Làm gì để xăng E10 không giống 'số phận' xăng E5?

Theo lộ trình, từ năm 2018, xăng sinh học E5 đã chính thức thay thế hoàn toàn xăng khoáng RON 92 trên toàn quốc. Tuy nhiên, đến nay loại xăng này đang dần biến mất trên thị trường.

Gần đây, xăng sinh học E10 đã được thí điểm bán tại một số thành phố lớn, chuẩn bị cho lộ trình dự kiến từ ngày 1-1-2026 sẽ dần thay thế xăng khoáng. Điều này đang đặt ra một câu hỏi lớn: Cần những giải pháp đột phá nào để E10 không lặp lại "số phận" của E5?

Bài học từ xăng E5

Ông Tấn Văn Phụng, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Đồng Nai, nhận định thẳng thắn rằng xăng sinh học E5 sau khoảng bảy năm có mặt trên thị trường đến nay gần như đã “chết yểu” do không được người tiêu dùng đón nhận.

Lý giải về sự quay lưng này, ông Phụng chỉ ra hai nguyên nhân chính. Thứ nhất, giá xăng E5 không đủ sức hấp dẫn so với xăng khoáng RON 95. Thứ hai, nhiều người dùng phản ánh xăng E5 không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, khiến xe chạy không "bốc".

Thực tế này được ông minh chứng bằng câu chuyện tại Đắk Lắk. “Doanh nghiệp tôi cung cấp xăng E5 cho 14 cửa hàng. Dù nhân viên hướng dẫn người dân đổ xăng E5 cho rẻ, họ vẫn lắc đầu và nói thẳng là xe chạy yếu lắm, leo dốc không nổi"- ông Phụng nói.

"Về phía nhà bán lẻ, họ cũng không mặn mà nhập hàng. Do đặc thù pha trộn cồn, xăng E5 có tỉ lệ hao hụt cao hơn. Nếu bán chậm, hàng tồn kho nhiều, cửa hàng sẽ thua lỗ. Vì vậy, nhiều cửa hàng tại Đồng Nai đã ngưng bán E5 từ hai, ba năm nay"- ông Phụng giải thích.

Cùng nhìn nhận, đại diện một doanh nghiệp xăng dầu cho rằng, do thói quen và tâm lý e ngại về hiệu suất trên các động cơ đời cũ, xăng E5 không phải là lựa chọn ưu tiên. Hơn nữa, sản lượng E5 cũng không đủ để có thể thay thế hoàn toàn xăng khoáng ngay lập tức.

Ở góc độ người tiêu dùng, ông Lê Thanh Hưng (phường Tân Bình, TP.HCM) cho biết, trước đây, ông đã tin dùng xăng sinh học E5 vì được quảng bá là thân thiện với môi trường, với thành phần gồm 5% cồn ethanol pha trộn cùng xăng RON 92. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng cho xe Nouvo, ông Hưng cảm nhận động cơ xe không còn “bốc" như trước, đồng thời xuất hiện tình trạng bugi bị ảnh hưởng, khiến xe khó khởi động. Lo ngại chiếc xe có thể hư hỏng nặng hơn, ông đã quyết định chuyển về sử dụng xăng RON 95 và cho rằng đây là lựa chọn tốt nhất cho động cơ.

Xăng sinh học E5 tại trụ bơm cửa hàng xăng dầu PV Oil -TP.HCM. Ảnh: TÚ UYÊN

Báo cáo của Sở Công Thương TP.HCM cũng cho thấy xu hướng này. Cụ thể, nếu năm 2018 có 282/532 cửa hàng tại TP.HCM bán xăng E5, thì đến tháng 3-2025, con số này chỉ còn 105/548 cửa hàng.

Theo Sở Công Thương, nguyên nhân của tình trạng này là do công tác tuyên truyền chưa đủ sâu rộng để thay đổi thói quen người tiêu dùng; tâm lý người dân còn e ngại về chất lượng. Mặt khác, trên thị trường chỉ có xăng E5 RON92, trong khi các phương tiện đời mới, có tỉ số nén cao đòi hỏi phải dùng xăng có trị số Octan 95, nhưng thị trường lại chưa có xăng E5 RON95.

Tuy nhiên, theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam, không nên vội vàng kết luận xăng E5 đã thất bại. Diễn biến của loại xăng này trên thị trường hoàn toàn tuân theo một quy luật lựa chọn rất tự nhiên của người tiêu dùng Việt Nam.

Phân tích cụ thể, ông Bảo cho rằng chính sách triển khai ban đầu đã có phần “rụt rè”. "Đáng ra chúng ta phải có một lộ trình dứt khoát để xăng E5 thay thế hoàn toàn xăng khoáng thay vì bán song song"- ông nói.

