Làm nông bằng cú chạm điện thoại của các HTX trên cao nguyên

Thành công của Sunfood và Vườn Nhà Đà Lạt là câu chuyện về hai chiến lược khác biệt, quy mô hóa và chuyên môn hóa, nhưng cùng hội tụ ở khát vọng làm chủ công nghệ.

Hai mô hình, một khát vọng

HTX Sunfood thành lập năm 2017 với vốn góp ban đầu 3 tỷ đồng, đã nhanh chóng mở rộng quy mô. Hiện tại, HTX này đã liên kết với hàng trăm thành viên sản xuất trên diện tích canh tác lớn, tập trung vào việc xây dựng các mô hình chuẩn mực để phổ biến đại trà.

Theo lời "thuyền trưởng" Phạm Ngọc Thạch, bộ máy quản lý của HTX được tổ chức tinh gọn, chỉ bao gồm Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc, hai Phó Giám đốc, cùng đội ngũ nhân viên kỹ thuật và sơ chế đóng gói. Sự tinh gọn này được xây dựng dựa trên nền tảng niềm tin vào công nghệ tự động hóa và sự tuân thủ nghiêm ngặt của các thành viên. Các mô hình chuẩn được Sunfood áp dụng đại trà bao gồm canh tác giống mới, kỹ thuật tưới phun, tưới nhỏ giọt, hay thậm chí là trồng rau trên giá thể và thủy canh. Điều kiện bắt buộc là các thành viên phải tuân thủ quy trình kỹ thuật để đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn, đồng đều về chất lượng và quan trọng nhất là dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật không được vượt quá giới hạn cho phép.

Nhờ quy trình sản xuất tiên tiến đó, sản lượng bình quân của Sunfood Đà Lạt duy trì ở mức ấn tượng, khoảng 3.600 - 4.000 tấn/năm. Đáng chú ý, HTX này đã đạt doanh thu lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi năm, mang lại thu nhập bình quân khoảng 10 triệu đồng/tháng cho mỗi thành viên, minh chứng rõ rệt cho hiệu quả kinh tế của việc quy mô hóa và chuẩn hóa.

Sản xuất và quản lý bằng điện thoại thông minh.

Trong khi đó, HTX Vườn Nhà Đà Lạt, dưới sự dẫn dắt của Giám đốc Lương Thị Yến Vân, chọn một chiến lược chuyên biệt hơn. Với quy mô nhỏ liên kết với hàng trăm hộ dân và hàng chục ha, thế mạnh của Vườn Nhà Đà Lạt chính là các loại rau, củ “độc lạ” và có giá trị kinh tế cao, như bí mì sợi, bông cải xanh, bông cải hồng, bông cải tím, và các loại sú có màu sắc lạ mắt. Đây là những sản phẩm mà Đà Lạt có lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng để trồng được với chất lượng cao.

Trong quá trình hoạt động, Vườn Nhà Đà Lạt luôn hỗ trợ nông dân ứng dụng kỹ thuật canh tác mới nhằm đưa chất lượng nông sản đạt đến độ tinh túy, có khả năng xuất vào các thị trường khó tính như siêu thị và các chuỗi cửa hàng rau sạch lớn. Sự chuyên môn hóa này đã giúp Vườn Nhà Đà Lạt đạt được tốc độ tăng trưởng doanh thu đáng ngưỡng mộ, từ 800 triệu đồng/năm (2021) lên đến mục tiêu 1 tỷ đồng/năm.

Quản lý chuỗi bằng ứng dụng di động

Yếu tố tạo nên sự khác biệt căn bản của hai HTX này so với mô hình nông nghiệp truyền thống chính là việc áp dụng công nghệ vào quản lý chuỗi cung ứng, biến quá trình canh tác thành một quy trình số hóa, tập trung và có thể kiểm soát từ xa.

Tại Sunfood Đà Lạt, việc chăm sóc vườn của nhiều nhà nông liên kết đã cơ bản được tự động hóa hoàn toàn thông qua các phần mềm và ứng dụng điện thoại thông minh. Theo ông Thạch, HTX đã giúp các nhà nông liên kết sử dụng máy châm phân và tưới tự động, đạt được một thành tựu kinh tế ấn tượng là giảm đến 40% chi phí nhân công và thời gian. Mọi công việc từ quản lý sản xuất như chăm sóc, tưới nước, tưới phân, điều chỉnh nhiệt độ, độ ẩm đều được thao tác trên một ứng dụng đã được cài đặt sẵn các chỉ số chính xác (như độ EC, PH). Phần mềm sẽ tự động chạy đúng theo tỷ lệ đã được cài đặt, đồng thời kiểm soát chính xác độ ẩm, tốc độ gió, giúp hạn chế tối đa việc sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật và tiết kiệm tối đa nước tưới nhờ hệ thống tưới nhỏ giọt.

Không chỉ dừng lại ở tự động hóa tại vườn, Sunfood còn số hóa dữ liệu sản xuất thành một bảng điều khiển tập trung. Các dữ liệu sản xuất được cập nhật hàng tuần trên trang mạng điện tử, hiển thị trực quan quy trình sản xuất rau, củ, quả tại nông trại. Ví dụ, màu xanh có thể đại diện cho cây mới trồng, trong khi màu đỏ là cây đang thu hoạch, đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về ngày xuống giống và ngày thu hoạch của từng lô vườn. Hệ thống quản lý dữ liệu này là chìa khóa giúp HTX kiểm soát chất lượng, dự báo sản lượng và tối ưu hóa logistics trước khi sản phẩm rời khỏi trang trại.

