Kỷ lục margin và đôi điều suy ngẫm

‘Thành’ nhờ margin, ‘bại’ cũng margin

Tổng dư nợ cho vay ký quỹ (margin) của các công ty chứng khoán khoảng 370.000 tỉ đồng tính đến cuối quí 3-2025, tăng lần lượt 26% và 56% so với cuối quí 2-2025 và cuối năm 2024, theo thống kê của Công ty chứng khoán Bảo Việt (BVSC).

Đây cũng mức kỷ lục trong lịch sử hơn hơn 25 năm hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thị trường chứng khoán - thị trường của kỳ vọng. Ảnh: LÊ VŨ

Tại các công ty chứng khoán, TCBS dẫn đầu với dư nợ margin và ứng trước tiền bán ở mức 41.713 tỉ đồng tính tới cuối quí 3-2025, tăng 23% so với cuối quí 2-2025 đó và tăng 64% so với cuối năm 2024.

VPBankS báo dư nợ margin ở mức 27.000 tỉ đồng tính tới cuối quí 3-2025 và là mức cao nhất trong lịch sử hoạt động của đơn vị.

Tương tự, một đơn vị nằm ngoài nhóm 5 công ty dẫn đầu về thị phần môi giới là VNDirect cũng báo dư nợ margin ở mức 14.800 tỉ đồng tính tới cuối quí 3-2025, cao hơn 3.500 tỉ đồng so với cuối quý trước đó.

Đáng lưu ý, kỷ lục margin toàn thị trường được ghi nhận trong bối cảnh nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN - khối ngoại) đã bán ròng hơn 110.000 tỉ đồng tính từ đầu năm tới nay, cho thấy sức mạnh từ dòng tiền của nhà đầu tư trong nước - nhóm chiếm hơn 90% giá trị giao dịch toàn thị trường .

Bối cảnh này, theo ông Lê Đức Khánh, Giám đốc phân tích, Công ty chứng khoán VPS, xuất phát từ việc TTCK Việt Nam nằm trong xu hướng tăng (uptrend) dài hạn, với sự hỗ trợ từ các yếu tố vĩ mô, như: mặt bằng lãi suất duy trì ở mức thấp; Chính phủ quyết liệt thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; quá trình cải cách khung pháp lý trên thị trường vốn và bất động sản…

Theo đó, tất cả tạo môi trường thuận lợi để dòng vốn nội và ngoại đồng thời vận hành hiệu quả hơn. Thậm chí, khi Việt Nam được FTSE Russell chính thức nâng hạng vào năm 2026, dòng vốn quốc tế sẽ trở lại mạnh mẽ.

“Thanh khoản duy trì mức cao trong nhiều tháng liên tiếp, thể hiện dòng vốn nội vẫn giữ vai trò chi phối, phản ánh tâm lý lạc quan của nhà đầu tư trước bối cảnh kinh tế ổn định và chính sách điều hành nhất quán. Ngoài ra, đà tăng của thị trường hiện được duy trì nhờ tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp niêm yết và cấu trúc dòng tiền lành mạnh, rất khác các chu kỳ tăng trưởng trước”, ông Khánh nhấn mạnh.

Thực tế, dòng tiền margin đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy sự tăng trưởng của các chỉ số đại diện thị trường quí vừa qua, khi VnIndex tăng hơn 280 điểm – tương ứng khoảng 21%, cùng nhiều phiên giao dịch sôi động, với thanh khoản đột biến - vượt mức 3 tỉ đô la Mỹ.

Nhưng khi những thông tin thiếu tích cực, như: kết luận thanh tra hoạt động phát hành trái phiếu của 5 ngân hàng, 37 công ty cổ phần và 25 công ty TNHH; lãi suất trên thị trường liên ngân hàng và tỉ giá USD/VND gia tăng – làm tăng chi phí vốn ngắn hạn… xuất hiện từ trung tuần tháng 10-2025, TTCK Việt Nam bắt đầu xuất hiện biến động ngắn hạn, kéo theo nỗi lo bán tháo và bán chéo (call margin và force sell), cùng áp lực từ các bên cho vay thứ ba.

Một số tín hiệu, gồm: đột ngột giảm giá mạnh, kèm khối lượng giao dịch lớn; bị bán với giá sàn vài phiên liên tục… xuất hiện tại các cổ phiếu có tỷ trọng cầm cố vay margin cao. Điển hình là sự kiện 108 mã cổ phiếu có giao dịch trên sàn HOSE và 148 mã cổ phiếu trên toàn thị trường ghi nhận tình trạng thị giá giảm hết biên độ trong phiên giao dịch ngày 20-10, khiến chỉ số VnInex giảm 95 điểm ở thời điểm kết phiên. Thậm chí, tài khoản của một số nhà đầu tư đã chạm ngưỡng call margin và nhận được yêu cầu bổ sung thêm tiền hoặc tài sản thế chấp vào tài khoản từ công ty chứng khoán, để đưa tỷ lệ ký quỹ về mức an toàn.

