Kiến nghị nâng hạn ngạch xuất khẩu gạo sang EU theo EVFTA

Gạo Việt Nam "vững chân" tại thị trường EU

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến hết tháng 5/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 4,5 triệu tấn gạo, thu về 2,34 tỷ USD. Liên minh châu Âu vẫn là một trong nhiều thị trường xuất khẩu chủ lực của gạo Việt.

Đặc biệt, Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực từ tháng 8/2020 đã và đang mang lại nhiều ưu đãi thuế quan cho gạo Việt Nam xuất khẩu sang EU.

Sau 5 năm có hiệu lực, EVFTA đang mở ra xa lộ cho gạo Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU. Ảnh: Ngọc Quân

Theo cam kết từ Hiệp định EVFTA, EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm gồm: 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm. Đặc biệt, EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với gạo tấm, cam kết này giúp Việt Nam có thể xuất khẩu ước khoảng 100.000 tấn vào EU hàng năm. Đối với sản phẩm từ gạo, EU sẽ đưa thuế suất về 0% sau 3 - 5 năm.

Như vậy, sau 5 năm có hiệu lực, EVFTA đang mở ra xa lộ cho gạo Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU. Ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đánh giá, nhờ ưu đã thuế quan từ EVFTA, nhiều nhóm hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, nông sản và sản phẩm công nghệ cao đều có mức tăng trưởng đáng kể. Không những vậy, tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan theo EVFTA đã tăng từ 14,8% năm 2020 lên 35,2% năm 2023.

Từ nước sở tại, Bí thư thứ nhất, phụ trách Thương vụ Việt Nam tại Áo - bà Đinh Thị Hoàng Yến phân tích, nhờ EVFTA, giá gạo Việt Nam tại thị trường Áo trở nên cạnh tranh hơn so với sản phẩm từ các quốc gia khác như Thái Lan, Ấn Độ hay Campuchia.

“Áo là một quốc gia nằm ở Trung Âu, có dân số khoảng 9 triệu người. Tuy không phải là quốc gia tiêu thụ gạo truyền thống như các nước châu Á, nhưng trong những năm gần đây, nhu cầu về gạo tại Áo đã gia tăng, nhất là trong bối cảnh người dân quan tâm hơn đến sức khỏe, xu hướng ăn chay, và phong cách ẩm thực đa dạng hóa.

Chính vì vậy, gạo trở thành lựa chọn ưu tiên cho các món ăn như sushi, risotto, cơm chiên, và nhiều loại thực phẩm châu Á khác” - bà Đinh Thị Hoàng Yến chỉ rõ.

Ông Trần Ngọc Hà - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hungary cũng chia sẻ, Việt Nam xuất khẩu hàng nông sản sang Hungary chủ yếu là cà phê, hạt điều, hạt tiêu, gạo.

Năm 2024, xuất khẩu gạo sang Hungary đạt 1.982 tấn, trị giá 1,95 triệu USD, chiếm tỷ trọng 3,8% trong tổng nhập khẩu mặt hàng này của Hungary. Đây là tỷ trọng khá cao trong tổng kim ngạch nhập khẩu gạo của Hungary. Kết quả này cho thấy, gạo và nhiều hàng nông sản khác của Việt Nam đang có chỗ đứng nhất định tại thị trường sở tại. Đây là cơ hội cho Việt Nam tăng cường xuất khẩu gạo vào thị trường Hungary.

Việt Nam cần làm việc với EU để nâng số lượng hạn ngạch xuất khẩu gạo sang EU theo EVFTA. Ảnh: Hồng Quân

Tương tự, ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU cũng nhìn nhận, EVFTA có hiệu lực gần 100% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU được xóa bỏ thuế nhập khẩu sau một lộ trình ngắn, là mức cam kết cao nhất mà EU dành cho Việt Nam trong các hiệp định FTA đã được ký kết tới nay. Lợi ích này đặc biệt có ý nghĩa khi EU liên tục là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam hiện nay.

Đặc biệt, từ năm 2024 trở đi, các doanh nghiệp xuất khẩu nông thủy sản, dệt may, giày dép... được hưởng ưu đãi thuế quan nên nhiều mặt hàng Việt Nam có lợi thế hơn so với các nước trong khu vực, có thể mở rộng vào thị trường EU như: gạo, tôm, hạt điều, trái cây, sản phẩm chế biến từ gạo, trái cây, rau củ quả...

