Lãnh đạo Tối cao Iran đối mặt thử thách sau loạt tổn thất nhân sự chủ chốt

Ảnh: Văn phòng Lãnh đạo Tối cao Iran/WANA (West Asia News Agency)/qua REUTERS/Ảnh tài liệu.

Năm nguồn tin nội bộ cho biết, ông Khamenei đang phải đối mặt với thực tại những cố vấn quân sự và an ninh thiệt mạng trong các cuộc không kích do Israel triển khai, để lại những lỗ hổng lớn trong nội các của ông và đẩy cao rủi ro chính quyền này đưa ra những sai lầm mang tính chiến lược.

Một trong những nguồn tin trên thường xuyên tham gia các cuộc họp có mặt ông Khamenei, cho biết rủi ro xảy ra tính toán sai lầm về các vấn đề quốc phòng và ổn định nội bộ của Iran đang ở mức "vô cùng nguy hiểm".

Nhiều chỉ huy quân sự cấp cao của Iran đã thiệt mạng trong khoảng thời gian từ ngày thứ Sáu tuần vừa rồi tới nay, bao gồm các cố vấn chủ chốt dưới quyền Khamenei trong Đoàn Vệ binh Cách mạng Iran: Chỉ huy trưởng Hossein Salami, chỉ huy lực lượng không quân và lãnh đạo chương trình tên lửa đạn đạo Amir Ali Hajizadeh và lãnh đạo cơ quan tình báo Mohammad Kazemi.

Ông Khamenei từng bị giam trước cuộc cách mạng Iran năm 1979 và từng bị thương nặng trong một vụ đánh bom trước khi nắm quyền vào năm 1989. Ông là một cá nhân cam kết hệ thống chính quyền Hồi Giáo của Iran cũng như có quan điểm ngờ vực sâu sắc nhằm vào các nước phương Tây.

Dưới hệ thống chính quyền Iran, ông nắm quyền tối cao kiểm soát lực lượng vũ trang, quyền tuyên chiến, cũng như quyền đề bạt và miễn nhiệm các quan chức cấp cao bao gồm các chỉ huy quân sự, thẩm phán.

Ông Khamenei là người đưa ra quyết định sau cùng về các vấn đề quan trọng, nhưng ông coi trọng lời khuyên từ các cố vấn, lắng nghe các quan điểm và thường xuyên chất vấn để có thêm thông tin từ các cố vấn.

Ông Alex Vatanka, Giám đốc Chương trình Iran của Viện Trung Đông tại Washington cho biết: "Có hai điều không thể phủ nhận: Ông Khamenei vô cùng cứng rắn, nhưng cũng vô cùng cẩn trọng. Đó là lý do ông đã có thể giữ quyền lực trong thời gian dài vừa qua".

"Ông Khamenei có vị thế phù hợp để có thể phân tích lợi-hại trong vấn đề quan trọng hơn cả: sự sống còn của chế độ Iran".

Con trai của ông Khamenei

Mục tiêu bảo đảm sự sống còn của ông đã liên tục gặp thử thách. Ông Khamenei từng điều động Đoàn Vệ binh và lực lượng dân quân Basij nhằm dẹp biểu tình vào những năm 1999, 2009 và 2022.

Trong khi lực lượng an ninh luôn luôn trụ vững qua làn sóng biểu tình và khôi phục quyền lực nhà nước, những lệnh trừng phạt kéo dài trong thời gian dài vừa qua đã dẫn tới hàng loạt những khó khăn về mặt kinh tế, một yếu tố mà các nhà phân tích cho rằng có thể sẽ dẫn tới bất ổn nội bộ.

Khó có thể tưởng tượng được một tình huống tồi tệ hơn cho ông Khamenei, khi ông đang phải đối mặt với cuộc chiến ngày càng leo thang với Israel.

Năm nguồn tin nội bộ có thông tin về quy trình đưa ra quyết định của ông Khamenei nhấn mạnh: những thành viên nội các chưa bị tấn công bởi Israel bao gồm những quan chức có quyền lực và tầm ảnh hưởng lớn. Đó là các cố vấn chính trị, kinh tế và ngoại giao.

Ông Khamenei đã bổ nhiệm những cố vấn vào các vai trò giải quyết những vấn đề xuất hiện, gián tiếp mở rộng khả năng điều hành của ông tới các cơ quan quân sự, an ninh, văn hóa, chính trị và kinh tế.

Bằng cách này, văn phòng lãnh đạo ông Khamenei tham gia điều hành không chỉ những vấn đề của nhà nước mà cả bao gồm những vấn đề thực hiện các kế hoạch quy mô nhỏ hơn.

Con trai ông, Mojtaba, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong quy trình này trong 20 năm qua, đảm nhiệm một vai trò đứng giữa các cá nhân, phe phái và tổ chức có liên quan tới các vấn đề cần được giải quyết để đẩy mạnh phối hợp giải quyết các vấn để này.

Là một giáo sĩ cấp trung được nhiều người coi là người có khả năng kế nhiệm ông Khamenei, Mojtaba đã tạo dựng quan hệ mật thiết với Đoàn Vệ binh, mang lại cho ông lợi thế trên toàn thể chế chính trị và an ninh Iran.

Khác với cấu trúc chỉ huy mà quân đội thuộc quyền kiểm soát của bộ trưởng quốc phòng dưới quyền tổng thống, Đoàn Vệ binh nhận lệnh trực tiếp từ ông Khamenei, được cung cấp trang thiết bị chất lượng cao cho những bộ phận lực lượng trên không, trên bộ, trên biển và mang lại vai trò quan trọng trong bộ máy nhà nước cho các sĩ quan.

Nguyễn Quang Minh (Theo Reuters)