Làm gì để tiếp tục thu hút và 'giữ chân' dòng vốn FDI chất lượng cao?

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu tái cấu trúc mạnh mẽ, Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng đầu tư. Những biến động thương mại - địa chính trị, chính sách thuế mới của các nền kinh tế lớn, cùng xu hướng “China +1” đã và đang đặt Việt Nam vào vị thế chưa từng có trong lịch sử hội nhập.

Cơ hội vàng từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam vẫn tăng trưởng tích cực trong bối thương mại, đầu tư thế giới còn nhiều thách thức.

Trong bài phân tích mới đây, Cushman & Wakefield nhận định mức thuế mới của Mỹ vô tình trở thành cú hích khiến chuỗi cung ứng toàn cầu tái cấu trúc và Việt Nam là một trong những điểm đến hưởng lợi lớn nhất. Lợi thế chi phí, vị trí địa lý cho đến môi trường chính sách đều đang hội tụ để biến Việt Nam trở thành công xưởng chiến lược của châu Á.

“Nhiều doanh nghiệp đang tính toán dịch chuyển cả chuỗi cung ứng sang Việt Nam, nhằm tận dụng sự ổn định chính sách, đặc biệt liên quan đến thuế chuyển khẩu”, bà Trang Bùi, Tổng giám đốc Cushman & Wakefield Việt Nam cho biết.

Các chuyên gia phân tích, khi mức thuế mới có hiệu lực, các doanh nghiệp khắp châu Á buộc phải tính toán lại toàn bộ chiến lược sản xuất và chuỗi cung ứng. Giữa bối cảnh căng thẳng thương mại leo thang, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm mới, không chỉ để giảm thiểu rủi ro thuế quan mà còn để gia tăng hiệu quả hoạt động. Xu hướng dịch chuyển cũng không chỉ dừng ở khâu lắp ráp cuối cùng.

Bên cạnh việc tăng cường sức hút với các nhà đầu tư mới, những "tín hiệu" gần đây cũng cho thấy Việt Nam tiếp tục là “bến đỗ” mà các nhà đầu tư FDI hiện hữu cam kết lâu dài.

Tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ gặp mặt doanh nghiệp nhận dịp kỷ niệm 80 năm Quốc Khánh, ông Bruno Jaspaert, Tổng giám đốc Tổ hợp Khu công nghiệp DEEP C, chia sẻ mong muốn đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của Việt Nam những năm tới.

"Là nhà đầu tư nước ngoài, chúng tôi luôn mong muốn đóng góp để Việt Nam ngày càng mạnh mẽ và trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư mới", ông Bruno Jaspaert nhấn mạnh.

Tương tự, ông Eita Fujikawa, Tổng Giám đốc Sumitomo Corporation Việt Nam cũng bày tỏ mong muốn góp phần giúp Việt Nam thực hiện mục tiêu trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 và trung hòa carbon vào năm 2050, đồng thời nhấn mạnh cam kết thực hiện những dự án quy mô lớn của Việt Nam để giúp đất nước hoàn thành các mục tiêu.

Những cam kết này không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn thể hiện chiến lược dài hạn của các “đại bàng” quốc tế đối với Việt Nam.

Theo ông Hong Sun, Chủ tịch danh dự Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, Việt Nam có chiến lược thu hút FDI phù hợp, tình hình chính trị ổn định, có vị thế cao và môi trường đầu tư thuận lợi, tạo niềm tin vững chắc cho cộng đồng doanh nghiệp quốc tế.

Còn đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam, ông Iain Frew nhìn nhận, việc Việt Nam đã ký kết và đang thực hiện 17 hiệp định thương mại tự do mang lại sự tự tin hơn cho doanh nghiệp khi đầu tư tại Việt Nam. Cùng với đó, các cam kết mạnh mẽ về tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 cũng củng cố niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp. Theo ông, môi trường kinh doanh ổn định, dân số trẻ, năng động, được giáo dục tốt và khát vọng vươn lên chính là những yếu tố khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhà đầu tư toàn cầu.

Không chỉ hưởng lợi trước mắt, triển vọng 5 - 10 năm tới được đánh giá đầy hứa hẹn. Theo Cushman & Wakefield, một mặt, Chính phủ Việt Nam ngày càng cởi mở trong chính sách thu hút FDI, tập trung phát triển hạ tầng giao thông, cảng biển, năng lượng. Mặt khác, các mô hình nhà xưởng xanh đạt chuẩn ESG đang giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các tập đoàn toàn cầu.

