Kỳ vọng mới từ 'gạo Việt xanh'

Đề án 1 triệu héc ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp là chìa khóa giúp ngành hàng lúa gạo Việt Nam mở cánh cửa đưa gạo Việt vào các thị trường cao cấp. Ảnh: Anh Lam.

Tiên phong đưa gạo phát thải thấp ra thị trường

Nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” do Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) xây dựng với sự phối hợp và hỗ trợ của các cơ quan của Bộ Nông Nghiệp và Môi trường; các tổ chức quốc tế bao gồm Viện nghiên cứu lúa quốc tế (IRRI), Tổ chức Phát triển Hà Lan (Dự án Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo - TRVC) và Ngân hàng Thế giới (WB).

Nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” được VIETRISA cấp cho sản phẩm gạo sản xuất theo Quy trình kỹ thuật của Đề án 1 triệu ha được chính quyền/ngành nông nghiệp địa phương (cấp xã) hoặc tổ chức quốc tế chuyên ngành xác nhận, đảm bảo nguồn gốc (nơi sản xuất lúa, tên giống lúa, mùa vụ) và việc tuân thủ quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp của Đề án 1 triệu ha. Hiện có 7 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” với tổng lượng gạo 19,2 ngàn tấn.

Theo VIETRISA, việc đưa vào thị trường sản lượng gạo đầu tiên lên đến vài chục ngàn tấn mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp”, trong đó có lô gạo xuất khẩu đầu tiên vào Nhật Bản minh chứng Việt Nam là nước đầu tiên trên thế giới đưa gạo phát thải thấp ra thị trường kể cả xuất khẩu.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho rằng, sự kiện gạo “Gạo Việt xanh phát thải thấp” được xuất khẩu là một mốc son đánh dấu sự chuyển mình của ngành hàng lúa gạo. Đồng thời, cũng là thành công bước đầu của Đề án 1 triệu ha.

“Những người sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL nói riêng và cả nước nói chung đã có sự chuyển đổi về tư duy sản xuất, không chỉ chú trọng về sản lượng mà đã bắt đầu tập trung vào nâng cao chất lượng, giá trị của sản phẩm và thương hiệu của sản phẩm. Đây là những thành công, kết quả ban đầu. Nhưng để đạt được thành quả này, chúng tôi phải cảm ơn những người nông dân, các hợp tác xã và doanh nghiệp, kể cả cán bộ ngành nông nghiệp ở các tỉnh ĐBSCL đã nỗ lực vượt qua những khó khăn trong hơn 1 năm qua” - ông Nam nhấn mạnh.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát chia sẻ, từ những ngày đầu khi IRRI và Việt Nam bắt tay hợp tác nghiên cứu về kỹ thuật canh tác phát thải thấp trong khuôn khổ Chương trình “1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp”, ông đã tin rằng nông nghiệp Việt Nam không chỉ cần sản xuất nhiều, mà còn phải sản xuất sạch hơn, sản xuất bền vững hơn và chất lượng cao hơn. Và quan trọng hơn cả, phải đặt nông dân ở trung tâm của mọi chính sách, mọi công nghệ. Ông Cao Đức Phát cho rằng, từ khi triển khai đề án đến nay, nông dân ĐBSCL đã có nhiều chuyển biến tích cực.

“Những năm qua, khi đi thực địa tại các tỉnh ĐBSCL, tôi đã chứng kiến sự chuyển biến tích cực của bà con nông dân. Từ những lo lắng ban đầu về việc thay đổi tập quán canh tác, đến sự tin tưởng và hào hứng khi thấy hiệu quả thiết thực thu nhập tăng, chi phí giảm, và quan trọng là góp phần bảo vệ môi trường. Nông dân không chỉ được tăng thu nhập, mà còn tự hào là những người góp phần bảo vệ môi trường toàn cầu. Họ không chỉ là người sản xuất lương thực, mà còn là những “chiến sĩ xanh” trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Gạo Việt Nam từ lâu đã nổi tiếng có nhiều loại chất lượng cao. Nhưng hôm nay, chúng ta không chỉ xuất khẩu gạo ngon mà còn mang theo triết lý sống, xuất khẩu trách nhiệm, tấm lòng của người nông dân Việt Nam” - ông Cao Đức Phát chia sẻ.

Nông dân Bạc Liêu thu hoạch lúa. Ảnh: Thanh Tiến.