“EU coi trọng quan hệ với Việt Nam, hàng hóa Việt nam không trùng lặp, cạnh tranh với hàng của EU. Người tiêu dùng châu Âu ngày càng cởi mở, ưa chuộng hàng Châu Á chất lượng. Thực thi EVFTA là cơ hội gia tăng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam so với hàng hóa cùng loại của các nước trong khu vực châu Á đặc biệt về giá tại thị trường quan trọng này” - Tham tán Trần Ngọc Quân nhận định.

Kiến nghị nâng hạn ngạch xuất khẩu theo EVFTA

Dù xuất khẩu gạo Việt sang EU tăng trưởng tích cực trong những năm qua, song, theo các tham tán thương mại Việt Nam tại nước ngoài, dư địa cho gạo Việt vẫn còn rất lớn. “Theo EVFTA, EU chỉ dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm. Chính vì vậy, Việt Nam cần làm việc với EU để nâng số lượng hạn ngạch” - bà Đinh Thị Hoàng Yến thông tin và phân tích, hiện nay các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu gạo Việt luôn chú trọng đến quy trình sản xuất sạch, an toàn và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, như tiêu chuẩn GlobalGAP, HACCP, ISO, đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng châu Âu đạt chất lượng cao nhất.

Chính vì vậy, từ gạo thơm, gạo nếp, gạo tẻ cho đến các loại gạo hữu cơ, gạo lứt... Một số giống gạo nổi bật như ST25, Jasmine, gạo nếp cái hoa vàng, gạo tấm… được ưa chuộng cả trong nước và quốc tế.

Theo chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy, những chuyển biến chiến lược trong ngành gạo Việt thời gian qua là cách tiếp cận bài bản, đúng hướng khi xuất khẩu sang EU. Việc giảm dần tỷ trọng gạo cấp thấp, nâng tỷ lệ gạo chất lượng cao lên tới gần 90% tổng lượng xuất khẩu là yếu tố giúp Việt Nam giữ vững thương hiệu trên thị trường quốc tế.

“Hiện, gạo chất lượng cao, có thương hiệu đang chiếm khoảng 15% tổng lượng xuất khẩu. Các thương hiệu như ST25, ST24, VJ Pearl Rice... đang dần khẳng định vị trí tại các thị trường như EU, Mỹ, Nhật Bản nhờ chất lượng đồng đều, bao bì đẹp, và giá trị thương hiệu được bảo hộ.

Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp lớn trong ngành gạo cũng đang chủ động bắt tay với đối tác nước ngoài, từ khâu giống, canh tác, chứng nhận, đến phân phối. Việc này giúp gạo Việt tiến thẳng vào các kênh siêu thị, nhà hàng cao cấp tại thị trường nước ngoài, thay vì chỉ qua thương lái trung gian như trước” - chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy chia sẻ.

Tuy nhiên, thách thức không nhỏ vẫn còn đó. Hiện nay, tỷ trọng gạo chất lượng cao xuất khẩu vẫn còn thấp, chưa đáp ứng được nhiều thị trường khó tính. Chính vì vậy, cùng với việc nâng cao chất lượng hạt gạo, một hướng đi quan trọng là đầu tư vào logistics, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng để giúp rút ngắn thời gian giao hàng và giảm chi phí.

Yếu tố thương hiệu đóng vai trò then chốt. Do đó, cần xây dựng hình ảnh gạo Việt Nam, nông sản Việt Nam theo hướng “tự nhiên - bền vững - minh bạch”, gắn với câu chuyện vùng trồng, quy trình sản xuất và cam kết môi trường. Những yếu tố này không chỉ giúp tăng độ tin cậy với nhà nhập khẩu mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt Nam trên thị trường cao cấp, giàu tiềm năng nhưng đòi hỏi cao như EU.

Theo cam kết từ Hiệp định EVFTA, EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo mỗi năm gồm: 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm. Đặc biệt, EU sẽ tự do hóa hoàn toàn đối với gạo tấm, cam kết này giúp Việt Nam có thể xuất khẩu ước khoảng 100.000 tấn vào EU hàng năm. Đối với sản phẩm từ gạo, EU sẽ đưa thuế suất về 0% sau 3 - 5 năm.

Hoàng Giang