Lạm phát trong tầm kiểm soát, song không thể chủ quan

Áp lực lan tỏa

Theo báo cáo của Cục Thống kê, Bộ Tài chính, CPI bình quân 5 tháng đầu năm 2025 tăng 3,21% so với cùng kỳ năm trước và vẫn thấp hơn khá nhiều trong giới hạn mục tiêu dưới 4,5% đặt ra. Đây là tín hiệu tích cực nếu xét trong bối cảnh giá điện tăng và chi phí sản xuất đầu vào tiếp tục có nhiều biến động.

Tuy nhiên, đằng sau con số “êm dịu” đó vẫn có những biến động không thể xem nhẹ. Trong tháng 5, CPI tăng 0,16% so với tháng trước, và điều đáng chú ý là phạm vi tăng giá đã lan rộng. Trong 11 nhóm hàng hóa và dịch vụ tính CPI, có tới 10 nhóm tăng giá trong tháng 5 (trong tháng 4 trước đó, có 8/11 nhóm hàng tăng giá, 2 nhóm giảm và 1 nhóm ổn định; còn trong tháng 3, có 8/11 nhóm hàng tăng giá, 3 nhóm giảm). Theo các chuyên gia, điều này cho thấy áp lực lạm phát đang lan tỏa trên diện rộng hơn, không chỉ dừng lại ở các nhóm chịu ảnh hưởng trực tiếp từ giá thế giới hay các hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước quản lý.

Bên cạnh đó, một điểm đáng chú ý khác qua theo dõi diễn biến CPI là nhóm nhà ở, điện nước và vật liệu xây dựng (VLXD) đã liên tục duy trì giá tăng và tăng khá mạnh trong những tháng gần đây: Tháng 3, nhóm này tăng 0,5%; tháng 4 tăng 0,62%; và tháng 5 tiếp tục tăng 0,73%. Tác động làm tăng CPI chung từ nhóm này cũng ngày càng lớn. Trong đó, riêng tháng 5 tác động làm tăng CPI chung 0,14 điểm phần trăm.

Và trong nhóm hàng này, VLXD (gạch, đá, thép, xi măng, cát…) có diễn biến tăng giá bất thường và đáng chú ý nhất, tác động không nhỏ đến các công trình đầu tư công cũng như công trình dân sinh, nhà ở của người dân. Nguyên nhân sâu xa tăng giá VLXD vì vậy cần được phân tích kỹ hơn để kịp thời có biện pháp điều hành phù hợp, tránh gây thêm áp lực lên giá chung.

Nếu sức cầu cao trong mùa thi công khiến giá VLXD tăng trong thời gian gần đây là điều bình thường, nhưng tăng giá mạnh lại là điều bất thường. Khảo sát thực tế cho thấy, nhiều mặt hàng VLXD đã tăng tới vài chục % từ tháng 2 đến nay. Ví dụ tại tỉnh Vĩnh Phúc, giá gạch viên loại trung bình từ tháng 2 đến tháng 5 đã tăng mạnh (từ ở mức 1.450 đồng/viên lên 1.900 đồng/viên trong tháng 5), trước khi giảm nhẹ trở lại trong những tuần gần đây. Các mặt hàng khác như đá, sỏi, thép, xi măng, bê tông tươi… cũng tăng giá dù mức tăng thấp hơn. Đặc biệt, giá cát xây dựng đã tăng hơn 2 lần cùng thời điểm trên.

Trước diễn biến bất thường này, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Công điện số 85/CĐ-TTg ngày 10/6/2025, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tập trung triển khai các giải pháp kiểm soát, bình ổn giá VLXD. Theo Công điện 85, nguyên nhân chủ yếu khiến VLXD tăng cao bất thường là do xuất hiện các yếu tố ảnh hưởng đến cung – cầu thị trường; tình trạng chậm trễ, ách tắc trong cấp phép khai thác cát, sỏi, đá xây dựng; tình trạng đầu cơ, găm hàng, đội giá và có dấu hiệu thao túng, lũng đoạn thị trường VLXD.

Chính phủ yêu cầu rà soát nguồn cung, rút ngắn thủ tục cấp phép, cập nhật giá và xử lý nghiêm hành vi đầu cơ, lũng đoạn. Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư sản xuất vật liệu thay thế như cát nhân tạo, vật liệu xây không nung, tiết kiệm chi phí và giảm phát thải khí nhà kính. Công điện cũng giao các địa phương ưu tiên bảo đảm đủ vật liệu phục vụ công trình dân sinh, nhà ở xã hội, các dự án hạ tầng quan trọng quốc gia. Giao Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan điều tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hành vi thao túng thị trường, đầu cơ trục lợi và các hành vi bao che, bảo kê, tham nhũng, làm ngơ để tình trạng vi phạm tái diễn, không xử lý triệt để…

Diễn biến giá tiêu dùng tháng 5/2025 so với tháng trước của các nhóm hàng chính

Phối hợp đồng bộ và chủ động ứng phó

Ngoài VLXD, các chuyên gia tiếp tục cảnh báo về nguy cơ áp lực gia tăng từ các nhóm hàng do Nhà nước quản lý như điện, y tế, giáo dục – nếu điều chỉnh đồng loạt trong thời gian ngắn. Bên cạnh đó, giá nguyên liệu thế giới vẫn bất định, chi phí vận tải, logistics chưa hạ nhiệt, trong khi tăng trưởng tín dụng và đầu tư công đang được thúc đẩy.

