Lãnh đạo CSGDĐH cho rằng bỏ chức danh 'trợ giảng' phù hợp với thực tiễn

Trong dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giảng viên đại học đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo lấy ý kiến có điểm mới đáng chú ý là dự kiến bỏ chức danh “trợ giảng”. Đây là một bước điều chỉnh được nhiều lãnh đạo cơ sở giáo dục đại học xem là phù hợp với thực tiễn đổi mới giáo dục hiện nay.

Theo dự thảo, hệ thống chức danh sẽ được tinh gọn còn: giảng viên, giảng viên chính và giảng viên cao cấp. Đặc biệt, thời gian giữ chức danh nghề nghiệp cũng rút ngắn từ 2-3 năm so với quy định trước đó và được đánh giá là tạo điều kiện thuận lợi hơn cho giảng viên trong lộ trình thăng tiến.

Tinh gọn chức danh giúp minh bạch lộ trình thăng tiến giảng viên

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Long - Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Đà Nẵng cho biết, việc bỏ chức danh trợ giảng không chỉ là điều chỉnh về mặt hành chính hay tên gọi, mà còn thể hiện một định hướng mới trong quản lý và phát triển đội ngũ giảng viên đại học, hướng đến sự chuyên nghiệp và hiệu quả hơn trong công tác đào tạo.

“Sự thay đổi này có thể được hiểu như một bước đi nhằm nâng cao vai trò và trách nhiệm của mỗi giảng viên ngay từ thời điểm họ được tuyển dụng. Thay vì bắt đầu với vai trò “hỗ trợ” và thực hiện các nhiệm vụ phụ trợ cho giảng viên chính, những giảng viên mới vào trường nay sẽ trực tiếp đảm nhiệm các nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu và tham gia xây dựng chương trình đào tạo.

Điều này đồng nghĩa với việc các giảng viên trẻ phải nhanh chóng thích nghi với môi trường học thuật, rèn luyện năng lực chuyên môn, phương pháp sư phạm, cũng như khả năng nghiên cứu độc lập để đáp ứng yêu cầu công việc.

Điều này cũng đặt ra trách nhiệm lớn hơn cho các cơ sở giáo dục đại học. Các trường cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng và cố vấn nghề nghiệp dành riêng cho giảng viên mới, giúp họ được trang bị đầy đủ về năng lực giảng dạy, kỹ năng nghiên cứu và đặc biệt là hiểu rõ văn hóa học thuật của nhà trường.

Việc đầu tư cho công tác này không chỉ giúp giảng viên trẻ bắt nhịp nhanh hơn, mà còn góp phần hình thành đội ngũ giảng viên chất lượng cao - yếu tố then chốt quyết định uy tín và sức cạnh tranh của mỗi cơ sở giáo dục”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Long cho hay.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Long - Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Đà Nẵng. Ảnh: NVCC.

Bên cạnh đó, việc rút ngắn hoặc tinh gọn hệ thống chức danh cũng giúp lộ trình thăng tiến của giảng viên trở nên rõ ràng và minh bạch hơn. Khi không còn “nấc trung gian” là trợ giảng, mỗi giảng viên sẽ có động lực phấn đấu mạnh mẽ hơn để đạt được các tiêu chí về chuyên môn, công bố khoa học, năng lực giảng dạy và đóng góp cho nhà trường.

Điều này thúc đẩy tinh thần tự chủ, sáng tạo và cầu tiến trong mỗi giảng viên trẻ, đồng thời tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, hướng tới nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu trong toàn hệ thống giáo dục đại học.

Đồng quan điểm trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Việt - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing cũng đồng tình với dự thảo thông tư mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc bỏ chức danh “trợ giảng” trong hệ thống phân hạng giảng viên đại học.

“Công việc trợ giảng nên được xem là một phần trong giai đoạn tập sự của giảng viên mới tuyển dụng, tức là khoảng thời gian để họ làm quen với môi trường sư phạm, tiếp cận phương pháp giảng dạy, nghiên cứu và các hoạt động học thuật trong nhà trường. Đây là cách tiếp cận phù hợp hơn so với việc duy trì chức danh “trợ giảng” như một vị trí độc lập trong hệ thống nghề nghiệp, vốn có thể gây ra những vướng mắc không cần thiết trong lộ trình phát triển của giảng viên.

Bên cạnh đó, các cơ sở giáo dục đại học hoàn toàn có thể linh hoạt sử dụng lực lượng học viên cao học và nghiên cứu sinh của trường tham gia vào công tác trợ giảng. Đây là lực lượng có nền tảng chuyên môn tốt, có khả năng hỗ trợ giảng viên chính trong các hoạt động hướng dẫn, chấm bài, tổ chức thảo luận hoặc thực hành. Mô hình này không chỉ giúp giảm tải công việc cho giảng viên chính mà còn là cơ hội để học viên sau đại học rèn luyện kỹ năng sư phạm và nghiên cứu, chuẩn bị cho quá trình trở thành giảng viên trong tương lai.

