'Kim chỉ nam' cho hành trình 80 năm Việt Nam hội nhập phát triển

Nhận định về con đường hội nhập quốc tế của Việt Nam, theo GS, có những dấu mốc đáng chú ý nào?

- Sau khi thống nhất đất nước năm 1975, Việt Nam vẫn chịu cấm vận thương mại từ Mỹ. Vào tháng 5/1988, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 13/NQ-TW, ngày 20/5/1988, được coi là bản lề quan trọng trong nhận thức và chính sách đối ngoại của Việt Nam, mở đường cho việc đổi mới và hội nhập quốc tế. Theo đó, Nghị quyết xác định ưu tiên xây dựng “nền kinh tế mạnh, quốc phòng đủ mạnh, mở rộng hợp tác quốc tế”. Điều này phản ánh tầm nhìn chiến lược trong việc phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đảm bảo an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế sâu rộng.

GS Carl Thayer (Học viện Quốc phòng Australia)

Cơ sở cho tiến trình hội nhập được đặt ra từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng vào tháng 12/1986 với chính sách Đổi mới chính thức được thi hành và Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng vào tháng 6/1991 với chủ trương “Đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ kinh tế với tất cả các nước và tổ chức kinh tế”. Việc Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN vào tháng 7/1995 cũng là một bước ngoặt mang tính quyết định trên con đường hội nhập khu vực và quốc tế.

30 năm trước, Việt Nam trở thành thành viên thứ 7, đồng thời tham gia Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA) và bắt đầu học hỏi kinh nghiệm từ các nền kinh tế phát triển hơn trong khối. Năm 2024, ASEAN là thị trường xuất khẩu lớn thứ tư của Việt Nam (83,6 tỷ USD) và là nguồn nhập khẩu lớn thứ ba. Việt Nam cũng tham gia đầy đủ ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN - Cộng đồng Kinh tế, Cộng đồng Chính trị - An ninh và Cộng đồng Văn hóa - xã hội, góp phần tăng cường gắn kết với 9 nước láng giềng.

Kể từ dấu mốc này, Việt Nam đã vươn lên đạt được những thành tựu trong tiến trình hội nhập kinh tế và ngoại giao như thế nào, thưa GS?

- Kể từ khi trở thành thành viên ASEAN, Việt Nam đã tham gia đàm phán và ký kết các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với Australia, New Zealand, Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc... Những dấu mốc này mang lại kinh nghiệm quý báu cho tiến trình hội nhập sâu rộng của Việt Nam.

Hiện Việt Nam có FTA với hơn 60 quốc gia và nền kinh tế thông qua các cơ chế đa phương như RCEP và CPTPP; đồng thời là thành viên của 70 tổ chức đa phương, trong đó có Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và mới nhất là BRICS. Việt Nam cũng tích cực đóng góp cho ASEAN, đứng thứ hai sau Thái Lan về hỗ trợ tài chính và phát triển trong nội khối (12%). Trải qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt như ARF, ADMM+, EAS… Việt Nam đã để lại nhiều dấu ấn ngoại giao.

Những dấu ấn này có thể kể đến việc vận động kết nạp các thành viên Campuchia, Lào, Myanmar vào ASEAN và thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các thành viên. Năm 1998, lần đầu giữ vị trí Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã dẫn dắt khối thông qua Kế hoạch Hành động Hà Nội. Năm 2010, mở rộng EAS để kết nạp Nga và Mỹ. Năm 2020, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, Việt Nam đã tiên phong trong công tác tổ chức nhóm họp trực tuyến, vận động tiếp cận các nguồn vaccine và thiết bị y tế thiết yếu. Theo khảo sát The State of Southeast Asia 2025 của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS - Singapore), Việt Nam đứng thứ 5 trong 10 nước ASEAN về đóng góp cho sự phát triển của khối.

Ngày hội văn hóa hữu nghị “Sắc màu ASEAN” năm 2024 tổ chức tại Hà Nội. Ảnh: Phạm Linh

Trong quá trình hội nhập sâu rộng của Việt Nam, tư tưởng và phong cách ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã góp phần như thế nào?

- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại dấu ấn, di sản sâu đậm trong hành trình hội nhập khu vực và toàn cầu của Việt Nam với phong cách ngoại giao linh hoạt, thực tiễn. Bác luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của thực lực: “Thực lực là cái chiêng mà ngoại giao là cái tiếng. Chiêng có to tiếng mới lớn”.

Về vấn đề hội nhập, trong thư gửi Tổng Thư ký Liên Hợp quốc năm 1946, Người viết: “Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực; chấp nhận tham gia mọi tổ chức hợp tác kinh tế quốc tế dưới sự lãnh đạo của Liên Hợp quốc”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh khi được hỏi về chính sách đối ngoại của Việt Nam cũng khẳng định đó là: “làm bạn với tất cả các nước dân chủ và không gây thù oán với một ai”. Bác cũng luôn căn dặn ngành ngoại giao “phải làm cho nước mình ít kẻ thù hơn hết và nhiều bạn đồng minh hơn hết”.

Tư tưởng, phong cách ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục phát huy vai trò trong quá trình hội nhập hiện nay của Việt Nam như thế nào?

- Trong 80 năm qua, chính sách đối ngoại của Việt Nam vẫn dựa trên các nguyên tắc then chốt trong tư tưởng ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là: giữ vững đoàn kết dân tộc, mở rộng đoàn kết quốc tế, thêm bạn bớt thù, coi các nước châu Á là anh em và các quốc gia là bạn, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

Có thể thấy, các kỳ Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng từ năm 1991 đến nay đều tái khẳng định và bổ sung định hướng ngoại giao này. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành T.Ư Đảng tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng vào tháng 6/1991 khẳng định Việt Nam sẽ “đa dạng hóa và đa phương hóa quan hệ kinh tế với tất cả các nước và các tổ chức kinh tế”.

Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng năm 2021 cũng tái khẳng định cam kết dài hạn của Việt Nam về đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa và đa phương hóa, là người bạn, đối tác đáng tin cậy và là thành viên tích cực và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.

Xin trân trọng cảm ơn GS!

Tú Anh thực hiện