Kiến tạo mô hình quản lý mới cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Chương trình khoa học xã hội và nhân văn cấp quốc gia “Nghiên cứu đổi mới quản lý Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) ở Việt Nam” nhằm triển khai Chiến lược phát triển KHCN&ĐMST đến năm 2030. Đây là bước đi quyết đoán nhằm tạo ra nền tảng thể chế cho thập kỷ phát triển đầy biến động và cơ hội phía trước.

Hoàn thiện mô hình quản lý KHCN&ĐMST

Chương trình đặt ra mục tiêu xuyên suốt là xây dựng hệ thống luận cứ lý luận – thực tiễn về mô hình quản lý KHCN&ĐMST phù hợp thông lệ quốc tế và đặc thù Việt Nam; đồng thời đóng góp trực tiếp cho công tác hoạch định chính sách, đặc biệt là chuẩn bị văn kiện Đại hội XIV và XV của Đảng.

Hoàn thiện mô hình quản lý KH,CN&ĐMST phù hợp thông lệ quốc tế và đặc thù Việt Nam.

Để hiện thực hóa mục tiêu đó, chương trình triển khai tổng kết kinh nghiệm trong nước và quốc tế, nghiên cứu sâu nội hàm quản lý KHCN&ĐMST trong ba giai đoạn từ nghiên cứu cơ bản, ứng dụng đến thương mại hóa. Trên nền tri thức này, chương trình định hướng đề xuất các giải pháp đổi mới mô hình và hoàn thiện thể chế quản lý, qua đó nâng cao vai trò động lực của KHCN&ĐMST đối với sự phát triển đất nước.

Nội dung nghiên cứu của chương trình được thiết kế toàn diện và có tính hệ thống cao. Trước hết, chương trình làm rõ những vấn đề lý luận cốt lõi về phát triển và quản lý KHCN&ĐMST; nhận diện các nhân tố tác động, yêu cầu đặt ra trong bối cảnh chuyển đổi số, cạnh tranh công nghệ và xu thế phát triển mới trên thế giới. Các kinh nghiệm quốc tế được phân tích có chọn lọc nhằm rút ra bài học hữu ích cho Việt Nam khi xây dựng mô hình quản lý tương thích và hiệu quả hơn.

Bên cạnh phần lý luận, chương trình dành dung lượng lớn để khảo sát thực trạng quản lý nhà nước về KHCNĐMST tại Việt Nam. Từ hệ thống pháp luật, cơ chế – chính sách, bộ máy quản lý ở trung ương và địa phương, cho tới hoạt động quản lý nhiệm vụ KHCN, đầu tư – tài chính, vận hành hệ sinh thái ĐMST… Tất cả được đánh giá kỹ lưỡng nhằm chỉ rõ các bất cập và điểm nghẽn. Trên cơ sở đó, các nhóm nghiên cứu đề xuất những giải pháp đổi mới và hoàn thiện mô hình quản lý, bảo đảm sự gắn kết giữa KHCN với phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh mới.

Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và bài toán nhân lực quản lý

Một trụ cột quan trọng khác của chương trình là nghiên cứu về quản trị KHCN&ĐMST trong doanh nghiệp – nơi ĐMST thực sự trở thành động lực cạnh tranh quốc gia. Chương trình đánh giá mô hình quản trị của doanh nghiệp Việt Nam, so sánh với thông lệ quốc tế, đồng thời đề xuất các mô hình thí điểm (sandbox) nhằm khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới công nghệ, phát triển sản phẩm mới và xây dựng văn hóa ĐMST.

Nhân lực quản lý KHCN&ĐMST cũng là trọng tâm lớn của chương trình. Các nghiên cứu phân tích thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý ở trung ương, địa phương và trong doanh nghiệp; đề xuất cơ chế chính sách hỗ trợ; xây dựng bộ khung chương trình đào tạo và hệ thống giáo trình theo chuẩn quốc tế. Song song với đó là tổ chức các khóa đào tạo thực nghiệm nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ quản lý – nhân tố trực tiếp quyết định chất lượng vận hành hệ thống KHCN&ĐMST.

Từ các kết quả nghiên cứu thành phần, chương trình sẽ tổng hợp và đề xuất mô hình quản lý KHCN&ĐMST phù hợp cho giai đoạn tới; đồng thời triển khai thí điểm một số mô hình và giải pháp để kiểm chứng hiệu quả.

Các sản phẩm dự kiến của chương trình bao gồm: hệ thống báo cáo cung cấp luận cứ cho hoạch định chính sách; các mô hình, công cụ và quy trình quản lý mới; các chương trình đào tạo – bồi dưỡng; các công bố khoa học và sách chuyên khảo; cũng như kết quả đào tạo sau đại học và nâng cao năng lực quản lý ở nhiều cấp. Tất cả sản phẩm phải đảm bảo tính mới, tính liêm chính học thuật và khả năng chuyển giao, với 100% kết quả được công bố khoa học và tối thiểu 40% công bố quốc tế.

Bộ tiêu chí đánh giá chương trình cũng thể hiện quyết tâm hướng tới hiệu quả thực chất: 50% nhiệm vụ phải đóng góp trực tiếp vào hoạch định chính sách; 80% góp phần giải quyết các vấn đề thực tiễn của bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp; ít nhất 60% giúp nâng cao nhận thức lý luận và thực tiễn về khoa học quản lý. Bên cạnh đó, 80% nhiệm vụ phải đóng góp cho đào tạo sau đại học và bồi dưỡng cán bộ quản lý KHCN&ĐMST.

Với quy mô, cấu trúc bài bản và định hướng chiến lược rõ ràng, Chương trình không chỉ là một nhiệm vụ nghiên cứu lớn, mà còn là bước đi nền tảng trong kiến tạo mô hình quản lý mới cho KHCN&ĐMST. Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu bứt phá đến năm 2030, chương trình được kỳ vọng trở thành “bệ đỡ thể chế” giúp KHCN&ĐMST phát huy vai trò động lực, đưa đất nước tiến nhanh, đi đúng hướng và hội nhập sâu vào dòng chảy phát triển của thế giới.

Thùy Linh