Làm gì để doanh nghiệp Việt vững vàng trên cả 'sân khách' và 'sân nhà'?

Đại diện một doanh nghiệp (DN) nội địa ở Tp.HCM chuyên xuất khẩu (XK) đồ gỗ nội thất cho biết vừa qua công ty đã “vượt sóng” thị trường khi chốt được đơn hàng gần 2 triệu USD với một đối tác ở Mỹ. Để có được đơn hàng này cũng khá cam go khi phía đối tác đặt ra thời gian giao hàng gấp và kiểm tra chi tiết từng lĩnh vực.

Từ nỗ lực của ngành gỗ

Nói về “cái giá” của đơn hàng “triệu đô” này, theo vị đại diện nêu trên, bản thân công ty phải đáp ứng một loạt yêu cầu. Đơn cử như toàn bộ gỗ phải có nguồn gốc xuất xứ, không phải là gỗ rừng tự nhiên, thời gian giao hàng thì ngặt nghèo, phải cam kết đúng hạn, giá cả sản phẩm phải đảm bảo cố định trong suốt thời gian thực hiện toàn bộ lô hàng lớn đã ký.

Thường xuyên kết nối giao thương với các nhà thu mua quốc tế sẽ góp phần giúp DN Việt có bệ đỡ vững chắc trên thị trường xuất khẩu.

Không chỉ vậy, phía đối tác từ Mỹ còn kiểm tra việc đối xử với người lao động, môi trường làm việc, đến các bước triển khai sản xuất theo đúng quy trình, lưu trữ dữ liệu chứng từ…

Nêu ra trường hợp như thế để thấy sự nỗ lực rất lớn của DN ngành gỗ trong thời điểm đầy thách thức như hiện nay (đối mặt với rào cản thuế quan từ Mỹ).

Tại tọa đàm được tổ chức ở Tp.HCM hôm 23/10 để bàn về tâm điểm sản xuất và XK cho ngành đồ gỗ và nội thất, ông Lê Đức Nghĩa, Chủ tịch HĐQT CTCP Gỗ An Cường, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc này, như bản thân công ty đang chuyển đổi số toàn diện và gắn liền với chuyển đổi xanh, cũng như đạt chuẩn về ESG (môi trường - xã hội - quản trị) để duy trì vị thế trên các thị trường cao cấp như EU và Bắc Mỹ.

Nhằm đáp ứng các quy định mới ở thị trường EU như EUDR (quy định về chống phá rừng) và CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), ông Nghĩa mong muốn Nhà nước nên sớm xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia cho ngành gỗ, kết nối dữ liệu truy xuất nguồn gốc, vùng nguyên liệu và quản lý carbon.

Ngoài ra, một số DN khác trong ngành đồ gỗ kiến nghị cần có chính sách cải tạo nhà máy cũ và bảo hiểm công nợ XK để giúp DN yên tâm mở rộng quy mô sản xuất. Để giảm chi phí thuế quan và tăng lợi thế cạnh tranh tại Mỹ thì cơ quan quản lý nên áp dụng cơ chế “first sale” cho phép tính thuế nhập khẩu dựa trên giá bán lần đầu giữa nhà sản xuất và trung gian thay vì giá cuối cùng.

Bên cạnh đó, ở góc độ địa phương, Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Tp.HCM kiến nghị chính quyền Tp.HCM xem xét phát triển ngành gỗ - nội thất trở thành ngành kinh tế XK chủ lực, nhằm được hỗ trợ về vốn, đào tạo và xúc tiến thương mại. Qua đó góp phần đưa Tp.HCM trở thành tâm điểm sản xuất và xuất khẩu đồ gỗ toàn cầu.

Mặt khác, để các DN ngành đồ gỗ gặp thuận lợi hơn khi quay về thị trường “sân nhà”, ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch Hawa, cho rằng các DN cần phải nỗ lực rất nhiều. Không chỉ sản xuất tốt mà còn phải biết phát triển sản phẩm và xây dựng các kênh phân phối hiệu quả.

Bởi lẽ, theo ông Phương, thách thức lớn nhất của thị trường nội địa nằm ở việc thiếu trung tâm phân phối đủ lớn. Thị trường chưa có DN phân phối nào đủ lớn, đủ đa dạng và có đủ diện tích để khách hàng trải nghiệm toàn diện.

