Kỳ 3: Luật còn nhiều hạn chế, bất cập cần sửa đổi, bổ sung

Sửa đổi Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012

Phó Cục trưởng Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Phan Hồng Nguyên phát biểu tại tọa đàm Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Ảnh: T.L

Chưa đáp ứng các yêu cầu của xã hội trong tình hình mới

Theo Phó Cục trưởng Cục Phổ biến giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (PBGDPL&TGPL ) Phan Hồng Nguyên, hơn 12 năm qua công tác PBGDPL đã có những chuyển biến tích cực trong nhiều mặt. Theo đó, Bộ Tư pháp, các cơ quan có thẩm quyền, địa phương đã xây dựng, trình cơ quan, người có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền nhiều văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản khác để chỉ đạo, hướng dẫn, triển khai công tác PBGDPL.

Đến nay, thể chế, chính sách phục vụ thi hành Luật PBGDPL đã được xây dựng về cơ bản đầy đủ, đồng bộ, tạo cơ sở pháp lý cho công tác PBGDPL được triển khai thường xuyên, ổn định, góp phần đảm bảo quyền được thông tin pháp luật, hình thành thói quen chủ động học tập, nâng cao ý thức tự giác tuân thủ, chấp hành pháp luật của cán bộ, Nhân dân.

Nhận thức của cấp ủy, tổ chức Đảng, đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong các bộ, ngành, đoàn thể T.Ư và địa phương về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác PBGDPL đã được nâng lên trên tinh thần thống nhất nhận thức, xác định rõ công tác PBGDPL là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó, Nhà nước giữ vai trò nòng cốt.

Về mặt quản lý Nhà nước, Luật PBGDPL đã cơ bản xác định được trách nhiệm, phạm vi thẩm quyền của các cơ quan Nhà nước và cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, từng bước nâng cao chất lượng công tác PBGDPL. Nội dung PBGDPL có trọng tâm, trọng điểm, bám sát nhu cầu xã hội, nhiệm vụ chính trị của bộ, ngành, địa phương, phù hợp hơn với từng đối tượng, địa bàn. Hình thức PBGDPL đã được thực hiện đa dạng, phong phú, sáng tạo, thể hiện màu sắc, văn hóa của từng vùng, miền. Tuy nhiên, việc thi hành Luật PBGDPL trên thực tế cũng còn hạn chế, dẫn đến công tác PBGDPL chưa đáp ứng các yêu cầu của xã hội trong tình hình mới.

Những hạn chế cụ thể

Luật PBGDPL phân định chưa rõ trách nhiệm, nhiệm vụ PBGDPL chuyên ngành của một số cơ quan, tổ chức ở T.Ư và địa phương; chưa rõ trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật trong triển khai công tác PBGDPL; một số quy định của Luật PBGDPL không đồng bộ, thống nhất với các quy định trong lĩnh vực giáo dục, tài chính, ngân sách Nhà nước, tiếp cận thông tin.

Một số quy định trong Luật PBGDPL về trách nhiệm, nhiệm vụ của cơ quan T.Ư đến nay chưa phù hợp với chủ trương đẩy mạnh phân cấp, nâng cao trách nhiệm, chủ động, sáng tạo của địa phương, mang tính kiến tạo để địa phương tự quyết định và tổ chức triển khai kịp thời, phù hợp, hiệu quả. Bên cạnh đó, thời gian vừa qua, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu cần tiếp tục đổi mới công tác PBGDPL, gắn kết chặt chẽ với công tác xây dựng, thi hành pháp luật, PBGDPL. Do vậy, Luật PBGDPL cũng cần được sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu, bối cảnh đó.

Về nội dung PBGDPL, Luật PBGDPL chỉ quy định PBGDPL thực định, pháp luật quốc tế, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật; lợi ích của việc chấp hành pháp luật; gương người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật. Song, hiện nay, yêu cầu truyền thông dự thảo chính sách pháp luật nhằm tạo đồng thuận xã hội là một yêu cầu tất yếu và hết sức quan trọng nhưng chưa được quy định trong Luật. Bên cạnh đó, nhu cầu thông tin pháp luật không chỉ giới hạn trong các văn bản quy phạm pháp luật mà còn bao gồm các quy định về trình tự, thủ tục hành chính, các quyết định hành chính, các chủ trương, chính sách của Đảng.

Về hình thức PBGDPL, Luật PBGDPL quy định các hình thức PBGDPL có tính truyền thống đã và đang được các bộ, ngành, địa phương triển khai trong thời gian qua. Tuy nhiên, với xu thế ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số hiện nay thì Luật PBGDPL chưa quy định các hình thức ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong PBGDPL. Điều này dẫn đến Luật chưa cập nhật hình thức PBGDPL mới, đồng thời hạn chế việc bố trí nguồn lực cũng như những chính sách, cơ chế cụ thể để tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong PBGDPL.

Quy định về đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật không còn phù hợp với bối cảnh cần phát huy các nguồn lực con người tham gia công tác PBGDPL, nhất là các chuyên gia, nhà khoa học pháp lý, luật sư, luật gia tham gia PBGDPL. Bên cạnh đó, chế độ, thù lao cho đội ngũ này chưa thực sự tương xứng với chức trách, nhiệm vụ mà họ phải triển khai nên tác dụng động viên, khuyến khích đội ngũ này tâm huyết, nhiệt tình tham gia PBGDPL còn hạn chế.

Cuối cùng là chưa có chính sách cụ thể về PBGDPL cho đối tượng đặc thù. Xã hội hóa, huy động nguồn lực xã hội tham gia PBGDPL đã được đề cập trong Luật PBGDPL và các văn bản quy định chi tiết. Tuy nhiên, chưa có cơ chế, chính sách khuyến khích cụ thể để thu hút sự tham gia của toàn xã hội vào công tác PBGDPL.

Từ những cơ sở trên cho thấy, việc sửa đổi, bổ sung Luật PBGDPL là cần thiết, nhằm khắc phục bất cập, thể chế hóa kịp thời chủ trương, yêu cầu mới. Do đó, từ đầu năm 2025 đến nay, Cục PBGDPL&TGPL – Bộ Tư pháp đã tổ chức các cuộc Tọa đàm Luật PBGDPL năm 2012 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Tại các buổi tọa đàm, các chuyên gia, lãnh đạo ngành Tư pháp các tỉnh, thành với kiến thức, kinh nghiệm từ thực tiễn quản lý đã đóng góp các ý kiến, chỉ ra được nhiều vướng mắc, bất cập cũng như sự cần thiết trong việc sửa đổi Luật PBGDPL. Nội dung này sẽ được Ấn phẩm Pháp luật và Xã hội đăng tải vào số báo sau.

(Còn nữa)

Bạch Dương