Làm sao để SOP không nằm chết trong ngăn kéo?

Vấn đề không nằm ở việc doanh nghiệp có quy trình hay không, mà là ở chỗ quy trình đó có thật sự sống, thật sự được vận hành trong thực tế hay chỉ tồn tại như một bộ hồ sơ mang tính hình thức.

Để SOP trở nên “sống”, trước hết, người lãnh đạo cần thay đổi tư duy về mục đích của việc xây dựng quy trình. SOP không phải để quản lý chặt chẽ hơn, mà là để giải phóng con người khỏi những sai sót lặp lại và nâng cao năng lực thực thi. Một SOP hiệu quả không chỉ mô tả “phải làm gì”, mà còn làm rõ “vì sao cần làm như vậy”, đó là điểm khác biệt giữa một quy trình hành chính và một quy trình mang tính huấn luyện. Khi nhân viên hiểu được ý nghĩa đằng sau từng bước, họ có động lực để tuân thủ và cải tiến quy trình thay vì chỉ làm cho xong.

Muốn SOP thật sự hiệu quả, quá trình xây dựng phải có sự tham gia của chính những người sẽ thực hiện.

Một trong những nguyên nhân khiến SOP bị bỏ quên là vì chúng được viết ra từ góc nhìn của người làm quản lý, chứ không phải của người trực tiếp vận hành. Nhiều chủ doanh nghiệp hoặc phòng nhân sự thuê tư vấn soạn quy trình, rồi “áp” xuống nhân viên mà không tham khảo thực tế công việc. Hệ quả là SOP trở nên xa rời thực tế, thiếu tính khả thi, khiến người thực hiện cảm thấy rườm rà và phản kháng ngầm. Muốn SOP thật sự hiệu quả, quá trình xây dựng phải có sự tham gia của chính những người sẽ thực hiện. Họ hiểu rõ những khó khăn, vướng mắc và có thể đề xuất những điều chỉnh thực tế để quy trình vừa chuẩn vừa linh hoạt.

Tuy nhiên, chỉ có SOP tốt thôi chưa đủ. Điều quan trọng hơn là tạo ra văn hóa tuân thủ và cải tiến liên tục. Ở những doanh nghiệp vận hành hiệu quả, SOP không phải là “luật chết”, mà là nền tảng để học hỏi và phát triển. Mỗi khi có vấn đề phát sinh, họ không đổ lỗi cho cá nhân, mà cùng nhau xem lại quy trình để phát hiện lỗ hổng. Văn hóa này giúp SOP luôn được cập nhật, phản ánh đúng thực tiễn và trở thành công cụ học tập chung của toàn đội. Khi nhân viên được khuyến khích đóng góp ý kiến cải tiến SOP, họ cảm thấy mình là một phần của hệ thống và đó là lúc quy trình thật sự sống.

Một yếu tố khác thường bị bỏ qua là việc đào tạo nội bộ gắn liền với SOP. Nếu doanh nghiệp chỉ dừng lại ở việc “gửi file SOP cho nhân viên đọc”, thì chắc chắn nó sẽ nằm chết trong ngăn kéo. Người lãnh đạo cần thiết kế các buổi hướng dẫn, mô phỏng tình huống và kiểm tra định kỳ để giúp nhân viên hiểu, nhớ và áp dụng thành thạo. SOP không phải là tài liệu để đọc, mà là công cụ để thực hành. Càng nhiều lần SOP được nhắc lại, được sử dụng trong công việc hằng ngày, thì nó càng bám rễ trong tổ chức.

Cuối cùng, vai trò của người lãnh đạo là quyết định SOP sống hay chết. Nếu lãnh đạo không làm gương trong việc tuân thủ và kiểm soát quy trình, không ai khác sẽ làm theo. Ngược lại, khi người đứng đầu xem SOP là kim chỉ nam cho mọi hành động, nhân viên sẽ tự động điều chỉnh để phù hợp. Lãnh đạo giỏi không chỉ tạo ra quy trình, mà tạo ra “niềm tin vào quy trình”, một niềm tin rằng việc tuân thủ không làm mất đi sự linh hoạt, mà giúp tổ chức hoạt động ổn định và phát triển bền vững.

SOP chỉ thực sự có giá trị khi nó trở thành “cách sống” của tổ chức khi mọi người làm đúng quy trình không phải vì bị ép buộc, mà vì hiểu rằng đó là con đường ngắn nhất để đạt kết quả tốt nhất. Doanh nghiệp nào biến SOP từ giấy tờ thành hành động, từ quy định thành thói quen, doanh nghiệp đó sẽ tự động tăng năng suất, giảm sai sót và mở đường cho sự mở rộng. Vì thế, đừng hỏi “SOP có cần không?”, mà hãy hỏi “Doanh nghiệp của tôi đã thật sự sống cùng SOP chưa?”.

ThS. Trần Gia Thông