'Làn sóng' FTZ (Bài 2): Logistics là chìa khóa kiến tạo giá trị

Dịch vụ logistics, đã vượt ra khỏi vai trò vận tải đơn thuần, trở thành yếu tố quyết định tốc độ, chi phí và khả năng cạnh tranh của mọi hoạt động thương mại trong khu phi thuế quan.

Chi phí logistics cao là một gánh nặng trực tiếp lên giá thành sản phẩm và làm suy giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Vấn đề này được các chuyên gia và doanh nghiệp đặt ra và phân tích tại Diễn đàn Logistics Việt Nam cũng như Hội nghị xúc tiến đầu tư vào FTZ vừa diễn ra.

Một cảng biển tại TPHCM. Ảnh: TL

Theo đó, để giải quyết bài toán chi phí và tốc độ, việc xây dựng một hệ thống logistics hiện đại là yêu cầu tất yếu, là nhiệm vụ chiến lược nhằm giúp hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào thị trường quốc tế. Sự thành công của hoạt động thương mại trong mô hình FTZ phụ thuộc đáng kể vào khả năng xử lý, lưu thông hàng hóa và thủ tục hành chính tại các cửa ngõ giao thương. Khi chi phí được tối ưu và tốc độ được cải thiện, đó là lúc nền kinh tế có thêm dư địa để phát triển và thu hút các dòng vốn đầu tư.

Nâng tầm sức cạnh tranh quốc gia

Nhận thức rõ tầm quan trọng của ngành, đầu tháng 10-2025 Chính phủ đã ban hành Quyết định 2229/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển dịch vụ logistics giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến 2050. Văn bản này được xem là định hướng phát triển ngành logistics Việt Nam trong dài hạn.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, cho biết lần đầu tiên, ngành này có chiến lược, kế hoạch cụ thể để định hướng phát triển trong thời gian tới. Theo ông Hải, quyết định này đặt ra những mục tiêu cụ thể, hướng tới việc giảm chi phí logistics xuống khoảng 14% - 18% GDP vào năm 2035, tiệm cận với chuẩn mực quốc tế, đồng thời tăng tỷ trọng đóng góp của logistics vào GDP lên từ 14% - 15%.

“Chiến lược logistics quốc gia tập trung vào các nhóm giải pháp đồng bộ”, ông Hải chia sẻ. Đầu tiên là hoàn thiện thể chế pháp luật, nhằm đồng bộ hóa các quy định, đơn giản hóa thủ tục hải quan và hành chính, từ đó loại bỏ các rào cản vô hình làm tăng chi phí. Tiếp theo là đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng hiện đại, tập trung vào các dự án trọng điểm như cảng biển nước sâu, cảng hàng không quốc tế, và đường cao tốc kết nối vùng. Giải pháp này đảm bảo khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn và rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa.

Ngoài ra, thúc đẩy liên kết vùng cũng là một yếu tố không thể thiếu. Logistics phải dựa trên sự kết nối. Cần xây dựng các hành lang vận tải đa phương thức xuyên suốt từ vùng sản xuất công nghiệp đến các cửa ngõ giao thương chính.

Đại diện THILOGI, thành viên của tập đoàn THACO chuyên cung ứng các dịch vụ logistics, đã đề xuất giải pháp phát triển Khu thương mại tự do, khu phi thuế quan Tam Hòa, Tam Tiến gắn liền với bến cảng Chu Lai trong khu kinh tế Chu Lai. Mục tiêu là tạo ra một trung tâm logistics đa chức năng để giúp giảm chi phí vận chuyển, thời gian xuất khẩu và nâng cao giá trị hàng hóa, qua đó tăng tính cạnh tranh cho hàng hóa quá cảnh.

Để logistics là xương sống của FTZ

Để cụ thể hóa chiến lược quốc gia, một số địa phương đã được chọn để thí điểm các mô hình kinh tế mới. Trong đó, Đà Nẵng đã tiên phong với Nghị quyết 136/2024/NQ-QH15 của Quốc hội về việc thí điểm FTZ, gắn liền với các dự án hạ tầng logistics mang tính đột phá. Đây là ví dụ về việc kết hợp hài hòa giữa chính sách đặc thù (FTZ) và hạ tầng logistics.