Một rủi ro khác là kỳ vọng lạm phát có thể gia tăng, nhất là nếu các hành vi đầu cơ, điều chỉnh tăng giá bán lẻ - như với một số mặt hàng VLXD vừa qua – có thể lan sang các loại hàng hóa khác, khiến niềm tin vào sự ổn định giá suy giảm, trong khi lo ngại tăng lên.

Theo TS. Nguyễn Đức Độ, Phó viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính), nhiều dự báo cho thấy xuất khẩu dự kiến sẽ tăng trưởng chậm lại trong nửa cuối năm 2025 do tác động từ chính sách thuế quan của Mỹ. Nguồn cung hàng hóa trong nước do đó sẽ dồi dào hơn, giúp giảm áp lực lên lạm phát. Tuy nhiên, chuyên gia này cho rằng, điều hành giá cần linh hoạt, phối hợp chính sách tiền tệ để tránh gây sốc cho thị trường, nhất là với các mặt hàng Nhà nước quản lý như điện, xăng dầu, y tế và giáo dục.

Bên cạnh các yếu tố nội tại, rủi ro từ bên ngoài cũng cần được đặc biệt lưu ý. Cuộc xung đột giữa Israel và Iran vừa qua đã đẩy giá dầu tăng mạnh trở lại, làm dấy lên lo ngại về vòng xoáy chi phí - lạm phát toàn cầu. Với một nền kinh tế nhập khẩu năng lượng như Việt Nam, giá dầu leo thang có thể kéo theo chi phí logistics, nguyên vật liệu đầu vào tăng, từ đó ảnh hưởng đến mặt bằng giá trong nước, nhất là khi nhu cầu tiêu dùng và đầu tư công đang có xu hướng gia tăng trong nửa cuối năm. Cùng với đó, cần theo dõi sát các biến động quốc tế khác, đặc biệt là chính sách lãi suất của Fed và giá hàng hóa toàn cầu, nhằm kịp thời điều chỉnh chính sách phù hợp.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò của đầu tư công trong bối cảnh xuất khẩu suy giảm, coi đây là công cụ quan trọng để hỗ trợ tăng trưởng, giảm áp lực lên chính sách tiền tệ và góp phần giữ CPI trong mục tiêu đặt ra. Như vậy thời gian tới, chính sách điều hành giá cần được thực hiện một cách linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tiền tệ, đồng thời đẩy mạnh đầu tư công để tạo dư địa tăng trưởng mà không gây áp lực lạm phát cầu kéo. Sự phối hợp này không chỉ giúp giảm áp lực lên chính sách tiền tệ mà còn hỗ trợ công tác điều hành giá, đảm bảo CPI đúng mục tiêu, TS. Nguyễn Đức Độ nhấn mạnh.

Trong khi đó theo TS. Nguyễn Bích Lâm – nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, dù vẫn có những yếu tố làm gia tăng áp lực lạm phát, song cũng có các yếu tố giúp kiềm chế lạm phát, bao gồm: Sự chủ động và nguồn cung dồi dào về lương thực, thực phẩm - nhóm hàng hóa chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu dùng của người dân; một số chính sách hỗ trợ về thuế, phí vẫn tiếp tục được áp dụng trong năm 2025; Chính phủ thực hiện mục tiêu giữ vững ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát, tạo dựng niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất sẽ làm giảm lạm phát kỳ vọng… Cùng với đó, việc Chính phủ đã có nhiều kinh nghiệm trong điều hành giá hàng hóa và dịch vụ chiến lược, gắn với đó là tổng cầu tiêu dùng chưa có dấu hiệu tăng mạnh mẽ nên mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2025 ở khoảng 4,5% là hoàn toàn khả thi.

Tuy nhiên, chuyên gia này cũng lưu ý, dù mục tiêu kiểm soát lạm phát khả thi, song cũng không thể chủ quan. Tình hình chính trị, kinh tế thế giới diễn biến nhanh, khó lường, đòi hỏi chính sách ứng phó phải kịp thời, đồng bộ. Chuyên gia này cũng khuyến nghị cần nghiên cứu ngưỡng lạm phát phù hợp để đặt ra mục tiêu lạm phát trung hạn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thay vì mục tiêu lạm phát từng năm.

Đỗ Lê