Tới phiên 21-10, tài khoản của một số nhà đầu tư khác tiếp tục rơi vào tình trạng “căng cứng” margin, nhưng số lượng tài bị bán giải chấp thấp hơn phiên liền trước, hoặc chỉ cục bộ ở một vài cổ phiếu.

Không thể chỉ dựa vào margin

Sau giai đoạn hưng phấn kéo dài khi nhiều thông tin tích cực liên tục xuất hiện, TTCK Việt Nam hiện ở giai đoạn điều chỉnh, với việc chỉ số VnIndex giảm bốn tuần liên tục và đánh mất “mốc tâm lý” 1.600 điểm ở thời điểm kết phiên ngày 7-11.

Bối cảnh này, kết hợp với yếu tố quy mô dư nợ margin tại nhiều công ty chứng khoán ở mức kỷ lục, khiến SGI Capital đưa ra dự báo “thị trường cần dòng tiền mới để duy trì đà tăng trong những tháng cuối năm”.

Dư địa tăng trưởng của thị trường chứng khoán Việt Nam còn rất lớn. Ảnh: LÊ VŨ

Đồng quan điểm, ông Đào Phúc Tường, chuyên gia tài chính, đánh giá TTCK Việt Nam đang đối diện thách thức về tăng trưởng, thể hiện qua giai đoạn điều chỉnh kéo dài vài tuần liên tục, sau khi chỉ số VnIndex tăng hơn 30% trong năm nay.

Nói về nguyên nhân, ông cho biết việc lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết ghi nhậ mức tăng trưởng cao thời gian qua chủ yếu nhờ các khoản thu nhập bất thường. Do đó, khó có thể kỳ vọng xu hướng này tiếp diễn thời gian tới, để duy trì mức định giá thị trường.

Thậm chí, mức tăng trưởng lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết, đặc biệt là nhóm ngân hàng, sẽ đối mặt với thách thức ngay trong quí 4-2025 khi phải so sánh với mức lợi nhuận không hề thấp của cùng kỳ năm 2024. Bên cạnh đó, mức định giá của nhiều nhóm ngành cổ phiếu đã ở vùng trung bình trong khung thời gian 10 năm và ở vị trí cận trên trong khung thời gian 3 năm gần nhất.

“Tôi chưa nhìn thấy động lực mang tính bứt phá thời gian tới, nhất là khi đặt trong bối cảnh mức định giá nằm ở nền khá cao, dù không phải là đắt. Thậm chí, nếu những pha sụt giảm trắng bên mua thì quý nhà đầu tư đừng ngạc nhiên”, ông Tường nói và dự báo một phần rủi ro sẽ tới từ quy mô dư nợ margin lớn.

Trong bối cảnh thị trường tồn tại nhiều rủi ro ngắn hạn và mang tính chu kỳ, bà Nguyễn Ngọc Linh, Tổng giám đốc Công ty chứng khoán DNSE, cho rằng sự phát triển của TTCK Việt Nam những năm tới sẽ được dẫn dắt bởi chính các công ty chứng khoán – những đơn vị nắm giữ dữ liệu, công nghệ, khả năng tiếp cận khách hàng nhanh.

Hơn nữa, trong bối cảnh cơ quan quản lý chính sách và hạ tầng thị trường đang đẩy mạnh cải cách chính sách để đạt chuẩn quốc tế, nhiệm vụ của các thành viên trung gian là tạo ra môi trường đầu tư thân thiện, an toàn và minh bạch. Bởi khi hoạt động đầu tư được đơn giản hóa, rào cản được hạ thấp và thông tin minh bạch hơn, dòng vốn nội sẽ tăng trưởng mạnh và bền vững hơn.

“Khi hoạt động đầu tư trở nên gần gũi và minh bạch, người dân sẽ coi thị trường chứng khoán như một kênh tích lũy dài hạn. Chính dòng vốn nội vững mạnh mới là nền tảng để Việt Nam đạt bước tiến dài trên hành trình phát triển” bà Linh nói và cho biết thế hệ nhà đầu tư mới quan tâm đến tiện ích, tốc độ và trải nghiệm hơn là mô hình đầu tư truyền thống.

Còn các chuyên gia của SGI Capital cho biết triển vọng nâng hạng thị trường là tin vui lớn thúc đẩy thị trường tăng trưởng thời gian qua, nhưng không nên kỳ vọng dòng tiền ngoại sẽ ồ ạt đổ vào.

“Yếu tố quyết định xu hướng tăng của thị trường là ổn định vĩ mô và môi trường kinh doanh tốt, giúp doanh nghiệp mở rộng hoạt động, tạo sự tăng trưởng lợi nhuận bền vững cho cổ đông”, các chuyên gia của SGI Capital nhấn mạnh và lưu ý chất lượng hàng hóa và sức hấp dẫn của doanh nghiệp mới là yếu tố Việt Nam thu hút dòng vốn dài hạn.

Vân Phong