Kỷ luật không hình phạt với trẻ: 'Uốn nắn' kịp thời

Khi trẻ thể hiện sự bất đồng, cha mẹ có thể thương lượng để tôn trọng cảm xúc của con. Ảnh minh họa ITN.

Trong hành trình giáo dục trẻ, gia đình cần là nơi khiến con cảm thấy an toàn để chia sẻ mọi vấn đề, kể cả khi mắc lỗi. Cha mẹ có thể tạo ra môi trường này bằng cách luôn sẵn sàng lắng nghe mà không phán xét con trẻ.

Không để trẻ bị bỏ lại phía sau

Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố Dự thảo Thông tư quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh để lấy ý kiến đến hết ngày 6/7/2025. Thông tư mới sẽ thay thế Thông tư số 08/TT ngày 21/3/1988 của Bộ Giáo dục hướng dẫn về việc khen thưởng và thi hành kỷ luật học sinh.

Theo đó, về hình thức khen thưởng, học sinh sẽ được tuyên dương trước lớp, toàn trường và nhận giấy khen, thư khen của hiệu trưởng. Trong đó, học sinh được tuyên dương trước toàn trường vì có thành tích xuất sắc, hành vi tốt đẹp, có ảnh hưởng lan tỏa tích cực đến học sinh khác trong trường hoặc có thành tích nổi bật trong học tập và rèn luyện.

Mặt khác, học sinh sẽ bị kỷ luật khi có hành vi và mức độ vi phạm đến mức cần xem xét kỷ luật. Các hành vi vi phạm đối với học sinh là khi học sinh thực hiện hành vi bị nghiêm cấm trong cơ sở giáo dục quy định tại Luật Giáo dục; hành vi vi phạm quy định của nhà trường, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các thành viên khác căn cứ tính chất, hậu quả của hành vi vi phạm để xác định mức độ vi phạm. Mức độ 1 là vi phạm có tác hại đến bản thân học sinh. Mức độ 2 là vi phạm có ảnh hưởng tiêu cực trong phạm vi nhóm, lớp. Mức độ 3 là vi phạm có ảnh hưởng tiêu cực trong phạm vi trường.

Dự thảo cũng đưa ra biện pháp kỷ luật đối với học sinh tiểu học chỉ ở hai mức gồm nhắc nhở, yêu cầu xin lỗi và không ghi vào hồ sơ, học bạ của học sinh. Các nhóm khác có thêm hình thức phê bình, yêu cầu viết bản tự kiểm điểm.

Như vậy, so với trước đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã bỏ hình thức đình chỉ học đối với học sinh vi phạm kỷ luật. Đặc biệt, Bộ yêu cầu, hình thức xử lý kỷ luật đảm bảo nguyên tắc không sử dụng biện pháp mang tính bạo lực, xúc phạm nhân phẩm, ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của học sinh.

Ngoài ra, Thông tư cũng quy định một số hoạt động hỗ trợ để giúp học sinh khắc phục hành vi vi phạm như: Khuyên bảo, động viên để các em tự nhận thức được hành vi vi phạm và hướng khắc phục; theo dõi, tư vấn, hỗ trợ học sinh trong quá trình khắc phục hành vi vi phạm; yêu cầu học sinh thực hiện một số hoạt động phù hợp để khắc phục…

Gia đình cần là nơi trẻ cảm thấy an toàn để chia sẻ mọi vấn đề. Ảnh minh họa.

Thực tế, nhiều ý kiến bày tỏ đồng tình với dự thảo này. Không ít phụ huynh cho rằng, việc đình chỉ học các em, dù là trong ngắn hay dài ngày, cũng sẽ gây thiệt thòi cho học sinh.

Cụ thể, trong khoảng thời gian bị đình chỉ học sinh không được đến trường, trẻ sẽ không được tiếp thu bài học, kiến thức mới. Từ đó, nhiều em có nguy cơ rơi vào tình trạng hổng kiến thức.

