La Nina sẽ làm nguy cơ bão, mưa cực đoan và ngập lụt tăng cao

Việt Nam là một trong những quốc gia nằm trong khu vực chịu tác động mạnh của La Nina, trong đó, La Nina làm gia tăng lượng mưa, nhiều trận mưa lớn, bão và bão mạnh, lụt lụt, lũ quét, sạt lở đất, rét đậm rét hại và các đợt không khí lạnh, rét đậm, rét hại kéo dài, … Kéo theo đó là những tác động xấu đến các hoạt động kinh tế-xã hội, môi trường và sinh thái.

Phường Hà Giang 1 (Tuyên Quang) chìm trong biển nước do mưa bão Bualoi.

Theo các chuyên gia, hiện tượng La Nina có thể trở lại trong khoảng cuối năm nay và đầu năm 2026, dự báo sẽ dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan, khiến cho mùa mưa bão năm nay nhất là ở khu vực Nam Bộ sẽ kéo dài và phức tạp hơn. Nguy cơ sẽ xảy ra lũ lụt, sạt lở đất và mất mùa cũng được giới chuyên gia cảnh báo sớm để các địa phương chuẩn bị các giải pháp ứng phó. Thêm vào đó, La Nina gây mưa lớn vào thời điểm cuối năm, giai đoạn cao điểm sản xuất và tiêu dùng. Điều này có thể ảnh hưởng đến kế hoạch sản xuất hàng Tết của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các ngành thực phẩm, tiêu dùng nhanh, may mặc.

Các mô hình khí hậu từ NOAA, WMO, PAGASA và IRI đều thống nhất khả năng xuất hiện La Ninã vào giai đoạn tháng 10-12 năm 2025 với xác suất 70-71%. Khả năng duy trì La Ninã trong mùa đông 2025-2026 vẫn ở mức 54-56%, nhưng đến quý I năm 2026, xác suất giảm xuống dưới 55%, nhường chỗ cho trạng thái trung tính. Đặc điểm đáng chú ý của sự kiện là thời gian tồn tại ngắn, khiến rủi ro khí tượng tập trung trong khoảng ba tháng cuối năm 2025 và đầu năm 2026. Điều đó buộc các quốc gia trong khu vực phải gấp rút chuẩn bị phương án ứng phó thiên tai, bởi khoảng thời gian dồn nén làm gia tăng cường độ thảm họa tiềm ẩn.

Biến đổi khí hậu đang làm cho các thời kỳ La Nina (cũng như El Nino) ngày càng bất thường hơn, với nhiều biểu hiện như tính chu kỳ không ổn định, thời gian xuất hiện kéo dài, và cường độ thay đổi khiến việc dự báo dài hạn của cơ quan Khí tượng thủy văn gặp nhiều khó khăn hơn. Vì vậy, người dân cần lưu ý và chủ động phòng tránh các hiện tượng thời tiết cực đoan như: giông, sét, mưa đá, gió giật mạnh xuất hiện bất thường do sự thay đổi liên tục của các hình thái thời tiết và nhiệt độ.

La Nina làm gia tăng các trận mưa lớn, lũ lụt thường xuyên hơn. Mùa mưa bão, miền Trung hứng chịu nhiều đợt mưa lớn kéo dài, nhất là từ tháng 9 đến tháng 12. Điều này dẫn đến lũ lụt nghiêm trọng, sạt lở đất và thiệt hại lớn về người và tài sản. Các tỉnh như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và Quảng Ngãi thường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Những năm trước, La Nina từng gây thiệt hại nặng nề cho nông nghiệp Việt Nam. Hàng nghìn hecta lúa ở đồng bằng sông Cửu Long bị ngập úng, cây ăn trái giảm năng suất, chi phí logistics tăng tới 60% do mưa lớn làm gián đoạn vận chuyển. Các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng cũng thường xuyên ngập lụt, ảnh hưởng đến sinh hoạt và làm gia tăng nguy cơ dịch bệnh.

Trong bối cảnh La Ninã 2025-2026, trọng tâm ứng phó cần dịch chuyển từ chống gió bão sang quản lý thủy văn. Các hệ thống cảnh báo lũ quét, bản đồ trượt lở đất, hệ thống giám sát mưa vệ tinh phải được triển khai đồng bộ. Công tác dự trữ lương thực, bố trí nơi sơ tán và chuẩn bị phương tiện cứu hộ đường thủy cần được thực hiện khẩn trương. Việt Nam và Philippines cần hợp tác chia sẻ dữ liệu khí tượng, mô hình dự báo và kinh nghiệm quản lý rủi ro.

Minh Thành