Kỳ 3: Cái chết của một nhà buôn lông thú

Nơi Janes đặt chân khi tới BC là Pond Inlet - điểm dân cư của người Eskimo trên đảo Baffin, hòn đảo lớn thứ 5 thế giới và gần như hoang vu. Năm 1916, ông quay lại đảo này với nghề thu mua lông thú ở làng Clyde River, ven bờ phía Đông của đảo, cách Pond Inlet khoảng 400km về phía Nam.

Việc làm ăn của Janes diễn ra theo phương thức ông ứng trước hàng nhận từ nhà đầu tư ở miền Nam Canada gửi lên và những người thợ săn trên đảo sẽ trả lại bằng lông thú, chủ yếu là lông cáo. Tại đảo Baffin, Janes phải cạnh tranh với nhà buôn có thế lực khác là Henry Toke Munn. Công ty của Munn thành lập năm 1914, do Lascelles - nhà quý tộc giàu có nhất nước Anh khi ấy - làm chủ tịch. Nhiều năm sau, Lascelles kết hôn với con gái Vua George V của Anh.

Năm 1919, Janes gặp nhiều khó khăn: Nhà đầu tư của ông ở phương Nam ngưng gửi hàng, còn những người săn thú nợ lông cáo vì đã bán chúng cho Munn do luôn được trả giá cao hơn, trong khi số lông thú Janes tích trữ được không có phương tiện chở về phía Nam vì người chủ tàu cũ mà ông quen đã bán phương tiện. Trong lúc túng quẫn, Janes tìm cách đe dọa các thợ săn để có được lông thú. Từ chủ nợ, Janes biến thành con nợ, thậm chí là đe dọa bằng súng với các thợ săn và gia đình để họ chịu đưa lông thú cho ông.

Từ trái qua: Aatitaaq, Nuqallaq và Ululijarnaaq

Janes đã cố tìm cách thương lượng với Munn về giá vé tàu để đưa mình về phương Nam, nhưng bất thành. Ở lại Baffin, Janes không chỉ bị thổ dân xa lánh vì ông từng nhiều lần dọa giết bầy chó kéo xe trượt tuyết - phương tiện vận chuyển chính của họ để kiếm sống, mà còn những người Eskimo ông không ưa dù rất cần họ. Một trong số đó là Nuqallaq - nhân vật được cộng đồng người Eskimo kính trọng, biết tiếng Anh và từng giúp Janes nhiều trong việc mua bán lông thú. Janes sống với 1 phụ nữ bản địa đã có chồng - cả ba ở chung nhà, thậm chí cô này còn mang thai với Janes. Khi Janes vắng nhà, Nuqallaq vẫn ghé qua và ở lại với người phụ nữ này.

Tháng 02/1920, Janes đưa ra quyết định táo bạo: vượt qua hàng ngàn cây số trên mặt băng cùng 1 người bản địa dẫn đường dùng xe chó kéo từ Clyde River, men theo bờ biển đảo Baffin lên phía Bắc rồi quặt xuống phía Nam, trước khi gặp các điểm dân cư ở phương Nam ấm áp. Từ đó ông sẽ về quê, tìm tàu lên phương Bắc để lấy lại số lông thú còn nằm lại ở Clyde River. Tuy nhiên, vào ngày 04/3, để xin được lương thực, Janes phải ghé vào Mũi Crauford - trang trại săn bắn vào mùa xuân của người Eskimo, cách Pond Inlet khoảng 350km theo đường chim bay về phía Tây Bắc và tại đây ông đã gặp Nuqallaq.

Cuộc điều tra của Alfred Joy sau này cho thấy sự xuất hiện của Janes đẩy tình trạng sợ hãi trong cộng đồng người Eskimo tại đây lên đến đỉnh điểm. Nuqallaq cố gắng tránh né xung đột giữa họ với ông ta. Tuy nhiên, Janes liên tục đe dọa để đòi nợ và thái độ của Janes khiến họ vô cùng sợ hãi. Cuối cùng, những người Eskimo quyết định sát hại Janes trước khi ông ta ra tay với họ. Nuqallaq là người duy nhất khi ấy có súng. Một người tên Ululijarnaaq được giao dụ Janes ra khỏi nhà bằng cách nói với ông ta rằng có người muốn đưa lông cáo. Nấp sau chiếc xe chó kéo dựng đứng lên, Nuqallaq đứng bên ngoài nhà mình cùng với Aatitaaq. Từ sau chiếc xe, Nuqallaq bóp cò khi Janes đến gần và bồi thêm 1 phát vào đầu.

Cuộc điều tra của Alfred Joy diễn ra vào cuối năm 1992 và vị thám tử phải đi hơn 500 dặm để bắt cho được 3 đối tượng đã tham gia giết Janes. Trong phiên tòa diễn ra tại Pond Inlet, cả ba bị cáo đều thú nhận hành vi phạm tội, nhưng biện hộ rằng giết Janes để ngăn ông ta làm hại cộng đồng. Trong bản án sau đó, tòa tuyên Nuqallaq 10 năm tù giam, Ululijarnaaq lãnh 2 năm tù, còn Aatitaaq được tha bổng. Nuqallaq bị áp giải về miền Nam để thụ án, nhưng vài tháng sau bị lao phổi nên được trả về nhà và sống thêm không bao lâu. Ululijarnaaq bị giam tại chỗ ở Đồn CS Pond Inlet mới thành lập.

NGA NGUYỄN