Tất cả những yếu tố đó đang tạo nên một bức tranh FDI tươi sáng, với niềm tin rằng Việt Nam sẽ tiếp tục là điểm đến chiến lược của dòng vốn quốc tế trong thập kỷ tới.

'Giữ chân' FDI - thách thức và giải pháp

Dù sở hữu nhiều lợi thế, Việt Nam cũng đang đối diện với không ít thách thức trên con đường trở thành công xưởng chiến lược của châu Á, thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong đó, nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn là điểm nghẽn lớn.

“Trong thời gian ở Việt Nam, tôi luôn quảng bá với các nhà đầu tư tiềm năng về sức hấp dẫn của cơ cấu dân số vàng tại đây. Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam đang bước sang giai đoạn dân số già hóa từ năm 2036. Việt Nam nằm trong số những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Nguồn lao động có tay nghề đang thiếu hụt nghiêm trọng”, ông Thomas McClelland, Phó Tổng Giám đốc, Dịch vụ tư vấn thuế và pháp lý (Deloitte Việt Nam) chỉ ra.

Bên cạnh đó là các thách thức về quỹ đất công nghiệp và hạ tầng, cạnh tranh thu hút đầu tư trong khu vực, yêu cầu về phát triển bền vững ngày càng khắt khe…

Trước bức tranh sáng tối đan xen, nhiều giải pháp đã được được ra. “Bước ngoặt hiện tại của Việt Nam là chuyển đổi từ mô hình FDI dựa trên chi phí sang mô hình dựa trên đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và chuyển đổi số”, GS. Robert McClelland, Trưởng khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam nhìn nhận.

Còn ông Thomas McClelland gợi ý: "Việt Nam cần đầu tư vào giáo dục và đào tạo chuyên sâu để nâng cao năng suất lao động".

Bên cạnh đó, tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, rút ngắn thủ tục đầu tư, minh bạch môi trường đầu tư kinh doanh; phát triển hạ tầng chiến lược; thúc đẩy tăng trưởng xanh… là những giải pháp Việt Nam đang nỗ lực triển khai đồng bộ.

Trong những thập kỷ qua, dòng vốn FDI đã góp phần quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, đưa Việt Nam hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu. Nhưng ở ngưỡng cửa mới, thành công không chỉ đến từ lợi thế chi phí hay dân số vàng, mà còn từ khả năng đổi mới, phát triển bền vững và chuyển đổi xanh. Việt Nam cần biến “thời cơ vàng” hiện tại thành nền tảng cho một giai đoạn bứt phá, nơi Việt Nam không chỉ là điểm dừng chân trong bản đồ sản xuất toàn cầu, mà thực sự trở thành ngôi nhà bền vững của dòng vốn quốc tế.

TS Phan Hữu Thắng, Chủ tịch Liên chi hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam

Việt Nam cần thay đổi tư duy từ thu hút FDI sang hợp tác FDI theo đúng tinh thần Nghị quyết 50 của Bộ Chính trị. Sớm hoàn thiện thể chế, chính sách hợp tác đầu tư nước ngoài có tính cạnh tranh cao để đáp ứng yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng. Trước mắt, cần giải quyết tốt các vấn đề xã hội, khắc phục những hạn chế, bất cập đang tồn tại trong xây dựng; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế...

PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam

Thế giới đang trong thời điểm chuyển thời đại - dù sẽ là một bước chuyển dài, nhưng đủ để Việt Nam nhận thức rõ cơ hội của mình - đó là điều kiện để Việt Nam có thể tiến kịp, bắt nhịp với thế giới, với thời đại. Nếu không có xu thế thời đại khác thường, với giá trị phát triển cũng rất khác thì mong muốn tiến kịp của chúng sẽ rất khó, vì đi sau quá xa.

TS Đặng Thảo Quyên, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Kinh doanh quốc tế, Đại học RMIT Việt Nam

Tăng trưởng dòng vốn FDI tại Việt Nam thời gian qua là tín hiệu của một quá trình cải cách cấu trúc sâu rộng với động lực tăng trưởng bắt nguồn từ chuyển đổi trong tư duy. Tuy nhiên, khoảng cách giữa vốn đăng ký và vốn giải ngân cho thấy nhu cầu cấp thiết phải đẩy nhanh tiến độ dự án, đơn giản hóa quy định và tăng cường hợp tác công tư. Bước tiếp theo không chỉ là thu hút vốn mà cần định hướng dòng vốn vào những lĩnh vực mang đến kết quả bền vững, bao trùm và tạo tác động mạnh mẽ. Chúng ta đã thu hút được sự chú ý của thế giới, giờ là lúc chúng ta phải tạo dựng niềm tin và duy trì niềm tin đó.

Đỗ Kiều