Đặc biệt, trẻ sẽ khó có dịp để học bù, hoặc phải mất nhiều thời gian để theo kịp các bạn. Trong khi đó, nhiều học sinh thường xuyên vi phạm kỷ luật vốn có học lực không tốt. Như vậy, khi bị đình chỉ học nhiều, khả năng học tập của các em sẽ ngày càng sa sút. Với tình trạng ngày càng không theo được bài học, các em có xu hướng nản lòng, chán học.

Đối với nhiều phụ huynh, dự thảo quy định khen thưởng, kỷ luật này được xem là bước tiến. Chị Tạ Kim Dung - phụ huynh có con đang học lớp 6 tại TP Hồ Chí Minh cho rằng, học tập là quyền lợi chính đáng của mỗi học sinh. Do đó, không nên vì bất cứ vi phạm nào mà tước đi quyền được học tập của các em. Vì vậy, trước hết, nhà trường, thầy cô và gia đình cần quan tâm, lắng nghe, chia sẻ nhiều hơn với trẻ.

Khi các em mắc lỗi, thầy cô và nhà trường cũng sẽ thấu hiểu được tâm lý, biết rằng đâu là nguyên nhân khiến trẻ có hành vi chưa đúng mực. Từ đó, có thể đưa ra phương pháp giáo dục phù hợp để các em sửa sai.

Đặc biệt, chị Kim Dung nêu quan điểm, việc trẻ bị kỷ luật nếu để toàn trường biết, các em sẽ cảm thấy xấu hổ, tự ti.

Trong khi đó, anh Huỳnh Quốc Đạt - phụ huynh có con học lớp 2 tại Hà Nội cho rằng, với trẻ tiểu học, dù các bé còn nhỏ nhưng thầy cô và cha mẹ cũng cần để con hiểu mọi hành vi sai đều dẫn đến hậu quả.

Phụ huynh này bày tỏ lo ngại việc giới hạn hình thức kỷ luật quá nhẹ nhàng có thể khiến trẻ xem nhẹ quy tắc. Đồng thời, trẻ có thể không nhận thức được rõ ranh giới đúng - sai và hậu quả của hành vi sai. “Nếu trong trường hợp trẻ tiểu học có hành vi đánh bạn, nói dối, hoặc phá hoại tài sản..., liệu biện pháp “nhắc nhở” có đủ khiến các con biết rằng mình đã mắc lỗi nghiêm trọng?”, anh Đạt đặt câu hỏi.

Phụ huynh này nhấn mạnh, tại trường học, trẻ không chỉ tiếp thu kiến thức, mà còn được rèn luyện ý thức kỷ luật, trách nhiệm và cách ứng xử. Vì vậy, việc khen thưởng - kỷ luật nên được song hành.

Bản thân chị Tạ Kim Dung cũng băn khoăn về tính răn đe nếu chỉ dừng lại ở mức nhắc nhở, phê bình hay viết bản kiểm điểm đối với trường hợp trẻ mắc lỗi nghiêm trọng. Phụ huynh này cho rằng, nhất là ở lứa tuổi THCS, nhiều trẻ rơi vào giai đoạn dễ nổi loạn, chưa ý thức rõ hậu quả hành vi của mình. Do đó, nhà trường và gia đình cần có những hình thức giáo dục nhân văn nhưng đủ sức nặng để khiến trẻ tuân thủ các nội quy.

Khi con mắc lỗi, thay vì la mắng hay trừng phạt, cha mẹ nên giữ bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc. Ảnh minh họa.

Tìm nguyên nhân “gốc rễ”

Theo cô Nguyễn Hương Ly - Trường Tiểu học Thành Công B (Hà Nội), trong trường hợp trẻ cấp tiểu học mắc lỗi, giáo viên thường nhắc nhở để các em rút kinh nghiệm. Ở trường hợp trẻ vi phạm lỗi nghiêm trọng hơn, giáo viên sẽ trao đổi với phụ huynh và cùng tìm ra giải pháp thích hợp để uốn nắn trẻ.

