LẮNG NGHE NGƯỜI DÂN HIẾN KẾ: Vận dụng nguồn lực của cộng đồng tôn giáo

TP HCM tập trung đông đảo tín đồ thuộc nhiều tôn giáo lớn như Phật giáo (1,6 triệu người), Công giáo (trên 640.000 người), Tin Lành (trên 65.000 người), Cao Đài (trên 48.000 người), Hồi giáo (khoảng 5.000 người)... Từ ngày 1-7-2025, TP HCM vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy vai trò của cộng đồng tôn giáo.

Đóng góp trên nhiều lĩnh vực

Cộng đồng tôn giáo tại TP HCM đã có những đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế - xã hội thông qua nguồn nhân lực, các giá trị đạo đức, hoạt động từ thiện, an sinh xã hội... Các cơ sở thờ tự và lễ hội tôn giáo cũng là nguồn lực quan trọng để phát triển du lịch. Tôn giáo còn hỗ trợ nhà nước trong việc vận động quần chúng và đối ngoại nhân dân, huy động nguồn lực xã hội.

Trong kỷ nguyên công nghệ số, tôn giáo có tiềm năng lớn đóng góp vào kinh tế số và sự phát triển bền vững. Điển hình là du lịch tâm linh thông minh, với việc tích hợp các điểm đến tâm linh vào hệ thống du lịch thông minh của thành phố qua ứng dụng di động, công nghệ 3D-VR-AR để quảng bá, tạo tour ảo và giới thiệu sản phẩm địa phương.

Nhiều tổ chức tôn giáo đã tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, như số hóa hành chính điện tử, cấp thẻ QR code cho tín đồ và tổ chức nghi lễ trực tuyến. Về đạo đức kinh doanh số và phát triển bền vững, các nguyên tắc đạo đức tôn giáo có thể thúc đẩy kinh doanh có trách nhiệm xã hội, minh bạch, thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, tôn giáo có thể huy động nguồn lực cho lĩnh vực khởi nghiệp, giáo dục, an sinh xã hội thông qua năng lực kết nối cộng đồng.

Dù có tiềm năng lớn, cộng đồng tôn giáo tại TP HCM vẫn đối mặt một số thách thức, cần được quan tâm để phát huy tối đa nguồn lực trong kỷ nguyên số.

Lãnh đạo phường Tân Hòa, TP HCM thăm hỏi Thượng tọa Thích Thông Đức, trụ trì chùa Phú Hòa, trong những ngày đầu thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Ảnh: LÊ VĨNH

Theo đó, thủ tục hành chính trong lĩnh vực tôn giáo có "độ vênh" giữa giáo luật và luật thế tục, dẫn đến việc một số tín đồ có thể bỏ qua thủ tục hành chính. Những thủ tục này đa dạng ở các cấp, bao gồm đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung, đăng ký hoạt động tôn giáo, công nhận tổ chức tôn giáo, bổ nhiệm chức sắc, tổ chức lễ hội, cấp phép xây dựng/sửa chữa cơ sở thờ tự...

Mức độ số hóa thủ tục hành chính tôn giáo còn hạn chế, nhất là về hạ tầng và nhân lực chuyển đổi số. Chức sắc tôn giáo mong muốn công chức hiểu đặc thù tôn giáo và thực thi công vụ không thiên kiến. Những thách thức này có thể gây lãng phí nguồn lực cho các tổ chức tôn giáo và xã hội, đồng thời cản trở khả năng của cộng đồng tôn giáo trong việc đóng góp hiệu quả hơn vào kinh tế số của thành phố.

Để tốt đời đẹp đạo

Để tận dụng tối đa nguồn lực của cộng đồng tôn giáo và thúc đẩy sự đóng góp của họ vào việc phát triển kinh tế - xã hội bền vững của TP HCM, cần thực hiện những chính sách toàn diện.

Trước hết, số hóa và đơn giản hóa thủ tục hành chính tôn giáo nên là ưu tiên hàng đầu. TP HCM cần đặt mục tiêu số hóa 100% các thủ tục liên quan đến tôn giáo lên Cổng dịch vụ công quốc gia và thành phố, bảo đảm tính toàn trình (từ nộp hồ sơ đến trả kết quả trực tuyến).

Kinh nghiệm từ các địa phương như Bình Phước (cũ) - nơi 100% thủ tục hành chính về tín ngưỡng, tôn giáo đã ứng dụng chữ ký số và được số hóa trên phần mềm một cửa điện tử - cần được tham khảo và nhân rộng. Việc rà soát, đơn giản hóa hồ sơ, thay thế "đơn xin" bằng "văn bản đề nghị" sẽ tạo môi trường thân thiện hơn. Đồng thời, cần nâng cao năng lực cán bộ quản lý tôn giáo về chuyển đổi số và kiến thức đặc thù; có cơ chế phản hồi rõ ràng về tình trạng hồ sơ, lý do nếu từ chối.

Bên cạnh đó, cần tích hợp dữ liệu về điểm đến tâm linh, lễ hội vào trung tâm dữ liệu mở của thành phố. Khuyến khích phát triển sản phẩm du lịch tâm linh số hóa (tour ảo 3D, ứng dụng thuyết minh tự động) và quảng bá đa kênh trên các nền tảng số. Tăng cường phối hợp giữa ngành du lịch với giáo hội, chức sắc và công ty lữ hành để xây dựng chương trình du lịch đặc sắc, bền vững.

Ngoài ra, cần cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo về công nghệ thông tin cho chức sắc, chức việc và tín đồ để họ ứng dụng công nghệ vào việc quản lý cơ sở, tổ chức hoạt động, truyền bá giáo lý và kết nối cộng đồng. Phối hợp tổ chức hội thảo, diễn đàn về đạo đức kinh doanh số, lồng ghép giá trị đạo đức tôn giáo vào các hoạt động kinh tế. Mặt khác, cần tiếp tục tạo điều kiện để đồng bào theo tôn giáo và không theo tôn giáo sống hòa hợp, đoàn kết, tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, phát triển kinh tế - xã hội.

TRẦN QUANG HÒA, nghiên cứu sinh Chương trình Tiến sĩ Quản lý công - Học viện Quản lý và Đổi mới tại Thụy Sĩ (SWISS)