Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV: Bảo đảm phản ứng kịp thời trước các tình huống khẩn cấp

Tại phiên họp, nhiều ý kiến bày tỏ sự nhất trí với việc ban hành cho rằng Luật Tình trạng khẩn cấp, qua đó góp phần đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thực tiễn cho thấy các tình huống khẩn cấp như dịch bệnh, thiên tai, thảm họa, khủng bố... đều đe dọa đến cuộc sống của người dân và trật tự an toàn xã hội, trong khi các quy định pháp lý hiện hành về tình trạng khẩn cấp còn được quy định ở nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác nhau nên chưa đầy đủ và thống nhất. Luật được ban hành sẽ tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thống nhất cho hoạt động chỉ đạo điều hành và đảm bảo quyền con người trong các tình huống đặc biệt, thể chế hóa quan điểm của Đảng và phù hợp với thực tiễn.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông Dương Khắc Mai phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Dương Khắc Mai (Đắk Nông) cho rằng, thực tiễn công tác phòng, chống đại dịch COVID-19 vừa qua là minh chứng sống động cho việc cần có các cơ chế phản ứng linh hoạt, nhanh chóng, không bị bó buộc trong trình tự ban bố tình trạng khẩn cấp. Đại biểu phân tích, trong nhiều trường hợp, việc triển khai các biện pháp mang tính khẩn cấp là vô cùng cần thiết để bảo đảm sức khỏe, tính mạng nhân dân cũng như an ninh trật tự. Tuy nhiên, không phải tình huống nào cũng đủ điều kiện để công bố tình trạng khẩn cấp theo luật định.

Do đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung cơ chế cho phép Thủ tướng Chính phủ hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh có quyền quyết định áp dụng các biện pháp đặc thù như trong tình trạng khẩn cấp mà không nhất thiết phải ban bố chính thức. Đây là điều kiện để bảo đảm phản ứng nhanh, kịp thời và kiểm soát hiệu quả các tình huống phát sinh, đặc biệt trong lĩnh vực y tế, môi trường, an ninh.

Từ thực tế rà soát hệ thống pháp luật hiện hành, đại biểu cho biết, Luật An ninh quốc gia, Luật Tổ chức Chính phủ năm 2025 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 đều đã có những quy định liên quan đến việc áp dụng các biện pháp cấp bách trong một số trường hợp đặc biệt. Vì vậy, cần quy định rõ hơn trong dự án Luật Tình trạng khẩn cấp để tạo sự đồng bộ, tránh khoảng trống pháp lý khi xử lý các tình huống nguy hiểm nhưng chưa đủ điều kiện ban bố.

Về các biện pháp áp dụng trong các tình huống khẩn cấp khác nhau, đại biểu chỉ ra thực tế có sự giao thoa giữa các loại hình khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, sự cố hạt nhân, ô nhiễm môi trường. Đại biểu kiến nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát kỹ để phân nhóm biện pháp cho phù hợp, tránh trùng lặp, bảo đảm tính linh hoạt và nhất quán trong triển khai trên thực địa.

Liên quan đến thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp được quy định tại Điều 9, dự thảo Luật nêu rõ thẩm quyền ban bố tình trạng khẩn cấp là Ủy ban Thường vụ Quốc hội, công bố tình trạng khẩn cấp là Chủ tịch nước và căn cứ vào Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về ban bố tình trạng khẩn cấp, Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp trong cả nước hoặc ở từng địa phương.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Kon Tum Tô Văn Tám phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Về vấn đề này, đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) cho rằng, đây là hai việc khác nhau: ban bố tình trạng khẩn cấp là quyết định của cơ quan có thẩm quyền và ở đây là Ủy ban Thường vụ Quốc hội; còn công bố tình trạng khẩn cấp là việc thông báo công khai cho người dân và toàn xã hội về quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp để cơ quan tổ chức và người dân thi hành.

Trong khi đó, ở khoản 1 và khoản 4, Điều 9 quy định, trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp.

"Nếu quy định như vậy thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp thì cũng không thể quyết định được ban bố tình trạng khẩn cấp. Và nếu không có quyết định ban bố tình trạng khẩn cấp thì không có căn cứ để Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp", đại biểu nói; đồng thời đề nghị cần chỉnh lý lại theo hướng trong trường hợp Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì trao quyền cho Chủ tịch nước ban bố tình trạng khẩn cấp và công bố tình trạng khẩn cấp theo đề nghị của Thủ tướng Chính phủ nhằm bảo đảm tính phù hợp với thực tế.

Cùng quan tâm đến nội dung trên, đại biểu Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) đề xuất quy định lại Điều 9 thành 2 khoản rõ ràng. Trong đó, Khoản 1 là quy định về thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về ban bố tình trạng khẩn cấp như Hiến pháp 2013; đồng thời, quy định về thủ tục trình tự để làm căn cứ dựa vào ý kiến của cơ quan có thẩm quyền thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban bố tình trạng khẩn cấp.

Khoản 2 quy định về Chủ tịch nước, nếu như Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp và có Nghị quyết thì Chủ tịch nước công bố tình trạng khẩn cấp; nếu Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thể họp được thì Chủ tịch nước chủ động công bố tình trạng khẩn cấp.

* Trước đó tại phiên họp, với 433/435 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 90,59% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân./.

Hiền Hạnh (TTXVN)