Cũng theo cô Hương Ly, khi con mắc lỗi, trong nhiều trường hợp, thay vì la mắng hay trừng phạt, cha mẹ nên giữ bình tĩnh và kiểm soát cảm xúc của mình. Hãy hỏi con về lý do dẫn đến hành vi sai và giải thích cho trẻ tại sao hành vi đó không phù hợp. Quan trọng nhất là cùng con tìm giải pháp khắc phục và ngăn ngừa tái diễn. Phương pháp này không chỉ giúp trẻ học cách nhận trách nhiệm, mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, tạo cơ hội cho trẻ trưởng thành từ những sai lầm của mình.

“Đôi khi, việc không phản ứng với hành vi tiêu cực của trẻ là cách hiệu quả để giảm thiểu sự lặp lại. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa việc “lơ đi” có chủ đích và bỏ mặc. Cha mẹ nên nhận biết khi nào nên áp dụng phương pháp này, giữ vững lập trường khi đã quyết định “lơ đi”, và không quên khen ngợi khi trẻ điều chỉnh hành vi tích cực. Phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và nhất quán, nhưng có thể rất hiệu quả trong việc dạy trẻ tự điều chỉnh hành vi của mình”, cô Hương Ly gợi ý.

Một lưu ý khác trong hành trình giáo dục con mà cha mẹ cần chú ý là tôn trọng trẻ như một cá thể độc lập. Thực tế, dù còn nhỏ, nhưng trẻ cũng có nhu cầu được tôn trọng và lắng nghe. Do đó, cha mẹ nên khuyến khích con bày tỏ ý kiến và cảm xúc.

Phụ huynh hãy là người lắng nghe mà không phán xét, cho phép con tham gia vào quá trình ra quyết định phù hợp với độ tuổi. Phương pháp này sẽ giúp trẻ phát triển lòng tự trọng, cũng như rèn luyện kỹ năng ra quyết định. Bằng cách tôn trọng con như một cá thể độc lập, cha mẹ sẽ dạy trẻ cách tôn trọng người khác và tự tin vào bản thân.

Trong trường hợp trẻ có bất đồng với cha mẹ, phụ huynh có thể thương lượng và vẫn tôn trọng cảm xúc của con. Cô Hương Ly cho rằng, thương lượng là kỹ năng quan trọng trong cuộc sống, trong khi gia đình là nơi tuyệt vời để trẻ học và thực hành kỹ năng này.

Cha mẹ có thể dạy con kỹ năng này bằng cách tạo cơ hội cho trẻ đưa ra lựa chọn. Cha mẹ hãy lắng nghe và cân nhắc ý kiến của con, tìm giải pháp “đôi bên đều có lợi” khi có bất đồng. Việc này không chỉ giúp giải quyết xung đột một cách hiệu quả, mà còn dạy con cách tôn trọng quan điểm và cảm xúc của người khác.

“Gia đình cần là nơi trẻ cảm thấy an toàn để chia sẻ mọi vấn đề, kể cả khi mắc lỗi. Cha mẹ có thể tạo ra môi trường này bằng cách luôn sẵn sàng lắng nghe mà không phán xét, thể hiện sự ủng hộ và yêu thương không điều kiện. Đồng thời, giúp con tìm ra bài học từ những sai lầm. Cách giáo dục này sẽ giúp xây dựng lòng tin và sự gắn kết trong gia đình. Đồng thời, tạo cho trẻ một nền tảng vững chắc để đối mặt với thách thức trong cuộc sống”, giáo viên Hương Ly cho biết.

Thực tế, cách cha mẹ đưa ra lời khen hay chê có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ. Một số nguyên tắc phụ huynh cần nhớ là khen ngợi nỗ lực và quá trình, không chỉ kết quả, phê bình hành vi cụ thể mà không phán xét tính cách của trẻ.

Vân Huyền