Làm mát các đô thị - vấn đề cấp thiết

Ngày 28/8 tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) họp tổng kết hoạt động hợp tác về thực hiện làm mát hiệu quả và thân thiện với khí hậu tại khu vực đô thị ở Việt Nam. Cuộc họp nhằm đánh giá kết quả đạt được cũng như thảo luận các giải pháp làm mát bền vững tại Việt Nam trong thời gian tiếp theo.

Toàn cảnh hội nghị. Ảnh: TB

Theo ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, biến đổi khí hậu đang khiến thời tiết toàn cầu nóng lên nhanh chóng. Giai đoạn 2015–2024 được ghi nhận là nóng nhất từ trước đến nay, với nhiệt độ trung bình toàn cầu cao hơn 1,54°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Hệ quả là băng tan, mực nước biển dâng, thiên tai cực đoan và đặc biệt là các đợt nắng nóng xảy ra thường xuyên hơn.

Tại Việt Nam, tình hình nắng nóng đã ở mức báo động. Riêng tại Hà Nội, ngày 4/8/2025 nhiệt độ lên tới mức kỷ lục 40,3°C. Nắng nóng cực đoan không chỉ đe dọa sức khỏe người dân, đặc biệt là người già và trẻ nhỏ, mà còn gây áp lực lớn lên hạ tầng đô thị, hệ thống điện và các khu dân cư đông đúc.

Trước thời tiết cực đoan, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ cùng cộng đồng quốc tế. Theo đó, trong năm 2023, Việt Nam đã tham gia Cam kết Làm mát toàn cầu, hướng tới giảm phát thải từ hoạt động làm mát ít nhất 68% vào năm 2050 so với 2022. Năm 2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và khí nhà kính được kiểm soát (Quyết định 496/QĐ-TTg). Đặc biệt, năm 2025, lần đầu tiên khái niệm “làm mát bền vững” được thể chế hóa tại Nghị định 119/2025/NĐ-CP, mở đường cho các chính sách dài hạn.

Song song với nỗ lực trong nước, hợp tác quốc tế đã mang lại nhiều kết quả thiết thực. Cục Biến đổi khí hậu phối hợp với Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) và tổ chức Sáng kiến Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI) thí điểm mô hình làm mát bền vững tại một số đô thị như Cần Thơ, Đà Nẵng, Quảng Trị. Các kế hoạch hành động làm mát đô thị được xây dựng, kèm phân tích chính sách – kỹ thuật và nhiều khuyến nghị quan trọng để nhân rộng mô hình trên phạm vi toàn quốc.

Đại diện GGGI, bà Maria Cecilia Pana – Phó trưởng đại diện quốc gia tại Việt Nam, cho biết: từ năm 2022 – 2025, GGGI phối hợp cùng các thành phố thí điểm xây dựng kế hoạch hành động làm mát đô thị, lồng ghép giải pháp dựa vào thiên nhiên và thiết kế thụ động trong quy hoạch.

“Thành công của dự án không phải là điểm kết thúc mà là nền tảng cho giai đoạn tiếp theo. Dữ liệu, bài học và kinh nghiệm từ các thành phố thí điểm sẽ là bản thiết kế quan trọng để nhân rộng mô hình trên toàn quốc, đóng góp trực tiếp vào Kế hoạch hành động làm mát quốc gia. Trong giai đoạn tới, Việt Nam cần huy động mạnh mẽ nguồn tài chính, đặc biệt từ khu vực tư nhân để mở rộng các giải pháp làm mát bền vững, hiệu quả và giá cả phải chăng cho mọi người dân”, bà Maria Cecilia Pana nhấn mạnh.

Ông Benjamin Hickman – Quản lý chương trình cấp cao của UNEP – cho biết: tại Việt Nam, thách thức càng lớn khi nhiều hộ gia đình, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp, chưa tiếp cận được công nghệ làm mát hiệu quả. Các hệ thống làm mát thông thường dù mang lại tiện ích trước mắt nhưng lại gia tăng khí thải, gây áp lực cho lưới điện và góp phần vào vòng luẩn quẩn của biến đổi khí hậu.

Ông cũng nhấn mạnh, làm mát bền vững không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn mở ra cơ hội kinh tế lớn. Theo UNEP và IFC, thị trường làm mát ở các nền kinh tế đang phát triển hiện trị giá khoảng 300 tỷ USD, và có thể tăng gấp đôi vào năm 2050. Nếu được hỗ trợ bởi các cơ chế tài chính khí hậu phù hợp, giải pháp này sẽ giúp giảm tải cho hệ thống điện, cải thiện chất lượng sống và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Tại hội nghị, các chuyên gia cho rằng, trong thời gian tới, Việt Nam cần huy động mạnh mẽ nguồn lực tài chính, đặc biệt từ khu vực tư nhân, để mở rộng các giải pháp làm mát bền vững, hiệu quả và chi phí hợp lý cho mọi người dân. Việc mở rộng các mô hình thí điểm thành công sẽ tạo nền tảng cho các sáng kiến hệ thống, dài hạn và bền vững hơn.

Thanh Bình