Mặt khác, việc duy trì tuyển dụng chức danh “trợ giảng” như quy định tại Thông tư số 40/2020/TT-BGDĐT quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, bổ nhiệm và xếp lương đối với viên chức giảng dạy trong các cơ sở giáo dục đại học công lập thực tế lại tạo ra rào cản trong quá trình thăng tiến nghề nghiệp của giảng viên.

Bởi lẽ, người được tuyển vào vị trí trợ giảng sẽ phải trải qua một giai đoạn công tác nhất định trước khi đủ điều kiện xét thăng hạng lên giảng viên, dù họ có năng lực và trình độ tương đương. Điều này không chỉ làm kéo dài thời gian phát triển nghề nghiệp, mà còn phần nào ảnh hưởng đến động lực phấn đấu và sự chủ động trong công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên trẻ.

Hơn nữa, theo Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, chuẩn trình độ của giảng viên giảng dạy đại học yêu cầu trình độ thạc sĩ trở lên, trong khi trợ giảng chỉ yêu cầu trình độ đại học. Nếu các trường vẫn duy trì việc tuyển dụng người có bằng cử nhân làm trợ giảng, tỷ lệ giảng viên có trình độ đại học trong đội ngũ sẽ tăng lên, gây khó khăn cho các trường trong việc đáp ứng tiêu chuẩn về chất lượng và cơ cấu trình độ giảng viên.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Việt - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing. Ảnh: NVCC.

Ngoài ra, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Việt chia sẻ thêm rằng, ngoài những nội dung nêu trên, một vướng mắc thực tế mà các cơ sở giáo dục đại học hiện nay đang gặp phải nằm ở đội ngũ giảng viên giảng dạy môn Giáo dục quốc phòng và an ninh. Cụ thể, theo Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh, trình độ chuẩn của giảng viên giảng dạy môn học này yêu cầu phải có bằng cử nhân trở lên. Tuy nhiên, theo quy định tại Luật Giáo dục đại học và các văn bản hướng dẫn thi hành, chuẩn trình độ của giảng viên giảng dạy ở bậc đại học không phân biệt môn học hay lĩnh vực chuyên môn đều phải từ trình độ thạc sĩ trở lên.

Sự chồng chéo giữa hai quy định pháp lý này đã khiến các trường gặp khó khăn trong việc đáp ứng chuẩn giảng viên theo quy định của Luật Giáo dục đại học. Trong khi đó, thực tế hiện nay cho thấy nguồn nhân lực có trình độ sau đại học trong lĩnh vực Giáo dục quốc phòng và an ninh còn rất hạn chế. Việc đào tạo thạc sĩ ngành Giáo dục quốc phòng và an ninh mới chỉ được triển khai ở một số ít cơ sở chuyên biệt, dẫn đến thiếu hụt nghiêm trọng đội ngũ giảng viên đạt chuẩn theo yêu cầu mới.

Rút ngắn thời gian thăng hạng, mở rộng cơ hội cho giảng viên trẻ

Cũng theo Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Tài chính - Marketing, việc rút ngắn thời gian xét thăng hạng (còn 4 năm với tiến sĩ, 6 năm với thạc sĩ) được xem là một bước điều chỉnh tích cực, mở rộng cơ hội phát triển cho đội ngũ giảng viên trẻ. Chính sách này giúp giảng viên chủ động hơn trong việc định hướng nghề nghiệp, nhất là những người vừa được tuyển dụng nhưng có năng lực nghiên cứu tốt và mong muốn sớm khẳng định vị trí trong môi trường học thuật.

Thầy Việt cho rằng, rút ngắn thời gian xét thăng hạng không làm tăng áp lực trong công tác quản lý hồ sơ hay xét chuẩn tại cấp trường, bởi quy trình vẫn tuân thủ chặt chẽ theo quy định hiện hành. Thay đổi quan trọng nằm ở việc tăng yêu cầu về chất lượng và số lượng công trình nghiên cứu, qua đó khuyến khích giảng viên nâng cao năng lực chuyên môn, đóng góp nhiều hơn cho hoạt động khoa học của nhà trường.

Bên cạnh việc xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp, những giảng viên có đủ công trình và thời gian theo quy định cũng có thể đăng ký xét đạt chuẩn chức danh phó Giáo sư, mở thêm con đường phát triển chuyên môn thay vì chỉ tập trung vào lộ trình thăng hạng nội bộ.