Nguyên nhân sâu xa, theo ông Bảo, nằm ở tâm lý người tiêu dùng luôn hướng đến sản phẩm có chất lượng cao hơn. Xăng E5 được pha chế từ xăng nền là RON92, vốn có chỉ số octan và chất lượng thấp hơn RON95. Theo thời gian, khi nhận thức tăng lên, người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn để lựa chọn RON95 vì tin rằng nó tốt hơn cho động cơ.

“Chính sự dịch chuyển tự nhiên của thị trường về phía sản phẩm cao cấp hơn này đã khiến nhu cầu đối với xăng E5 RON92 sụt giảm. Đó là quy luật cạnh tranh- ông Bảo lý giải.

Dù Bộ Công Thương cho biết chưa ghi nhận trường hợp tiêu cực nào về kỹ thuật do sử dụng xăng E5, nhưng thực tế cho thấy tình trạng tiêu thụ có xu hướng giảm. Trước thực trạng này, Bộ Công Thương đã được Chính phủ đồng ý cho chủ trương xây dựng một Quyết định mới thay thế Quyết định 53.

Mới đây, lãnh đạo Bộ Công Thương cũng đã đề nghị các đơn vị liên quan khẩn trương tham mưu để ban hành lộ trình sử dụng xăng E10, dự kiến từ ngày 1-1-2026.

Xăng sinh học E10 được bán thí điểm tại cửa hàng Petrolimex-TP.HCM. Ảnh: TÚ UYÊN

Xăng E10: Cần có sự đồng thuận của người tiêu dùng và lộ trình minh bạch

TS Huỳnh Quyền, Hiệu trưởng Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP.HCM (Chuyên gia về xăng sinh học), cho biết Nhà nước đã ban hành Tiêu chuẩn Quốc gia đối với xăng E10. Tuy nhiên, khi đưa ra thị trường, các cơ quan chức năng và nhà sản xuất xe cần có khuyến cáo rõ ràng loại động cơ nào nên sử dụng, loại nào không.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý Nhà nước cần làm rõ ý nghĩa của việc sử dụng E10. “Đó là vì Việt Nam đang hướng đến nền kinh tế xanh và thực hiện cam kết đạt Net Zero vào năm 2050. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi sang nhiên liệu sinh học là hoàn toàn hợp lý”- TS Quyền nói.

Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam, cho rằng việc sử dụng xăng E10 được đánh giá có thể giảm tới 25-30% khí thải hydrocarbon độc hại. Đây là mục đích chính mà các nước như Mỹ, EU đã chuyển đổi sang xăng sinh học từ lâu.

“Xăng E10 được đánh giá là phù hợp với các phương tiện sản xuất sau năm 2000. Tuy nhiên, người dân cần chú ý đến các khuyến cáo của nhà sản xuất xe để chọn loại xăng có chỉ số RON phù hợp”-ông Bảo lưu ý.

Cũng theo ông Bảo, việc Petrolimex và PV Oil thí điểm bán xăng sinh học E10 hiện nay là bước thăm dò thị trường, đồng thời chuẩn bị công tác hậu cần, logistics vốn rất phức tạp cho việc phân phối toàn quốc dự kiến từ năm 2026.

Trong khi đó, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Đồng Nai Tấn Văn Phụng cho rằng, còn quá sớm để đánh giá về E10 và cần ít nhất sáu tháng để xem phản ứng thị trường. “Để một chính sách đi vào cuộc sống, cần có sự đồng thuận của người tiêu dùng và một lộ trình hợp lý, thay vì áp đặt. Có thể triển khai E10 ở các thành phố lớn trước, sau đó mới về nông thôn. Đặc biệt, phải có sự chung tay của người dân và sự hào hứng của các nhà bán lẻ, nếu không, chính sách sẽ rất khó thành công”- ông Phụng nhấn mạnh.

Đồng tình, TS Huỳnh Quyền cho rằng: "Cần có những khảo sát cụ thể trước khi áp dụng đại trà. Chủ trương xanh hóa là hoàn toàn đúng đắn, tuy nhiên các bộ, ngành khi đưa ra chính sách cần có lộ trình để người dân chuyển đổi từ từ, đảm bảo cuộc sống ổn định”

TS Huỳnh Quyền cũng chỉ ra một vấn đề cốt lõi: “Thời gian qua, do tiêu thụ xăng E5 không nhiều nên các nhà máy sản xuất ethanol trong nước chưa hoạt động hết công suất, một số thậm chí phải ngừng hoạt động. Do đó, Bộ Công Thương cần có chính sách đảm bảo nguồn cung ethanol ổn định, dần chủ động được nguồn cung trong nước để đáp ứng nhu cầu pha chế xăng E10”.

TÚ UYÊN