Tương tự, HTX Vườn Nhà Đà Lạt cũng hỗ trợ nông dân liên kết ứng dụng công nghệ và máy móc tiên tiến, chẳng hạn như hệ thống phun hóa chất thuốc trừ sâu tự động và hệ thống tưới tiêu tự động điều khiển từ xa. Tuy nhiên, Vườn Nhà đặc biệt chú trọng đến các phương thức an toàn sinh học như sử dụng thiên địch hoặc đèn huỳnh quang để phòng trừ nấm và sâu bệnh gây hại. Sau thu hoạch, toàn bộ quy trình sơ chế và đóng gói rau củ quả, từ các thiết bị như máy đóng gói, máy hút chân không đến máy buộc dây (bó rau) tự động, đều được ứng dụng để giảm sức người và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, phù hợp với tiêu chuẩn hữu cơ và VietGAP mà HTX cam kết.

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc thực phẩm, việc minh bạch hóa không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà còn là công cụ xây dựng niềm tin thương hiệu mạnh mẽ nhất. Cả hai HTX đều xem tiêu chuẩn VietGAP, và tiêu chuẩn hữu cơ là yêu cầu tối thiểu.

HTX Vườn Nhà Đà Lạt chú trọng sản xuất những loại rau củ độc lạ kết hợp với ứng dụng công nghệ số.

Đối với Sunfood, nỗ lực nâng cao chất lượng còn được thể hiện qua việc đầu tư sâu vào nghiên cứu và phát triển. Ông Thạch cho biết HTX đã ký hợp đồng xây dựng phòng nghiên cứu đất và sản xuất các chủng vi sinh vật có lợi phục vụ từng loại cây trồng, cũng như liên kết với các tập đoàn nước ngoài để đặt mua các loại giống chất lượng cao, phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng Đà Lạt. Việc chủ động kiểm soát chất lượng đầu vào, từ vi sinh vật đất đến hạt giống, là một bước đi chiến lược nhằm đảm bảo độ đồng đều và chất lượng vượt trội của nông sản.

Sự minh bạch này được cụ thể hóa bằng công nghệ truy xuất nguồn gốc. Các dữ liệu sản xuất từ ứng dụng di động được liên kết trực tiếp với mã truy xuất (QR code) trên từng sản phẩm. Khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng, họ có thể sử dụng điện thoại thông minh để quét mã và truy cập vào toàn bộ lịch sử canh tác, thông tin về quy trình sản xuất, và xác nhận nguồn gốc của sản phẩm, qua đó tạo ra một sợi dây kết nối niềm tin bền vững giữa người nông dân và khách hàng.

Đột phá bằng "thương hiệu số"

Nếu quản lý chuỗi cung ứng bằng ứng dụng là xương sống, thì chiến lược xây dựng thương hiệu số chính là đôi cánh giúp các HTX này cất cánh.

Sunfood Đà Lạt, với sản lượng lớn, đã xây dựng mạng lưới phân phối rộng khắp, cung cấp nông sản đến hàng chục tỉnh, thành trong nước với 600 điểm bán lẻ. Song song với kênh truyền thống, HTX còn xác định chuyển đổi số là xu thế tất yếu nên đã tích cực bán hàng trên 4 ứng dụng điện tử khác nhau và có trang mạng riêng. Việc kết hợp giữa phân phối truyền thống quy mô lớn và bán hàng đa kênh số đã giúp Sunfood duy trì được sự ổn định thị trường, kể cả trong các giai đoạn biến động như thời kỳ dịch bệnh, với số lượng bán hàng trung bình từ 10 đến 20 tấn mỗi ngày.

Trong khi đó, HTX Vườn Nhà Đà Lạt đã cho thấy sự nhạy bén phi thường trong việc khai thác các nền tảng mạng xã hội và thương mại điện tử để đẩy mạnh bán lẻ. Bà Vân chia sẻ rằng, nhờ ứng dụng các kênh truyền thông như Facebook, Zalo, TikTok, trang điện tử và các sàn thương mại điện tử, số lượng khách hàng của HTX đã tăng lên rất đáng kể. Có thời điểm, chỉ trong 4 tháng, HTX đã bán hơn 10 nghìn sản phẩm bán lẻ, tiếp cận hơn 10 triệu lượt khách hàng tham khảo sản phẩm, và quan trọng nhất, doanh thu dựa vào việc bán lẻ trong 4 tháng đã đạt hàng tỷ đồng.

Con số này cho thấy một sự thay đổi mô hình kinh doanh căn bản của Vườn Nhà Đà Lạt, từ việc chủ yếu cung cấp cho các kênh phân phối truyền thống sang mô hình bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng có khả năng sinh lời cao, đặc biệt là với các sản phẩm "độc lạ" của họ. Mức doanh thu bán lẻ này không chỉ vượt xa mục tiêu doanh thu cả năm trước đó, mà còn cho thấy hiệu quả vượt trội của việc xây dựng thương hiệu số và làm chủ kênh phân phối trực tiếp.

Câu chuyện của Sunfood và Vườn Nhà Đà Lạt không chỉ là một bài học về việc ứng dụng công nghệ cao trong canh tác mà còn là một điển hình về việc tái cấu trúc mô hình kinh doanh bằng công nghệ số. Từ việc biến chiếc điện thoại thông minh thành phòng điều khiển nông trại, đến việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội để trở thành người bán hàng trực tiếp và minh bạch nhất, các HTX này đã thiết lập một tiêu chuẩn mới cho kinh tế tập thể Việt Nam đó là khả năng cạnh tranh không còn nằm ở diện tích canh tác, mà nằm ở độ thông minh của chuỗi cung ứng và sức mạnh của thương hiệu số. Đây là nền tảng vững chắc để nông sản Lâm Đồng không chỉ giữ vững vị thế trong nước mà còn tự tin vươn ra thị trường quốc tế.

Tùng Lâm