Nhiều dư địa thị trường cho gạo phát thải thấp

Ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An thông tin, lô gạo phát thải thấp đầu tiên được xuất khẩu sang Nhật Bản với giá 820 USD/tấn. Đây là mức giá tốt giúp nông dân và doanh nghiệp (DN) có động lực để tiếp tục theo đuổi phương thức canh tác lúa chất lượng cao. Ông Bình cho rằng, mặc dù thị trường lúa gạo đôi lúc có thể xuất hiện tình trạng cung vượt cầu, thế nhưng riêng về gạo chất lượng cao, phát thải thấp thì dư địa về thị trường là rất lớn.

“Ví dụ như Nhật Bản đang rất thiếu gạo. Thế nhưng chúng ta vẫn chưa trồng được đủ các loại gạo đạt tiêu chuẩn để vào Nhật. Như thế, dư địa về xuất khẩu gạo của Việt Nam vào thị trường này còn rất rộng. Còn thị trường trong nước, hiện nay người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi tiền để mua những loại gạo mà chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm” - ông Bình chia sẻ và cho rằng, Đề án 1 triệu ha là “chìa khóa” giúp ngành hàng lúa gạo Việt Nam mở cánh cửa đưa gạo Việt vào các thị trường cao cấp, không riêng gì Nhật Bản.

“Các thị trường như Nhật Bản, Mỹ, châu Âu, các quốc gia Trung Đông tùy theo mỗi quốc gia có rất nhiều những quy định buộc các nước xuất khẩu không được vi phạm nhưng chung quy lại việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật bằng hóa chất còn tồn dư trong gạo là không thể vào các quốc gia đó được. Do đó, DN và nông dân, hợp tác xã phải liên kết với nhau ngay từ khi gieo trồng cho đến khi thu hoạch, bảo quản và chế biến xuất khẩu. Chúng ta không thể đứt đoạn bất cứ một mắt xích nào, khi đấy chúng ta mới vào được những cái thị trường này. Tôi cho rằng, khi đúng ra thực hiện đúng các tiêu chí trong Đề án 1 ha, chúng ta sẽ làm được” - ông Bình chia sẻ thêm.

Đề án 1 triệu ha đã thực hiện nhiều mô hình thí điểm thành công trong năm 2024. Từ 2025, Đề án bước vào giai đoạn mở rộng trong sản xuất. Những cánh đồng lúa chất lượng cao phát thải thấp sẽ ngày càng lan rộng, song song đó từ sự khởi đầu của nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp”. Các địa phương ở ĐBSCL đang trong tâm thế sẵn sàng để đẩy mạnh phát triển gạo phát thải thấp, góp phần phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo.

Lễ cắt băng phát lệnh xuất phát đoàn xe chở lô hàng “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đầu tiên xuất khẩu sang Nhật Bản. Ảnh: Thanh Tiến.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Kiên Giang Nguyễn Văn Nghĩa cho biết, địa phương đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện để các DN liên kết tiêu thụ gạo với nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” tại vùng trọng điểm sản xuất lúa của ĐBSCL.

“Để tiếp nối đà phát triển gạo việt xanh phát thải thấp, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Kiên Giang kêu gọi các DN tăng cường liên kết sản xuất để đáp ứng tiêu chí “Gạo Việt xanh phát thải thấp”. Đồng thời, nên tính toán bố trí xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến lúa gạo tại các vùng nguyên liệu lúa gạo của tỉnh Kiên Giang để giảm chi phí logistics và tăng hiệu quả liên kết tham gia đề án 1 triệu ha. Tỉnh cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm có cơ chế chính sách hỗ trợ các DN và người sản xuất để thúc đẩy phát triển thương hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” nhằm phát triển sản xuất lúa gạo theo chuỗi giá trị và bền vững” - ông Nghĩa nói.

Theo ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, đây là thời cơ của ngành hàng lúa gạo Việt Nam. Đặc biệt có nhiều tổ chức trên thế giới tham gia đồng hành như tổ chức SNV, Ngân hàng Thế giới. Cùng với đó là sự vào cuộc của chính quyền các địa phương ở vùng ĐBSCL. Đặc biệt, người nông dân và hợp tác xã cũng đã có thay đổi rất nhiều về vấn đề phát triển ngành hàng lúa gạo Việt Nam theo hướng bền vững. “Tôi mong muốn các doanh nghiệp, đồng nghiệp hãy tích cực tham gia xây dựng và phát triển ngành ngành lúa gạo Việt Nam một cách bền vững như lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường và lãnh đạo các địa phương và nông dân ở ĐBSCL mong chờ” - ông Bình nói.

Thanh Tiến