Kiến tạo cơ chế ưu đãi đầu tư đột phá, chất lượng, hiệu quả

Cần thiết kế các cơ chế ưu đãi đầu tư theo hướng lượng hóa các tiêu chí, gắn với hiệu quả đầu ra. Ảnh: ST

Lượng hóa tiêu chí ưu đãi gắn với chất lượng, hiệu quả đầu tư

Các ĐBQH cho rằng, chính sách ưu đãi hiện nay vẫn thiên về các dự án có quy mô vốn lớn, sử dụng nhiều lao động; nhiều ưu đãi dựa trên điều kiện đăng ký ban đầu thay vì kết quả thực tế. Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ) nhận định, việc thiếu hệ thống chỉ số định lượng rõ ràng để đánh giá giá trị gia tăng, công nghệ sạch, mức độ lan tỏa cũng như thiếu cơ chế thu hồi ưu đãi khi dự án không đạt cam kết, đã làm phát sinh nguy cơ lãng phí nguồn lực ưu đãi của Nhà nước.

Để khắc phục, đại biểu đề nghị Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) bổ sung nguyên tắc ưu đãi dựa trên các chỉ số định lượng phản ánh chất lượng và hiệu quả đầu tư: Giá trị gia tăng, trình độ công nghệ, tác động lan tỏa. Chính phủ sẽ quy định chi tiết bộ chỉ số này và thiết lập cơ chế thu hồi ưu đãi hoặc bồi hoàn khoản hỗ trợ nếu nhà đầu tư không đáp ứng các cam kết định lượng đã đặt ra khi phê duyệt chủ trương hoặc cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai) đồng tình và nhấn mạnh, Việt Nam đang cần thu hút mạnh các dự án công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng xanh, kinh tế tuần hoàn. Vì vậy, cơ chế ưu đãi phải chuyển trọng tâm từ quy mô vốn sang chất lượng dự án. Bên cạnh đó, cần bổ sung các tiêu chí định lượng như tỷ lệ đầu tư cho hoạt động nghiên cứu - phát triển, tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo, mức phát thải carbon, tỷ lệ lao động chất lượng cao… và giao Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) cũng nêu rõ bất cập khi nhiều ưu đãi được cấp dựa vào điều kiện đăng ký ban đầu, trong khi cơ chế hậu kiểm chưa hiệu quả. “Nhiều doanh nghiệp FDI kê khai lỗ kéo dài nhưng vẫn được hưởng ưu đãi thuế; tình trạng chuyển giá còn phức tạp. Tôi đề nghị bổ sung cơ chế hậu kiểm định kỳ hằng năm và thu hồi ưu đãi nếu dự án không đạt chỉ số cam kết”, đại biểu Dung nói. Đồng thời, để tránh ưu đãi dàn trải, phân tán nguồn lực, cần tập trung ưu đãi cao nhất cho những ngành có khả năng tạo ra lợi thế cạnh tranh vượt trội như: Bán dẫn, thiết bị điện tử chiến lược, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, trung tâm dữ liệu, năng lượng tái tạo hydrogen, lưu trữ năng lượng, công nghệ sinh học, dược phẩm công nghệ cao, công nghệ quốc phòng công nghệ cao.

Đặc biệt, nhằm chấm dứt tình trạng “đua nhau ưu đãi” trong các lĩnh vực bất động sản, dệt may, lắp ráp đơn giản - gây thất thu ngân sách nhưng không tạo giá trị gia tăng tương xứng - đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) đề xuất quy định ngưỡng tối đa đối với một số loại ưu đãi; yêu cầu đánh giá tác động trước khi trao ưu đãi để bảo đảm kỷ luật tài khóa; bổ sung cơ chế đánh giá định kỳ địa bàn ưu đãi theo chu kỳ 3-5 năm và điều chỉnh danh mục địa bàn ưu đãi dựa trên các tiêu chí hiện đại như khả năng tiếp cận thị trường, năng suất lao động, mức độ chuyển đổi số, khả năng thu hút lao động chất lượng cao.

Quỹ Hỗ trợ đầu tư cần được kiểm toán định kỳ và báo cáo Quốc hội hằng năm

Dự thảo Luật quy định Chính phủ thành lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư nhằm ổn định môi trường đầu tư, thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước trong một số lĩnh vực ưu tiên. Chính phủ sẽ quy định chi tiết mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, nguồn ngân sách cấp hằng năm, cơ chế bồi hoàn hỗ trợ và các chính sách đặc thù, đồng thời báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi ban hành.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đánh giá việc lần đầu Việt Nam thiết lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư - một công cụ tài chính công mới nhằm thu hút nhà đầu tư chiến lược và ổn định môi trường đầu tư - là bước đi có tính đột phá, phù hợp bối cảnh và cần thiết.

Để Quỹ vận hành hiệu quả, đại biểu đề nghị xác định rõ mục tiêu ưu tiên theo trật tự, tránh ôm đồm và dàn trải; tập trung vào ba trọng tâm: Thu hút và giữ chân nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và đổi mới sáng tạo; hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu; giảm thiểu rủi ro thị trường trong giai đoạn biến động.

Đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ) nhấn mạnh cần xác định Quỹ là “vốn mồi”, tập trung vào một số nhiệm vụ then chốt, trong đó ưu tiên phát triển hạ tầng chiến lược, hỗ trợ đổi mới sáng tạo, công nghệ cao, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Dự thảo cũng cần xem xét mở rộng phân cấp, tăng cường ủy quyền cho địa phương với khung quản trị thống nhất; phù hợp với thẩm quyền trong giải ngân, giám sát trực tiếp. Đồng thời, cần thiết lập kênh tiếp nhận phản hồi từ doanh nghiệp và các bên liên quan để kịp thời điều chỉnh quy định, bảo đảm Quỹ hoạt động sát thực tiễn và thích ứng với biến động môi trường đầu tư.

Việc gắn chặt ưu đãi với hiệu quả thực tế, tập trung nguồn lực cho các ngành then chốt và vận hành Quỹ Hỗ trợ đầu tư minh bạch, bài bản sẽ là nền tảng để kiến tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, bền vững, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội trong kỷ nguyên mới./.

Đ. KHOA