hóa), mục tiêu của giáo dục nghề nghiệp ở nước ta là đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng thực hành vững, đạo đức nghề nghiệp, sức khỏe và tinh thần trách nhiệm, có khả năng sáng tạo, thích ứng với môi trường làm việc trong thời kỳ hội nhập, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng lao động và giúp người học có thể tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc tiếp tục học lên trình độ cao hơn.

Vì vậy, trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng khắt khe về yêu cầu đối với nguồn nhân lực chất lượng cao, vai trò của doanh nghiệp trong hoạt động đào tạo nghề trở nên đặc biệt quan trọng.

Việc tăng cường thời lượng thực hành, thực tập tại doanh nghiệp không chỉ giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp một cách thực tế mà còn giúp họ hiểu rõ hơn quy trình làm việc, văn hóa doanh nghiệp và tác phong công nghiệp. Thông qua quá trình này, sinh viên có cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại, học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước, đồng thời hình thành kỹ năng mềm như làm việc nhóm, giao tiếp, giải quyết vấn đề và thích ứng với áp lực công việc.

Thời gian qua, nhà trường luôn tích cực trong hoạt động hợp tác với doanh nghiệp, tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số thách thức như vấn đề kinh phí, mạng lưới đào tạo phân bố chưa đồng đều, nhiều ngành nghề trùng lặp, trong khi vùng sâu, vùng xa chưa được đầu tư đúng mức.

Ngoài ra, dù nhiều đơn vị, doanh nghiệp bày tỏ mong muốn phối hợp với nhà trường, nhưng vẫn thiếu cơ chế cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm, quyền lợi và phương thức triển khai. Bên cạnh đó, các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp vẫn còn hạn chế, chưa đủ mạnh để thu hút sự tham gia tích cực và lâu dài của khu vực doanh nghiệp vào quá trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Vì vậy, để việc hợp tác được phát triển sâu rộng, rất cần những chính sách nhằm nâng cao hơn nữa sự gắn kết giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp như ban hành các cơ chế, chính sách linh hoạt khuyến khích doanh nghiệp tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp thông qua ưu đãi về tài chính, thuế...

Việc điều chỉnh chính sách theo hướng linh hoạt sẽ góp phần khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào hoạt động giáo dục nghề nghiệp, đây là hướng đi tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo nghề và đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực trong tương lai.

Đồng quan điểm, theo Thạc sĩ Phan Tiềm, hiện nay, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa nhận thấy những lợi ích rõ ràng, trực tiếp và đủ lớn khi tham gia vào quá trình đào tạo nguồn nhân lực. Tuy nhiên, yếu tố bảo mật thông tin vẫn là một trong những rào cản đối với quá trình hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp. Ở những ngành nghề đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao như công nghệ thông tin, chế tạo máy, dược phẩm, thực phẩm hay các lĩnh vực công nghệ cao, doanh nghiệp thường phải duy trì mức độ bảo mật nghiêm ngặt đối với quy trình sản xuất, công nghệ lõi và dữ liệu nội bộ. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp chưa mạnh dạn mở rộng hợp tác trong các hoạt động đào tạo và thực tập nghề nghiệp.

Thạc sĩ Phan Tiềm – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng THACO (tỉnh Quảng Nam). Ảnh: DN

"Để tháo gỡ những nút thắt trong quan hệ hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, cần có những giải pháp cụ thể mang tính thực tiễn. Ngay từ khâu thiết kế chương trình đào tạo, cần bổ sung các học phần về an toàn lao động, bảo hộ cá nhân và bảo mật thông tin nhằm giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cũng cần quy định rõ ràng, cụ thể hơn cũng như có chính sách đủ mạnh về ưu đãi, trách nhiệm, quyền mà doanh nghiệp được hưởng khi tham gia vào quá trình đào tạo", thầy Tiềm chia sẻ.

Thu Trang