Làm sáng tỏ cuộc đời Huyền Trân công chúa

Hội thảo quy tụ nhiều nhà nghiên cứu, các chuyên gia lịch sử, khảo cổ, văn hóa, tôn giáo từ các viện nghiên cứu, trường đại học trên khắp cả nước, cùng các nhà quản lý, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chính quyền địa phương tỉnh Nam Định, huyện Vụ Bản.

Phát biểu khai mạc tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Đoài nhấn mạnh, Nam Định là trung tâm của khu vực đồng bằng sông Hồng, nơi lưu giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt. Đặc biệt, Nam Định còn là vùng đất khởi nghiệp của Vương triều Trần, một triều đại hùng mạnh trong lịch sử dân tộc.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Đoài phát biểu tại Hội thảo

Trong số các nhân vật lịch sử của thời Trần, Huyền Trân công chúa là một nhân vật nổi bật. Là con gái của Thượng hoàng Trần Nhân Tông, bà được gả cho vua Chế Mân của Champa nhằm duy trì bang giao. Tuy cuộc hôn nhân chỉ kéo dài một năm do vua Chế Mân qua đời, nhưng Huyền Trân công chúa vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Đoài cho rằng, thông qua tìm kiếm các nguồn tư liệu sử học, khảo cổ học, tư liệu Hán Nôm; thần tích, thần sắc, truyền thuyết, cơ sở thờ tự liên quan đến Công chúa Huyền… Hội thảo sẽ góp phần làm rõ hơn về cuộc đời, những đóng góp của Huyền Trân công chúa – Ni sư Hương Tràng cho đạo pháp, dân tộc; đồng thời. Qua hội thảo cũng góp phần giúp cho các nhà nghiên cứu, khoa học, Nhân dân và Phật tử nhận thức đầy đủ, khách quan và khoa học về Huyền Trân công chúa – Ni sư Hương Tràng. Từ đó, đề xuất các phương án bảo tồn và phát huy giá trị di sản liên quan đến Huyền Trân công chúa, tôn vinh một cách xứng đáng hơn đối với những đóng góp của Huyền Trân công chúa đối với lịch sử dân tộc và Phật giáo Việt Nam.

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, năm 1301, Phật hoàng Trần Nhân Tông đến thăm vương quốc Champa. Ngài cảm mến tài đức của vua Chế Mân nên đã hứa gả Công chúa Huyền Trân. Năm 1305, vua Chế Mân sai Chế Bồ Đài và phái đoàn mang vàng, bạc… và hai châu Ô, Lý làm sính lễ cầu hôn. Năm 1306, hôn lễ giữa Công chúa Huyền Trân và vua Chế Mân được cử hành long trọng. Huyền Trân công chúa về làm dâu Champa, được vua Chế Mân sủng ái, phong làm hoàng hậu, hiệu Paramecvari. Năm 1307, vua Chế Mân đột ngột qua đời. Triều đình Champa sai người sang Đại Việt báo tin. Vua Trần Anh Tông sai Trần Khắc Chung sang viếng và tìm cách đưa Công chúa về Đại Việt.

Chủ tọa Hội thảo

Trở về Thăng Long, Huyền Trân công chúa xuất gia theo di mệnh của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Công chúa được Quốc sư Bảo Phác thụ Bồ Tát giới ở núi Trâu Sơn, pháp danh Hương Tràng. Năm 1311, Ni sư Hương Tràng cùng với thị nữ lập am tranh dưới chân núi Hổ tu hành. Sau đó, am tranh thành chùa Hổ Sơn (Quảng Nghiêm Tự). Năm 1340, ni sư Hương Tràng viên tịch tại đây. Sau khi Ni sư Hương Tràng viên tịch, nhân dân đã tôn bà làm Thần Mẫu, lập đền thờ cạnh chùa Hổ Sơn. Ngoài ra, ở nhiều địa phương đã lập đền thờ để tưởng nhớ công ơn của Huyền Trân công chúa. Nhà Nguyễn đã sắc phong cho bà là "Trai Tĩnh trung đẳng thần".

Nhưng ghi chép trong chính sử vốn ít ỏi, lại có một số điểm chưa tỏ tường về Huyền Trân công chúa. Vì thế, những câu chuyện về cuộc đời, những sự kiện liên quan đến Huyền Trân công chúa được thêu dệt, nhất là trong thời gian từ Champa trở về Đại Việt làm ảnh hưởng đến nhân cách, cuộc đời và làm mờ đi những đóng góp của Huyền Trân công chúa với quốc gia, dân tộc và với Phật giáo Việt Nam. Bên cạnh đó, sau khi trở về Đại Việt năm 1308, Huyền Trân công chúa xuất gia và tu hành ở Hổ Sơn lại ít được ghi chép… Chính vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ hơn cuộc đời và những đóng góp của Huyền Trân công chúa với đất nước, với Phật giáo là một việc làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc mang đến một nhận thức đầy đủ, đúng đắn về cuộc đời, đóng góp của một nhân vật lịch sử, đồng thời cũng là một ni sư của Phật giáo Việt Nam.

Quang cảnh Hội thảo

Hội thảo khoa học "Huyền Trần công chúa: cuộc đời và giai thoại" tập trung vào 03 chủ đề chính: Cuộc đời Huyền Trân công chúa: lịch sử và những giai thoại: Nhằm tìm hiểu rõ hơn về Huyền Trân công chúa ở Đại Việt và Champa; Những nơi mang dấu ấn của bà và gắn kết những nơi này; Vị trí, vai trò của Công chúa Huyền Trân với dân tộc: làm rõ mục đích, ý nghĩa của cuộc hôn nhân giữa Huyền Trân công chúa với vua Chế Mân; Vị trí, vai trò của Công chúa Huyền Trân với Phật giáo: Quá trình xuất gia tu hành (thụ Bồ Tát giới, pháp danh Hương Tràng, thời gian tu hành ở chùa Hổ Sơn….) và những cơ sở thờ tự thờ phụng Công chúa Huyền Trân hiện nay.

Ngôi chùa Hổ Sơn ở xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, Nam Định nơi thờ Huyền Trân công chúa dự kiến được mở rộng, xây dựng thành khu dịch tâm linh trên diện tích 25ha.

Hội thảo không chỉ góp phần làm rõ những đóng góp của Huyền Trân công chúa đối với dân tộc và đạo pháp, làm rõ những điểm còn chưa rõ trong cuộc đời bà, khẳng định nhân cách cao đẹp của Bà, mà còn góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc bảo tồn, phát huy di sản văn hóa liên quan đến Huyền Trân công chúa, đến các di tích thờ phụng Huyền Trân công chúa ở Việt Nam hiện nay, đặc biệt là di tích chùa Hổ Sơn, xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong thời gian tới./.

Hà An