Hơn thế nữa, chi phí phân phối hàng nội thất cũng rất cao. Ông Phương lưu ý mặc dù chi phí mặt bằng bán lẻ có xu hướng giảm nhưng vẫn không thể bù đắp được chi phí thuê mặt bằng cao do thị trường bất động sản nóng, khiến DN khó có đủ không gian phù hợp cho ngành nội thất.

Các DN ngành đồ gỗ cũng nên hiểu rằng kinh doanh trong nước hầu hết hoạt động theo cơ chế “tự thân”. Không giống như XK– có thể vay ngân hàng dựa trên vận đơn hoặc L/C – kinh doanh nội địa thiếu các định chế tài chính trung gian để hỗ trợ mua bán. Sự thiếu vắng các dịch vụ đứng ra bảo lãnh thanh toán hoặc bảo hiểm thanh toán này gây bất tiện và ngăn cản DN mở rộng quy mô.

Đến chung tay vượt qua khó khăn

Bên cạnh vấn đề nỗ lực của ngành gỗ, theo giới chuyên gia, để các DN nội địa có được bệ đỡ vững chắc trên “sân khách” và lẫn “sân nhà” rất cần sự chung tay của các cơ quan quản lý và khâu chính sách.

Ông Bùi Văn Quỳ, Phó chủ tịch Hiệp hội cảng biển Việt Nam, cho rằng điều quan trọng là Chính phủ cần tạo bệ đỡ vững chắc với hệ thống logistics thông thoáng, thuận lợi. DN cần có những đòn bẩy tài chính và quỹ đổi mới sáng tạo. Hơn nữa, các DN cần đoàn kết để tránh cạnh tranh không lành mạnh.

Theo ông Quỳ, khi các DN “tay trong tay” thì sẽ có sự chung tay để vượt qua các khó khăn. Về phía các hiệp hội ngành nghề cũng nên tăng cường hợp tác với nhau nhiều hơn.

Đứng ở vai trò cầu nối cho các DN nội địa trong hoạt động xúc tiến thương mại, bà Hồ Thị Quyên, Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Tp.HCM (ITPC), cho biết thời gian tới ITPC sẽ tiếp tục phối hợp các đơn vị liên quan triển khai các chương trình hỗ trợ DN mở rộng thị trường tiêu thụ nội địa và XK.

Bà Quyên nêu rõ thời gian qua Tp.HCM đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ DN ở Thành phố chuyển đổi mô hình sản xuất, tăng cường ứng dụng công nghệ số gắn với định hướng sản xuất xanh, XK xanh. Từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế của hàng hóa XK Việt Nam trên trường quốc tế.

Riêng với các nhà XK đang có xu hướng “hồi hương” về thị trường “sân nhà”, giới chuyên gia có lời khuyên cần đa dạng hóa sản phẩm, đầu tư thương hiệu và bao bì, đẩy mạnh truyền thông về dinh dưỡng, cũng như củng cố kênh phân phối từ siêu thị, chợ truyền thống đến thương mại điện tử. Song song đó, sự phối hợp giữa DN, địa phương và cơ quan quản lý sẽ là “chìa khóa” để nâng cao vị thế sản phẩm của họ trên chính thị trường nội địa.

Bởi trên thực tế, mặc dù đã “hồi hương” khi thị trường quốc tế gặp khó khăn nhưng sản phẩm của không ít DN vẫn còn đơn điệu, thiếu sản phẩm chế biến sẵn, giá trị gia tăng và chưa có chiến lược tiếp thị, phân phối rõ ràng.

Cũng nên lưu ý thêm, để bệ đỡ thêm vững chắc cho các DN nội địa ở thị trường trong nước lẫn quốc tế đang đòi hỏi họ phải chuyển hóa mô hình dự báo sang cách thức mới trước những biến động khó lường. Nhất là các diễn biến của thị trường xảy ra rất nhanh, chỉ trong 1-2 tuần khiến các mô hình dự báo trong trung và dài hạn là không khả thi. DN cần phải liên tục cập nhật thị trường, phân tích sâu hơn, lắng nghe từ thị trường, khách hàng để đưa ra những quyết sách phù hợp.

Thế Vinh