Ông Lê Ngọc Quang, Bí thư Thành ủy Đà Nẵng, cho hay việc phát triển logistics không chỉ đáp ứng yêu cầu kinh tế đơn thuần, mà còn là bước đi quan trọng nhằm góp phần xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng.

Phát triển FTZ sẽ thúc đẩy các hoạt động có giá trị gia tăng cao trong logistics như trung chuyển, đóng gói, phân phối...Ảnh: NVCC

Tầm nhìn chiến lược này đòi hỏi phải có những mô hình thí điểm mới, đột phá về mặt thể chế để thúc đẩy toàn bộ chuỗi giá trị logistics, đặc biệt là tại các cửa ngõ giao thương trọng điểm. Việc triển khai các FTZ chính là một trong những giải pháp quan trọng nhằm tạo ra môi trường hoạt động thông thoáng, phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế cho ngành logistics.

Ông Phạm Anh Tuấn, Tổng giám đốc Công ty CP Tư vấn thiết kế cảng - kỹ thuật biển (Portcoast), cho rằng Cảng Liên Chiểu sẽ là khu bến container chuyên dụng, được đầu tư cơ sở hạ tầng công cộng, với khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn sẽ đưa Đà Nẵng trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. “Cảng này có thể sánh ngang với Hải Phòng (Lạch Huyện) và TPHCM (Cái Mép – Thị Vải)”, ông Tuấn nói và phân tích thêm, vị trí của cảng tạo ra lợi thế kép, là điểm cuối ra biển Đông của Hành lang Kinh tế Đông – Tây (EWEC) và là cửa ngõ biển trực tiếp cho dòng hàng hóa.

Về dự án này, ông Lê Thành Hưng, Giám đốc Ban Quản lý các Dự án đầu tư cơ sở hạ tầng ưu tiên, đã báo cáo về tiến độ thi công của các dự án kết nối. Cụ thể, với dự án đầu tư xây dựng bến cảng Liên Chiểu - phần cơ sở hạ tầng dùng chung, khối lượng thi công đạt 95%. Dự kiến hoàn thành công trình trong tháng 1-2026.

Song song đó, ông Hưng thông tin thêm dự án đường ven biển nối cảng Liên Chiểu có khối lượng thi công đạt 82,3%. Dự kiến hoàn hoàn thông xe kỹ thuật trong tháng 12-2025.

Cùng với hạ tầng vật chất, cơ chế FTZ được áp dụng nhằm tạo ra môi trường đầu tư phi thuế quan, thủ tục thông thoáng, thúc đẩy các hoạt động có giá trị gia tăng cao trong logistics như lưu trữ, phân loại, đóng gói và trung chuyển. Sự kết hợp giữa cảng biển nước sâu để giải quyết dòng hàng và FTZ để giải quyết dòng tiền và chính sách, theo ông Tuấn, là tạo nên một hệ sinh thái logistics hoàn chỉnh, tối ưu hóa chi phí và thời gian cho nhà đầu tư.

Đáng chú ý, FTZ còn mang lại cú hích về tài chính. Bà Đỗ Thị Quỳnh Trâm, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP Đà Nẵng, đã nêu bật điểm đột phá của cơ chế này. “Các doanh nghiệp trong FTZ có thể niêm yết, báo giá, định giá, ký kết hợp đồng và thanh toán bằng ngoại tệ”, bà Trâm nói và chia sẻ thêm quy định này loại bỏ các rào cản về quản lý ngoại hối trong giao dịch nội khu, giúp các tập đoàn quốc tế hoạt động trôi chảy hơn, từ đó thu hút các dịch vụ tài chính, bảo hiểm và thương mại điện tử xuyên biên giới tham gia vào FTZ.

Từ những phân tích trên có thể thấy, phát triển logistics thành “xương sống” của FTZ là điều tất yếu để Việt Nam thực hiện hiệu quả chiến lược logistics quốc gia. Đây là bước đi quan trọng nhằm chuyển đổi logistics từ một dịch vụ chi phí sang một ngành dịch vụ giá trị gia tăng cao, nâng cao vị thế cạnh tranh của cả khu vực.

Nhân Tâm