Trường Đại học Tài chính - Marketing sẽ xây dựng kế hoạch tập huấn, phổ biến nội dung thông tư cho giảng viên ngay sau khi văn bản được ban hành; đồng thời, giao giảng viên xây dựng kế hoạch phát triển cá nhân và giao các đơn vị chức năng xây dựng kế hoạch hỗ trợ giảng viên trên cơ sở danh mục vị trí việc làm đã được xác định. Bên cạnh đó, nhà trường sẽ tiếp tục đẩy mạnh các chính sách khuyến khích công bố quốc tế và tạo điều kiện cho giảng viên học tập, nâng cao trình độ tiến sĩ.

Sinh viên học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Tài chính - Marketing. (Ảnh: UFM)

Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Long, quy định mới có ý nghĩa lớn đối với đội ngũ giảng viên, khi thời gian thăng hạng được rút ngắn đồng nghĩa với việc năng lực và thành tích của họ được công nhận sớm hơn. Việc nâng ngạch không chỉ là minh chứng cho sự nỗ lực, trình độ chuyên môn và đóng góp trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu, mà còn giúp giảng viên được hưởng mức thu nhập và chế độ đãi ngộ cao hơn.

Bên cạnh đó, giảng viên có cơ hội đảm nhận các vị trí công tác phù hợp với năng lực, mở rộng không gian phát triển nghề nghiệp và nâng cao vị thế trong môi trường học thuật. Khi tiêu chuẩn thăng tiến được xác định rõ ràng, họ cũng có thể chủ động xây dựng kế hoạch đào tạo, nghiên cứu và bồi dưỡng bản thân, trang bị những kỹ năng, năng lực cần thiết để đáp ứng yêu cầu của vị trí công tác trong tương lai.

Đối với các cơ sở giáo dục đại học và đội ngũ quản lý, quy định mới mang lại lợi ích thiết thực trong việc đánh giá, quy hoạch và phát triển đội ngũ giảng viên. Việc xét thăng hạng trở thành một hình thức đánh giá năng lực thực chất, giúp nhà trường có cơ sở bố trí và sử dụng nhân sự một cách khoa học, đúng người, đúng vị trí.

Quan trọng hơn, sự thay đổi này thể hiện chuyển biến trong tư duy quản lý nhân sự từ chú trọng “thâm niên công tác” sang đánh giá theo năng lực, hiệu quả giảng dạy và nghiên cứu. Qua đó, đội ngũ giảng viên sẽ được phát triển theo hướng chất lượng, năng động và sáng tạo hơn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nhà trường

Đặc biệt, việc rút ngắn thời gian giữ chức danh nghề nghiệp còn mang ý nghĩa tích cực đối với toàn ngành giáo dục đại học. Quy định mới được xây dựng phù hợp với Luật Viên chức, Luật Giáo dục đại học và các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đồng thời, đây cũng là bước đi thể hiện sự minh bạch, công bằng và khuyến khích cạnh tranh lành mạnh giữa các giảng viên trong toàn hệ thống. Việc rút ngắn thời gian xét thăng hạng không chỉ giúp mở rộng cơ hội phát triển nghề nghiệp cho giảng viên, mà còn góp phần xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay.

Theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng lần thứ VI, giai đoạn 2025-2030, việc phát triển đội ngũ giảng viên được xác định là nhiệm vụ chiến lược, mang tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và khẳng định vị thế quốc tế của nhà trường. Mục tiêu đặt ra là xây dựng đội ngũ giảng viên đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu, có phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn cao, năng lực số và khả năng hội nhập quốc tế. Đến năm 2030, phấn đấu 70% giảng viên tham gia các hoạt động học thuật hoặc hợp tác quốc tế hằng năm và mỗi khoa hình thành ít nhất một nhóm nghiên cứu chuyên ngành.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, nhà trường tập trung vào một số định hướng trọng tâm: ưu tiên tuyển dụng và thu hút nhân tài, đặc biệt là các tiến sĩ và chuyên gia quốc tế; đồng thời xin ý kiến cấp có thẩm quyền để điều chỉnh quy chế tổ chức, quy chế chi tiêu nội bộ và xây dựng chính sách đặc thù thu hút giảng viên chất lượng cao, nhất là ở các ngành khó tuyển. Song song đó, Nhà trường đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn thông qua các đợt tập huấn, hội thảo, seminar học thuật; tăng cường chuyển đổi số trong dạy và học, đổi mới phương pháp giảng dạy hiện đại.

Hoạt động nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế và chuyển giao tri thức tiếp tục được thúc đẩy thông qua mối quan hệ gắn kết giữa Nhà trường - Doanh nghiệp - Xã hội, góp phần phát triển thành phố Đà Nẵng, đặc biệt trong các dự án nâng cao năng lực ngoại ngữ cho đội ngũ cán bộ, viên chức.

Thúy Hiền